Της ΣΩΤΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ
Η διαμάχη με το ισλάμ δεν στρέφεται γύρω από τις ανοησίες του Charlie Hebdο, ούτε μπορεί να επικεντρωθεί σ’ αυτές.
Aς το ξεκαθαρίσουμε: η διαρκής αναφορά στο σατιρικό περιοδικό μάς αποπροσανατολίζει και μας παραπλανά. Το Charlie Hebdo είναι περιοδικό μιας περασμένης εποχής: σήμερα η σάτιρά του παραβιάζει ανοιχτές θύρες. Κανείς δεν σοκάρεται με την ανάμειξη γυμνότητας, σεξ και θρησκείας – εκτός από τους μουσουλμάνους φυσικά, οι οποίοι ζουν σε διαφορετικό αιώνα και με διαφορετικό τρόπο. Το χιούμορ του Charlie Hebdo ήταν και παραμένει εφηβικό· εκφράζει το Zeitgeist της δεκαετίας του 1960, όταν οι άνθρωποι ήταν ακόμα σεξουαλικά πεινασμένοι και καθηλωμένοι στον αστερισμό της εκκλησίας.
Το πρόβλημα με το ισλάμ δεν μπορεί να συζητείται μέσω της αντι-ισλαμικής σάτιρας: μολονότι το περιοδικό συνέβαλε, με τον τρόπο του, στο να αποκαλυφθεί ο μουσουλμανικός σκοταδισμός, πρέπει να το αφήσουμε πίσω μας και να ασχοληθούμε με σοβαρότερα ζητήματα.
Να πώς έχει το πράγμα: στις δημοκρατικές χώρες, η κακή τέχνη, όπως είναι συχνά τα σκίτσα του Charlie Hebdo, πέφτει στο κενό. Δεν θέλουμε να διαβάζουμε κακογραμμένα βιβλία ή να βλέπουμε ζωγραφική της κακιάς ώρας. Είναι αλήθεια ότι πάντοτε τίθενται υποκειμενικά κριτήρια, όμως οι άνθρωποι συμφωνούν πάνω-κάτω στο τι είναι ωραίο, ενδιαφέρον και καλοφτιαγμένο.
Η διαστροφή των πολυπολιτισμικών κοινωνιών είναι ακριβώς αυτή: διαρρηγνύεται η κοινή λογική, η συναίνεση επί του καλού και του κακού, του ωραίου και του άσχημου. Έτσι, σε μια διελκυστίνδα την οποία ξεκίνησαν οι ισλαμιστές πριν από αρκετές δεκαετίες, το Charlie Hebdo τράβηξε το σχοινί και το καλλιτεχνικό του έργο απέκτησε κοινωνική και πολιτισμική αξία – την οποία του προσέδωσαν οι θιγμένοι μουσουλμάνοι. Αντί δηλαδή να περάσουν απαρατήρητα τα σκίτσα έγιναν casus belli και το περιοδικό έπεσε σε μια φονική παγίδα. Μαζί του έπεσαν στην παγίδα πολλοί πολιτικοί και σχολιαστές.
Αυτό το casus belli καταδεικνύει το πρόβλημα της ένταξης και τη δομική αδυναμία της συνύπαρξης ιστορικά εχθρικών αξιακών συστημάτων. Δεν πρόκειται μόνο για μια υπόθεση «ελευθερίας της έκφρασης», ένα δικαίωμα που στη δημοκρατία περιλαμβάνει την ατιμωρησία της χαμηλής τέχνης: δεν διώκουμε τους ατάλαντους, τους ασεβείς, τους αγενείς και τους ανάγωγους· το πολύ-πολύ να μην τους δίνουμε σημασία. Όμως, οι ισλαμιστές, εκτός του ότι δεν ανέχονται, σύμφωνα με τα δικά τους μέτρα, τις παραπάνω κατηγορίες ανθρώπων, απαιτούν από τις δικές μας κοινωνίες να αλλάξουμε τις αρχές και τις αξίες μας· να προσαρμοστούμε. Και εκμεταλλεύονται το Charlie Hebdo γιατί ξέρουν πως ενδόμυχα, αλλά και ανοιχτά, πολλοί άνθρωποι το βρίσκουν κακόγουστο. Όμως, εδώ η ουσία δεν είναι το καλό και το κακό γούστο: το σύνθημα Je suis Charlie έχει νόημα μόνο αν βρίσκουμε τα σκίτσα κακόγουστα.
Το ισλάμ δεν εκπόρθησε το Chalrie Hebdo αλλά έχει, εν πολλοίς, επιβάλει τους νόμους του στους θεσμούς: στο σχολείο, στον κρατικό μηχανισμό· προπάντων, στο σύστημα της δικαιοσύνης που λειτουργεί ακριβώς όπως επιθυμούν οι ιμάμηδες, κάνοντας τα στραβά μάτια στη Σαρία, λογοκρίνοντας ανθρώπους και ιδρύματα, θεσπίζοντας ξεχωριστούς νόμους για τους μουσουλμάνους και ευνοώντας τον εξισλαμισμό μέσω του σωφρονιστικού δικτύου – οι φυλακές είναι φυτώρια τζιχαντιστών.
Το Charlie Hebdo προκάλεσε και εξερέθισε ένα τέρας που προϋπήρχε και που πολλοί Ευρωπαίοι δυσκολεύονται ακόμα να αναγνωρίσουν.
Είχε λόγους που το προκάλεσε: την αφόρητη ισλαμική πίεση, τη γελοιότητα της ισλαμικής θρησκοληψίας, της επιθετικότητας και του πουριτανισμού – αλλά, όλα αυτά παραείναι τραγικά για να βγάζει κανείς τη γλώσσα του. Έτσι, από τη μία πλευρά πλήρωσε με αίμα αυτή την πρόκληση –όπως και ο Σαμουέλ Πατύ ο οποίος προφανώς δεν είχε αντιληφθεί πού έχει φτάσει ο εξισλαμισμός στη Γαλλία– ενώ από την άλλη πλευρά έγινε ένα πρόσχημα. Ένα πρόσχημα «μερικό», που δεν αποκαλύπτει ολόκληρη την εικόνα της ισλαμικής παρουσίας και το οποίο, προπάντων, συνηγορεί υπέρ μιας ελευθερίας του λόγου χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο.
Το ουσιαστικό περιεχόμενο της ελευθερίας και της δημοκρατίας θα ήταν η αντίσταση του πολιτεύματος στον πειρασμό του σκοταδισμού με συγκεκριμένη πολιτική σε όλα τα πεδία: έλεγχο της μετανάστευσης, αθρόες απελάσεις των υπόπτων για τζιχαντισμό, αφαιρέσεις ιθαγένειας, κλείσιμο τζαμιών, εκκαθάριση των κρατικών οργάνων, αναθεώρηση της νομοθεσίας, ευρωπαϊκή συνεργασία για την προστασία των συνόρων και την αναχαίτιση του προσηλυτισμού.
Όσο για το Charlie Hebdo...
ας περιμένουμε να βρει ένα αντικείμενο σάτιρας που να βγάζει λίγο γέλιο ή, έστω, που να μας βγάζει από μια ζώνη άνεσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου