Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πλέον διορίσει τόσο τον Donald Tusk ως πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και την Federica Mogherini ως την Ύπατη Εκπρόσωπο για την εξωτερική πολιτική. Αυτό συμπληρώνει μια σειρά υποψηφιοτήτων που ξεκίνησε από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Martin Schulz και τον πρόεδρο της Κομισιόν, Jean-Claude Juncker.
Με τα ανατολικά και τα νοτιοανατολικά σύνορα της ΕΕ να φλέγονται και με τη νέα ηγεσία να έχει μόλις εγκατασταθεί στην Τουρκία, αξίζει να αναρωτηθεί κανείς για το τι θα συμβεί στο μέλλον στις σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών.
Όταν ο τελευταίος θεσμικός ανασχηματισμός της ΕΕ έλαβε χώρα πριν από πέντε χρόνια, η εξωτερική πολιτική σκηνή ήταν πολύ πιο αθόρυβη από ό,τι σήμερα, με τη βαθιά κρίση που αντιμετωπίζει το Ιράκ και η Συρία, η Λιβύη, η Ουκρανία και η Γάζα. Στη διάρκεια των πέντε προηγουμένων ετών, το προφίλ εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ ήταν διακριτό, τόσο με τον σχεδιασμό (τα τρία «μεγάλα» κράτη-μέλη σκοπεύουν να διατηρήσουν τον έλεγχο αυτού) και ως αποτέλεσμα του διορισμού της Catherine Ashton ως Ύπατη Εκπρόσωπο (το έργο της ουσιαστικά ήταν να καθιερώσει το νέο σύστημα).
Με τα ανατολικά και τα νοτιοανατολικά σύνορα της ΕΕ να φλέγονται και με τη νέα ηγεσία να έχει μόλις εγκατασταθεί στην Τουρκία, αξίζει να αναρωτηθεί κανείς για το τι θα συμβεί στο μέλλον στις σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών.
Όταν ο τελευταίος θεσμικός ανασχηματισμός της ΕΕ έλαβε χώρα πριν από πέντε χρόνια, η εξωτερική πολιτική σκηνή ήταν πολύ πιο αθόρυβη από ό,τι σήμερα, με τη βαθιά κρίση που αντιμετωπίζει το Ιράκ και η Συρία, η Λιβύη, η Ουκρανία και η Γάζα. Στη διάρκεια των πέντε προηγουμένων ετών, το προφίλ εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ ήταν διακριτό, τόσο με τον σχεδιασμό (τα τρία «μεγάλα» κράτη-μέλη σκοπεύουν να διατηρήσουν τον έλεγχο αυτού) και ως αποτέλεσμα του διορισμού της Catherine Ashton ως Ύπατη Εκπρόσωπο (το έργο της ουσιαστικά ήταν να καθιερώσει το νέο σύστημα).
Κοιτώντας πίσω, οι περισσότεροι παρατηρητές συμφωνούν ότι ο τεράστιος διπλωματικός μηχανισμός της ΕΕ και η ποικιλία των διαθέσιμων ικανοτήτων, θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί καλύτερα. Αυτό θα μπορούσε ίσως να διορθωθεί με τους νέους διορισμούς.
Η επιλογή του Tusk ήταν μια απόφαση μείζονος σημασίας: 10 χρόνια μετά από την προσχώρησή της, η Πολωνία τώρα παίρνει την πλήρη θέση της μεταξύ των μεγάλων κρατών-μελών, ενώ αναγνωρίζεται ο βασικός ρόλος της κεντρικής Ευρώπης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με την προσωπική συμμετοχή του στο συνδικαλιστικό κίνημα Solidarnosc της Πολωνίας, ο Tusc μεταφέρει ένα ισχυρό συμβολισμό: την ιστορική επιστροφή των Κεντροευρωπαίων στην ευρωπαϊκή οικογένεια και το κράτος δικαίου. Στο σημερινό πλαίσιο με την ΕΕ και τη Ρωσία, αυτό δεν είναι μικρό μήνυμα.
Η Mogherini μεταφέρει ένα άλλο σύμβολο: προέρχεται από μια νέα ιταλική, κοινωνικό-δημοκρατική κυβέρνηση και από το κόμμα που συγκέντρωσε τον μεγαλύτερο αριθμό ψήφων από οπουδήποτε αλλού στην ΕΕ στις τελευταίες Ευρωεκλογές. Επίσης αντιπροσωπεύει την επιστροφή της Ιταλίας στο κεντρικό επίπεδο της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Ποια είναι η σημασία αυτών των διορισμών για την Άγκυρα, πέρα από το να πούμε ότι τόσο ο Tusk όσο και η Mogherini είναι «φίλοι της Τουρκίας»;
Η επιλογή του Tusk ήταν μια απόφαση μείζονος σημασίας: 10 χρόνια μετά από την προσχώρησή της, η Πολωνία τώρα παίρνει την πλήρη θέση της μεταξύ των μεγάλων κρατών-μελών, ενώ αναγνωρίζεται ο βασικός ρόλος της κεντρικής Ευρώπης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με την προσωπική συμμετοχή του στο συνδικαλιστικό κίνημα Solidarnosc της Πολωνίας, ο Tusc μεταφέρει ένα ισχυρό συμβολισμό: την ιστορική επιστροφή των Κεντροευρωπαίων στην ευρωπαϊκή οικογένεια και το κράτος δικαίου. Στο σημερινό πλαίσιο με την ΕΕ και τη Ρωσία, αυτό δεν είναι μικρό μήνυμα.
Η Mogherini μεταφέρει ένα άλλο σύμβολο: προέρχεται από μια νέα ιταλική, κοινωνικό-δημοκρατική κυβέρνηση και από το κόμμα που συγκέντρωσε τον μεγαλύτερο αριθμό ψήφων από οπουδήποτε αλλού στην ΕΕ στις τελευταίες Ευρωεκλογές. Επίσης αντιπροσωπεύει την επιστροφή της Ιταλίας στο κεντρικό επίπεδο της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Ποια είναι η σημασία αυτών των διορισμών για την Άγκυρα, πέρα από το να πούμε ότι τόσο ο Tusk όσο και η Mogherini είναι «φίλοι της Τουρκίας»;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πώς θα αναζωπυρωθούν οι διά-θεσμικοί οργανισμοί στις Βρυξέλλες μετά από πέντε μάλλον απογοητευτικά χρόνια και πώς η ίδια η Τουρκία θα αποφασίσει να δράσει αναφορικά με τις βασικές αρχές των σχέσεών της με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Mogherini αντιμετωπίζει μια μεγάλη πρόκληση από την αρχή:
Η Mogherini αντιμετωπίζει μια μεγάλη πρόκληση από την αρχή:
Την ανοικοδόμηση της «ευρωπαϊκής εργαλειοθήκης» που χωρίστηκε μεταξύ των θεσμικών οργάνων από τη Συνθήκη της Λισσαβόνας και εν πολλοίς αγνοήθηκε από την προκάτοχό της.
Τα ατού της νέας «υπουργού Εξωτερικών της Ευρώπης», είναι η σημαντική και σχετική διπλωματική της υπηρεσία και η διαθεσιμότητα των ποικίλων εργαλείων πολιτικής: εμπόριο, οικονομικά, ανθρωπιστική βοήθεια, ανάπτυξη, ενέργεια, καταπολέμηση της τρομοκρατίας, εσωτερικές υποθέσεις. Όλα αυτά τα μέσα την περιμένουν να τα χρησιμοποιήσει με έναν συντονισμένο και αποτελεσματικό τρόπο.
Αυτό ασφαλώς, προϋποθέτει αρμονία μεταξύ της Εξωτερικής Υπηρεσίας (Mogherini), της Κομισιόν (Juncker και οι Επίτροποί του), του Συμβουλίου των Υπουργών (ο συντονιστής αντιτρομοκρατικής δράσης), το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο. Εάν αυτές οι συνέργειες ανοικοδομηθούν στους επόμενους μήνες, θα αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός.
Αναφορικά με την ΕΕ και την Τουρκία, είναι αναμενόμενο ότι θα υπάρξει μια μετατόπιση της έμφασης στα επόμενα χρόνια.
Οι τρεις πιο σημαντικοί παράγοντες θα είναι:
Αυτό ασφαλώς, προϋποθέτει αρμονία μεταξύ της Εξωτερικής Υπηρεσίας (Mogherini), της Κομισιόν (Juncker και οι Επίτροποί του), του Συμβουλίου των Υπουργών (ο συντονιστής αντιτρομοκρατικής δράσης), το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο. Εάν αυτές οι συνέργειες ανοικοδομηθούν στους επόμενους μήνες, θα αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός.
Αναφορικά με την ΕΕ και την Τουρκία, είναι αναμενόμενο ότι θα υπάρξει μια μετατόπιση της έμφασης στα επόμενα χρόνια.
Οι τρεις πιο σημαντικοί παράγοντες θα είναι:
Πρώτον, η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και τα ανθρωπιστικά θέματα (λόγω της Συρίας και του Ιράκ)
Δεύτερον, τα θέματα εσωτερικών υποθέσεων (απελευθέρωση της βίζας και παράτυπες μεταναστεύσεις)
Τρίτον, η απαραίτητη αναμόρφωση της Τελωνειακής Ένωσης (συμπεριλαμβανομένων και των επιπτώσεων από τις διαπραγματεύσεις για την διατλαντική εμπορική και επενδυτική σχέση μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ).
Αυτοί είναι τομείς όπου τόσο η Τουρκία όσο και η ΕΕ έχουν βαθιά κοινά συμφέροντα και ορισμένες αποκλίσεις, αλλά ένα ισχυρό κίνητρο για να δράσουν από κοινού.
Ένα σημαντικό πεδίο δοκιμών για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας θα είναι η Μέση Ανατολή: Θα επιλέξει η Τουρκία να δράσει από κοινού με την ΕΕ; Αυτό είναι σαφώς η προσδοκία στις πρωτεύουσες της Ευρώπης, στις ΗΠΑ και στο ΝΑΤΟ.
Αντιθέτως, οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας δεν θα προχωρήσουν πολύ μακριά για τον απλό λόγο ότι η Τουρκία έχει υπαναχωρήσει σε μεγάλο βαθμό τους τελευταίους 15 μήνες σε ό,τι αφορά το κράτος δικαίου, την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και τις πολιτικές ελευθερίες. Για να το θέσω ωμά, ως παρατηρητής, η Τουρκία πλέον δεν πληροί επαρκώς τα πολιτικά κριτήρια της ΕΕ.
Η Έκθεση Προόδου της Κομισιόν το 2014 ίσως να μην το αναφέρει αυτό τόσο έντονα, αλλά μπορεί κανείς να προβλέψει ότι, εάν δεν υπάρχει μια ταχεία και ξεκάθαρη στροφή σε μια καλύτερη δομή διακυβέρνησης, η διαδικασία ένταξης της Τουρκίας θα παραμείνει σε μια pro forma λειτουργία για το επόμενο διάστημα. Κοιτάζοντας από μια διαφορετική γωνία, μπορεί κανείς να δηλώσει ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει μια ασυμβατότητα μεταξύ της τουρκικής εσωτερικής πολιτικής (και των πολιτικών τακτικών) και των φιλοδοξιών της για την ΕΕ, αν και το τελευταίο φιγουράρει πιο έντονα από ποτέ στην αφήγηση της κυβέρνησης
Ένα σημαντικό πεδίο δοκιμών για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας θα είναι η Μέση Ανατολή: Θα επιλέξει η Τουρκία να δράσει από κοινού με την ΕΕ; Αυτό είναι σαφώς η προσδοκία στις πρωτεύουσες της Ευρώπης, στις ΗΠΑ και στο ΝΑΤΟ.
Αντιθέτως, οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας δεν θα προχωρήσουν πολύ μακριά για τον απλό λόγο ότι η Τουρκία έχει υπαναχωρήσει σε μεγάλο βαθμό τους τελευταίους 15 μήνες σε ό,τι αφορά το κράτος δικαίου, την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και τις πολιτικές ελευθερίες. Για να το θέσω ωμά, ως παρατηρητής, η Τουρκία πλέον δεν πληροί επαρκώς τα πολιτικά κριτήρια της ΕΕ.
Η Έκθεση Προόδου της Κομισιόν το 2014 ίσως να μην το αναφέρει αυτό τόσο έντονα, αλλά μπορεί κανείς να προβλέψει ότι, εάν δεν υπάρχει μια ταχεία και ξεκάθαρη στροφή σε μια καλύτερη δομή διακυβέρνησης, η διαδικασία ένταξης της Τουρκίας θα παραμείνει σε μια pro forma λειτουργία για το επόμενο διάστημα. Κοιτάζοντας από μια διαφορετική γωνία, μπορεί κανείς να δηλώσει ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει μια ασυμβατότητα μεταξύ της τουρκικής εσωτερικής πολιτικής (και των πολιτικών τακτικών) και των φιλοδοξιών της για την ΕΕ, αν και το τελευταίο φιγουράρει πιο έντονα από ποτέ στην αφήγηση της κυβέρνησης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου