ΠΟΛΙΤΙΚΗ και ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Η ανακύκλωση των φαντασμάτων

Γράφει ο  Δημήτρης Τσαρδάκης
Διδάκτωρ φιλοσοφίας και ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου Πατρών.

  

Αν ρωτήσουμε έναν χιμπατζή ή έναν ελέφαντα πώς βλέπει τον "κόσμο" μας, ασφαλώς δεν θα πάρουμε καμία απάντηση, δεδομένου ότι τα ζώα δεν καταλαβαίνουν την αφηρημένη νοητική και συμβολική γλώσσα μας.  


Αν όμως, παρ΄ ελπίδα, θα μπορούσαν να καταλάβουν την ερώτησή μας, θα είχαν σκάσει στα γέλια, γιατί ένας ευφυής Sapiens θέτει στα ζώα τέτοια βλακώδη ερωτήματα.

Ακριβώς, λοιπόν, εκεί που τελειώνουν τα προβλήματα του ζώου, αρχίζουν τα ανθρώπινα προβλήματα. Πέρα από κάθε λογική κατηγορία, η οποία τακτοποιεί τα πράγματα σε μία ορθολογική βάση (όπως οι άνθρωποι κατανοούν τον ορθό λόγο), υπάρχει ένας τεράστιος εγκεφαλικός χώρος, όπου αποθηκεύονται τα συναισθήματα, οι ενοχές, οι συγκινήσεις και κυρίως οι φαντασιώσεις, με άλλα λόγια όλες εκείνες οι ενδιάθετες ψυχογενετικές ενορμήσεις, που διακρίνουν ριζικά τον άνθρωπο από τα άλλα έμβια όντα και τον ρίχνουν στην περιπέτεια του πολιτισμού.

Αυτή η ιδιαίτερη υπαρξιακή κατάσταση του ανθρώπου, συγκροτεί το ίδιο το "πεδίο εγκλεισμού" του και της ιδεολογικής του χειραγώγησης.  


Το αρχέγονο πρόβλημα του ανθρώπου ήταν, και παραμένει, η επιβίωσή του μέσα σε συνθήκες κοινωνικο-οικονομικές και πολιτικές, τις οποίες δεν μπορεί να ελέγξει, με την έννοια, ότι μετά από ένα σημείο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, ο καπιταλισμός, ως σύστημα διαχείρισης των ανθρώπινων υποθέσεων, αυτονομήθηκε σε σχέση με την συνείδηση του ιστορικού υποκειμένου (εργατική τάξη, αστική τάξη). Έκτοτε, η ψυχογενετική φαντασίωση, ως εγκεφαλική λειτουργία, αποτελεί το προνομιακό πεδίο της εννοιολόγησης και ερμηνείας του ανθρώπινου "κόσμου", και συγκροτεί, συγχρόνως, έναν μηχανισμό απόδρασης του ανθρώπου από την πραγματικότητα, δηλαδή από το ίδιο το "πεδίο εγκλεισμού" του. Μέσα, λοιπόν, σε συνθήκες γενικευμένης αλλοτρίωσης, κάποιος μπορεί να φαντάζεται τον εαυτό του στον ρόλο τού επαναστάτη και απελευθερωτή της κοινωνίας και της ανθρωπότητας ολόκληρης από τα δεσμά της σκλαβιάς (οικονομικής και πολιτικής), δηλαδή από ένα σύστημα που καταδυναστεύει τις προσωπικές του ελευθερίες και τις συνειδησιακές του επιλογές. ’Εστι, τα επαναστατικά φαντάσματα του Μαρξ και του Λένιν πηγαινοέρχονται και ανακυκλώνονται, προκειμένου να δηλώσουν την παρουσία τους μέσα στον κουρνιαχτό των αναλύσεων για την οικονομική κρίση και την δυστυχία του ανθρώπου. 

Μέσα σε συγκεκριμένες ιστορικές συνάφειες, οι φαντασιώσεις παίρνουν ένα συγκεκριμένο εγκεφαλικό περιεχόμενο και, σε τελευταία ανάλυση, αποτελούν εκείνο το εκρηκτικό υλικό, το οποίο μπορεί, εν δυνάμει, να μετασχηματιστεί σε μία επαναστατική πράξη, ανεξάρτητα από τις αξιολογικές κατηγορίες και κρίσεις (συντηρητικές ή προοδευτικές) της ίδιας της κοινωνίας. 


Τα φαντάσματα, λοιπόν, είναι μέρος της πραγματικότητας, την οποία οι άνθρωποι βιώνουν μέσα στο ίδιο το πεδίο της αντιπαράθεσης και της σύγκρουσης των υλικών και οικονομικών συμφερόντων τους. 


 Τα φαντάσματα έχουν υλική υπόσταση, στο βαθμό που το υποκείμενο αντιλαμβάνεται τον "κόσμο" του ως ένα "εργοτάξιο" αναπαραγωγής ανθρώπινης ευτυχίας και δυστυχίας. 


Η θρησκεία αποτελεί μέρος αυτού του φαντασιακού κόσμου, στο βαθμό που εμφανίζεται ως ο τελικός κριτής μιας βιωμένης ύπαρξης και ο αιώνιος χορηγός της παγκόσμιας ευτυχίας και δυστυχίας των ανθρώπων. 

Τελικά, η ζωή, όπως την γνωρίσαμε μέχρι σήμερα, είναι...

 μία έκθεση ιδεών χωρίς θέμα. Και επειδή η εγκαθίδρυση της σοσιαλιστικής κοινωνίας, ως της Αυτοκρατορίας της αγαθοεργούς Ισότητας των ανθρώπων, καθυστερεί,  οφείλουμε εμείς να ορίσουμε το θέμα, καθώς και την μεθοδολογία της διαπραγμάτευσής του.  




Κατά τα άλλα, όσο υπάρχουν πονεμένοι και δυστυχισμένοι άνθρωποι, τα φαντάσματα του παρελθόντος θα ανακυκλώνονται εσαεί, για να προσφέρουν μία δυνατότητα διαφυγής από το ίδιο το ενοχλητικό "πεδίο εγκλεισμού" μας.