"Κόμμα = Ομάς ανθρώπων, ειδότων ν' αναγιγνώσκωσι και ν' αρθογραφώσιν εχόντων χείρας και πόδας υγιείς, αλλά μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες ενούμενοι υπο ένα οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι ν' αναβιβάσωσιν αυτόν δια παντός μέσου εις την έδραν πρωθυπουργού, ίνα παρέχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι"
Εμμανουήλ Ροΐδης , Έλληνας πεζογράφος και κριτικός (1836-1904)


ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Από την κρίση των Ιμίων στη συμφωνία της Μαδρίτης

Του ΑΘΑΝAΣΙΟΥ ΕΛΛΙΣ

Στα τέλη Ιουνίου του ’97, και ενώ οι ελληνοτουρκικές σχέσεις κινούνταν και πάλι σε τεντωμένο σχοινί –είχαν περάσει μόλις 17 μήνες από την κρίση των Ιμίων–, συναντήθηκα στην Ουάσιγκτον με τον Πίτερ Πετρίχος του τμήματος Νοτιοανατολικής Ευρώπης του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Μου ζητούσε επίμονα να πάμε για καφέ. Βρεθήκαμε στο Τζόρτζταουν. Είχαμε γνωριστεί όχι μόνο λόγω της ιδιότητάς του και της ενασχόλησής του με την περιοχή, αλλά και λόγω της ελληνικής καταγωγής του.

Με ρώτησε τι θα έκανα την επόμενη εβδομάδα. Του απάντησα ότι θα πήγαινα στο Τράουτμπεκ της Νέας Υόρκης για να καλύψω τις συνομιλίες για το Κυπριακό. «Εχω την αίσθηση ότι ίσως να έχουμε εξελίξεις», του είπα.

Δεν ήταν τόσο η συμμετοχή του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Κόφι Ανάν, όσο η επιβλητική παρουσία του ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ για το Κυπριακό, Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, που δημιουργούσε κάποιες προοπτικές.

Η τόσο άμεση εμπλοκή του «αρχιτέκτονα» του Ντέιτον και του ανθρώπου που είχε λειτουργήσει ως καταλύτης για την επίτευξη της ενδιάμεσης συμφωνίας Αθήνας - Σκοπίων πριν από λίγα χρόνια, είχε προσδώσει στην όλη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού μια νέα δυναμική.

Οι συνομιλίες γίνονταν στον απόηχο της αγοράς από την Κύπρο του ρωσικού συστήματος S-300 αλλά και της απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να εισηγηθεί την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία τον ερχόμενο χρόνο. Υπήρχε αυξημένη ένταση, αλλά και κινητικότητα.

Ξαφνικά, και ενώ περιέγραφα την παραπάνω αίσθηση που είχα για το Κυπριακό, ο Πετρίχος με διέκοψε: «Και γιατί δεν πας στη Μαδρίτη, στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ;»

«Μα θα είναι άλλη μια από αυτές τις συνόδους. Ξέρεις, ηγέτες, χειραψίες, ανταλλαγή απόψεων κ.λπ. Ενώ στο Τράουτμπεκ...» του απάντησα.

«Ναι, αλλά στη Μαδρίτη θα είναι όλοι. Ο Σημίτης, ο Ντεμιρέλ και φυσικά εμείς...» επανήλθε με νόημα, το οποίο αντιλήφθηκα «κατόπιν εορτής».
 

Εγώ αμετακίνητος. «Κατανοώ την προσπάθειά σου να υπάρξει μεγαλύτερη προβολή στη σύνοδο και δεν θέλω να μειώσω μια συνάντηση ηγετών στην οποία θα είναι ο Κλίντον και η Ολμπραϊτ, αλλά στο Τράουτμπεκ μπορεί να έχουμε πραγματικές εξελίξεις. Το Κυπριακό με πονάει, ίσως περισσότερο από άλλους, για αυτό είμαι αποφασισμένος να πάω στις συνομιλίες Κληρίδη - Ντενκτάς».

Μετά τις τρεις-τέσσερις αποτυχημένες απόπειρες να με μεταπείσει, η κουβέντα στράφηκε στα γενικότερα γεωπολιτικά. Θυμάμαι μέχρι και για τον Τόνι Μπλερ μιλήσαμε, που μόλις είχε εκλεγεί πρωθυπουργός στη Βρετανία.

Μία εβδομάδα αργότερα συνειδητοποίησα την ουσία της κουβέντας μας. Η αμερικανική διπλωματία είχε κινηθεί αθόρυδα για να προετοιμάσει το έδαφος για τη συμφωνία που θα υπέγραφαν στις 8 Ιουλίου, στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ, ο Κώστας Σημίτης και ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ.

Το νέο βιβλίο των δημοσιογράφων Μιχάλη Ιγνατίου και Νίκου Μελέτη, «Η συμφωνία που “γκρίζαρε” το Αιγαίο - Από τα Ιμια στη Μαδρίτη», καταγράφει με διεισδυτικότητα την πορεία μέχρι τη Διακήρυξη της Μαδρίτης, αντλώντας πληροφορίες από αμερικανικά έγγραφα.

Στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ ο Ελληνας πρωθυπουργός και ο πρόεδρος της Τουρκίας υπέγραψαν ένα κείμενο για το οποίο οι ΗΠΑ είχαν εργασθεί μεθοδικά από την επομένη της κρίσης των Ιμίων.

Οπως τονίζουν οι συγγραφείς, μέσα από τα απόρρητα τηλεγραφήματα των Αμερικανών ξεδιπλώνεται όλος ο σχεδιασμός, καθώς και οι συναντήσεις, οι συνομιλίες, τα παζάρια που οδήγησαν στη Μαδρίτη, και όσα ακολούθησαν.

Σήμερα, 23 χρόνια μετά, η συγκεκριμένη συμφωνία αποτελεί μέρος του παζλ των ελληνοτουρκικών σχέσεων με την αναγνώριση των «νόμιμων και ζωτικών συμφερόντων» της Τουρκίας στο Αιγαίο, όπως και...


 τη δέσμευση για «αποφυγή μονομερών ενεργειών», η οποία, προφανώς, αφορά και τα δύο μέρη.

Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι οι συγγραφείς είναι φίλοι. Η έρευνα που έκαναν και τα ιστορικά στοιχεία που παραθέτουν αποτελούν χρήσιμα εργαλεία για όλους, ακόμη και για όσους ενδεχομένως έχουν διαφορετική οπτική.

Ενα επίκαιρο και πολύ ενδιαφέρον βιβλίο σε αυτή την ευαίσθητη περίοδο που διανύουμε.


Δεν υπάρχουν σχόλια: