Η οικονομική κατάσταση στη Γάζα λίγο πριν από την αρχή της (ΠΕΡΣΙΝΗΣ) πολεμικής Επιχείρησης
Η Γάζα έχει πληθυσμό 1,76 εκατομμυρίων κατοίκων, που σημαίνει
4.800 άνθρωποι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, που είναι το τρίτο μεγαλύτερο
ποσοστό πυκνότητας πληθυσμού παγκοσμίως. Οι υποδομές στη Γάζα είναι σε
άσχημη κατάσταση και επομένως ακόμη και σε κανονικές συνθήκες υπάρχουν
τεράστια προβλήματα με το ηλεκτρικό, το νερό και το σύστημα λυμάτων. Οι
διακοπές ρεύματος για 7-8 ώρες για παράδειγμα, είναι ένα σύνηθες
φαινόμενο. Επιπλέον, η ανεργία είναι υψηλή: σχεδόν το 41% όσων
βρίσκονται σε ηλικία άνω των 15, είναι άνεργοι (με βάση τα στοιχεία του
α΄ τριμήνου 2014), έναντι του 26% στη Δυτική Όχθη. Μεταξύ των νέων
(15-29 ετών), μόλις το 39% βρίσκεται στο εργατικό δυναμικό. Από αυτούς,
το 32% είναι απασχολούμενοι, το 10% είναι υποαπασχολούμενοι και το 58%
είναι άνεργοι. Τα αντίστοιχα στοιχεία για τη Δυτική Όχθη είναι 42%
συμμετοχή, με το 63% εξ αυτών να είναι απασχολούμενοι, το 9%
υποαπασχολούμενοι και το 29% άνεργοι.
Υπό αυτές τις συνθήκες, δεν υπάρχει πιθανότητα για παραγωγή μεγάλης
κλίμακας. Σύμφωνα με τα στατιστικά της Παγκόσμιας Τράπεζας, το κατά
κεφαλήν ΑΕΠ στη Γάζα είναι περίπου 1.500-1.600 δολάρια ετησίως, έναντι
περίπου 3.100-3.200 δολαρίων στη Δυτική Όχθη. Σε παγκόσμια κλίμακα, η
Γάζα κατατάσσεται στην 174η από τις 223 χώρες. Το Ισραήλ, το οποίο
βρίσκεται στην 32η θέση αυτής της κλίμακας, έχει κατά κεφαλή ΑΕΠ 36.000
δολαρίων (όλα αυτά τα στοιχεία βασίζονται σε τιμές αγοράς).
Τα στατιστικά στοιχεία για την φτώχεια ακολουθούν: το ποσοστό
διαμορφώνεται στο 39% (σε σχέση με το 18% στη Δυτική Όχθη) και το όριο
της φτώχειας βρίσκεται στα 2.293 σέκελ ανά μήνα για ένα νοικοκυριό πέντε
ατόμων. Το ποσοστό της οξείας φτώχειας βρίσκεται στο 21% (έναντι του 8%
στη Δυτική Όχθη), με το όριο της φτώχειας να διαμορφώνεται στα 1.832
σέκελ μηνιαίως. Είναι σαφές ότι με το κατά κεφαλή εισόδημα των 400 σέκελ
ανά μήνα (Περίπου 4 δολάρια ημερησίως), το επίπεδο διαβίωσης είναι
γενικά πολύ χαμηλό.
Η οικονομική κατάσταση ως κίνητρο για τον πόλεμο
Συχνά η οικονομική δυσπραγία ωθεί τα κράτη προς τη στρατιωτική σύγκρουση
ή άλλου είδους επιθετικότητα. Στη Γάζα, η ήδη δεινή οικονομική
κατάσταση επιδεινώθηκε μετά από την αλλαγή της κυβέρνησης στην
Αίγυπτο, τους κανονισμούς της νέας κυβέρνησης για τη διέλευση των
συνόρων και τις επιχειρήσεις εναντίον των τούνελ (οι οποίες υπήρξαν μια
«φυσική» απάντηση στην κατάσταση της οικονομικής απομόνωσης) και στους
αυστηρότερους περιορισμούς που επιβλήθηκαν από το Ισραήλ. Πραγματικά, η
Γάζα υπόκειται σε ένα σοβαρό καθεστώς οικονομικών κυρώσεων που
επιβάλλονται από την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Επιπλέον, υπήρξε μια μείωση
της οικονομικής υποστήριξης για τη Hamas από το Ιράν και τη Συρία, και
αυτό έχει καταστήσει δύσκολο για την κυβέρνηση της Γάζας, να πληρώσει
τους μισθούς του δημοσίου τομέα.
Η απαίτηση της Hamas ώστε μια κατάπαυση του πυρός να έχει ως προϋπόθεση
την άρση της πολιορκίας της Γάζας –απαίτηση η οποία επίσης ακούστηκε
στις διαπραγματεύσεις με τη Fatah για την κυβέρνηση συμφιλίωσης- πρέπει
να εξεταστεί υπό το φως των οικονομικών δεινών στην Γάζα. Είναι πιθανό
τα ισραηλινά μέτρα που ενέτειναν την επιδείνωση της οικονομικής
κατάστασης και η έλλειψη προληπτικών λύσεων, να είναι τα λάθη τακτικής.
Ο ρόλος της δημογραφίας
Ο πληθυσμός στη Γάζα είναι νέος: η μέση ηλικία είναι τα 17, και τα τρία
τέταρτα του πληθυσμού είναι κάτω των 29 ετών. Το μεγαλύτερο μέρος του
πληθυσμού έχει γνωρίσει τη Γάζα αποκλειστικά ως ένα οικονομικό τέλμα και
ένα μέρος διαμάχης με το Ισραήλ.
Λίγο πριν από την πρώτη Intifada, που
ξέσπασε σχεδόν πριν από 27 χρόνια, οι περισσότεροι από τους μισούς
άνδρες στη Γάζα που έλαβαν μέρος, εργαζόταν στο Ισραήλ. Ήταν μια
σημαντική πηγή εσόδων για την οικονομία της Γάζας.
Οι διάφορες αιματηρές
διαμάχες έκτοτε –η δεύτερη intifada, η επιχείρηση Συμπαγές Μολύβι και η
Επιχείρηση Πυλώνας Άμυνας, καθώς και η κληρονομιά του δεύτερου πολέμου
στο Λίβανο- υπονομεύουν τις προσπάθειες για να μειωθεί η ένταση των
συγκρούσεων και να επιτευχθεί ειρήνη, δεδομένης της συνολικής εντύπωσης
που έχουν κάνει αυτά τα γεγονότα στο νεανικό πληθυσμό.
Προτάσεις για βιώσιμη λύση
Κάθε βιώσιμη, μακροπρόθεσμη λύση, απαραιτήτως περιλαμβάνει μια σημαντική
βελτίωση της οικονομικής κατάστασης. Εάν οι κάτοικοι της Γάζας έχουν
κάτι να χάσουν, η προθυμία τους να εμπλακούν σε σύγκρουση θα περιοριστεί
σημαντικά. Η οικονομική ευημερία μπορεί επίσης να μειώσει την δύναμη
της Hamas και άλλων ισλαμικών κινημάτων.
Η Γάζα έχει οικονομικές δυνατότητες: ανάπτυξη του τουρισμού κατά μήκος
των ακτών, ανάπτυξη των υπηρεσιών (συμπεριλαμβανομένης και της εισόδου
στην υψηλή τεχνολογία, όπως έκαναν οι Ισραηλινοί Άραβες στο βορρά) και
παραγωγή φυσικού αερίου (από τη στιγμή που ανακαλύφθηκε ένα σημαντικό
τμήμα φυσικού αερίου στη θάλασσα το 1999). Βραχυπρόθεσμα και
μακροπρόθεσμα, μεγάλες επενδύσεις και απασχόληση των εργαζομένων μπορούν
να κατευθύνονται στην ανάπτυξη των φυσικών υποδομών και των δημοσίων
υπηρεσιών.
Ωστόσο, μια θεμελιώδης αλλαγή στη οικονομική κατάσταση σημαίνει μια
πραγματική βελτίωση, όχι μόνο άρση της πολιορκίας και άνοιγμα της
διέλευσης κάποιων σημείων στα σύνορα. Τα μικρά βήματα δεν επιτυγχάνουν
τον πραγματικό στόχο και μακροπρόθεσμα, θα κάνουν τα πράγματα χειρότερα.
Οι νέοι διεθνείς μηχανισμοί, όχι υπό τη Hamas ούτε υπό την αιγίδα του
Ισραήλ, θα πρέπει να συσταθούν για την υλοποίηση της αλλαγής. Αυτοί οι
μηχανισμοί απαιτούν την έγκριση διαφόρων κρατών και κινητοποίηση διεθνών
οργανισμών για το έργο αυτό.
Αυτό σημαίνει τη δημιουργία ειδικών
υπηρεσιών με εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και επαγγελματική
τεχνογνωσία. Εάν ένα πλαίσιο δεν διατυπώνεται με σαφήνεια, τα όποια
μέτρα θα διαλυθούν, και οι απαραίτητες αλλαγές δεν θα πραγματοποιηθούν.
Σε αυτό το πλαίσιο, απαιτούνται τα παρακάτω στοιχεία:
Διεθνή παρέμβαση:
Τα μέρη που δραστηριοποιούνται γενικά στην περιοχή,
δεν μπορούν να δώσουν τον τόνο. Μόνο ένα διεθνές πλαίσιο που θα
διασφαλίζει ηρεμία και θα παρέχει την απαραίτητη τεχνογνωσία, θα κάνει
δυνατή την απαραίτητη θεμελιώδη αλλαγή.
Κατασκευή και αποκατάσταση υποδομών:
Τα ερείπια του Ιουλίου-Αυγούστου
2014 θα πρέπει να αντιμετωπιστούν καθώς επίσης και η αποκατάσταση και
κατασκευή των υποδομών. Μια διεθνής υπηρεσία, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα,
μπορεί να δημιουργήσει μια task force που θα επανεξετάσει την κατάσταση
και θα θέσει τις προτεραιότητες με τον καιρό. Μέσα σε τρία χρόνια από
την έναρξη της εργασίας, η Γάζα θα πρέπει να βρίσκεται σε μια λογική
κατάσταση από άποψη υποδομών, και σε 6-8 χρόνια σε μια καλή κατάσταση.
Αυτό μπορεί να γίνει, με την πρόσληψη ντόπιων ανέργων εργατών.
Είναι
πολύ σημαντικό για αυτόν τον μηχανισμό να βρίσκεται υπό διεθνή έλεγχο,
να χρησιμοποιεί εξωτερικούς εμπειρογνώμονες και να δημοσιεύει εκθέσεις
προόδου με σαφήνεια και διαφάνεια.
Αυτό θα προωθήσει την αλλαγή της
νοοτροπίας που είναι απαραίτητη για την οικονομική πρόοδο στη Λωρίδα της
Γάζας.
Πέρα από το κόστος της ανοικοδόμησης κατοικιών και κτηρίων που
καταστράφηκαν, μια επένδυση σε υποδομές ύψους 800 εκατ.-1 δισ. δολαρίων,
είναι απαραίτητη σε κάθε ένα από τα τρία χρόνια, καθώς και μια επένδυση
μισού δισ. δολαρίων ετησίως στα επόμενα 3-5 χρόνια. Ένα θετικό βήμα θα
ήταν η ανοικοδόμηση κατοικιών και κτηρίων σε υψηλότερα standards από
ό,τι ήταν πριν από τη καταστροφή τους. Μια τέτοια ενέργεια θα μπορούσε
να οδηγήσει σε μια μεγάλη αλλαγή στη στήριξη του πληθυσμού για
οικονομική ανάκαμψη.
Η χρηματοδότηση για την ανάπτυξη της οικονομίας θα έρθει από τα αραβικά
κράτη και από εύπορα δυτικά κράτη: είναι σημαντικό να υπάρχει ποικιλία
στις δωρήτριες χώρες προκειμένου να διαφοροποιηθούν οι κίνδυνοι της
χρηματοδότησης. Αρχικά, αυτό μπορεί να γίνει μέσω ενός ταμείου έκτακτης
ανάγκης το οποίο θα διαχειρίζεται η Παγκόσμια Τράπεζα. Μεσοπρόθεσμα και
μακροπρόθεσμα, μπορεί να δημιουργηθεί μια συγκεκριμένη τράπεζα για την
ανάπτυξη της Γάζας, χρησιμοποιώντας την μορφή παρόμοιων ιδρυμάτων ανά
τον κόσμο, όπως αυτά που ιδρύθηκαν στην Ανατολική Ευρώπη στη δεκαετία
του ’90 μετά από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Εποπτεία των εισροών:
Ένα βασικό ζήτημα της ισραηλινής πολιτικής είναι ο
φόβος ότι τα υλικά που θα καταφθάνουν στη Γάζα, θα αξιοποιούνται για
στρατιωτικούς σκοπούς. Αυτός ο φόβος έγινε αντιληπτός, ακόμη και στη
διάρκεια της ισραηλινής πολιορκίας, όταν τα κατασκευαστικά υλικά
χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή δεκάδων τούνελ τρόμου. Αυτό το ζήτημα
ωστόσο, έχει λύση. Η Παγκόσμια Τράπεζα και άλλα ιδρύματα ανακαλύπτουν
συχνά ότι η βοήθεια φθάνει στους διεφθαρμένους κυβερνήτες ή σε ομάδες
συμφερόντων, και όχι στους κανονικούς αποδέκτες. Ως αποτέλεσμα, έχουν
αναπτυχθεί μηχανισμοί για την μεταφορά της οικονομικής ενίσχυσης, με τη
μορφή μιας άμεσης μεταβίβασης στους δικαιούχους, με την παραλαβή της
βοήθειας να εξαρτάται από τις φάσεις προόδου του έργου. Αναφορικά με τη
Γάζα, τέτοιες μέθοδοι μπορεί να χρησιμοποιηθούν μέσω μετριοπαθών Αράβων
αξιωματούχων και διεθνών υπηρεσιών.
Ασφάλεια:
Αυτά τα μέτρα δεν μπορούν να εφαρμοστούν εάν υπάρχει
συνεχιζόμενη βία. Μια διεθνής αστυνομική δύναμη μπορεί να είναι μια καλή
βοήθεια στα πρώτα χρόνια, ιδιαίτερα εάν συνεργάζεται με τους
μηχανισμούς που αναφέρθηκαν παραπάνω, για παράδειγμα με την task force
της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Οι ενέργειες του Παλαιστίνιου πρωθυπουργού Fayyad στη Δυτική Όχθη στο
διάστημα 2007-2013, αποτελούν απόδειξη ότι μπορεί να υπάρξει σημαντική
οικονομική πρόοδος όταν επαγγελματίες ηγούνται των διαδικασιών. Η ιδέα
ότι η οικονομική ανάπτυξη αποτρέπει τον πόλεμο, έχει τις ρίζες της στην
Ευρώπη, και εφαρμόστηκε με επιτυχία στο β΄ μισό του 20ου αιώνα μετά από
δύο Παγκοσμίους Πολέμους στο α΄ μισό του αιώνα. Το αντίστροφο είναι
επίσης αλήθεια: η οικονομική δυσπραγία συχνά οδηγεί σε διαμάχη και
αιματοχυσία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου