"Κόμμα = Ομάς ανθρώπων, ειδότων ν' αναγιγνώσκωσι και ν' αρθογραφώσιν εχόντων χείρας και πόδας υγιείς, αλλά μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες ενούμενοι υπο ένα οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι ν' αναβιβάσωσιν αυτόν δια παντός μέσου εις την έδραν πρωθυπουργού, ίνα παρέχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι"
Εμμανουήλ Ροΐδης , Έλληνας πεζογράφος και κριτικός (1836-1904)


TOYΡΚΙΑ: Βρυχηθμός πραγματικού λιονταριού ή προσποίηση ενός δήθεν βασιλιά της ζούγκλας?


Δεν είναι σενάριο συνωμοσίας ούτε υπόθεση εργασίας. Η Τουρκία έχει εισέλθει ξανά σε τροχιά κλιμάκωσης όσον αφορά τις σχέσεις της με άλλους κύριους δρώντες της ανατολικής Μεσογείου, ανάμεσά τους την Ελλάδα και την Κύπρο. Οι λόγοι γι' αυτήν την εξέλιξη αφορούν τόσο τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις όσο και την εξωτερική σφαίρα.

Η θεαματική, από άποψη ποσοστών, εκλογή Ερντογάν στον προεδρικό θώκο έχει δημιουργήσει την ψευδαίσθηση της απόλυτης κυριαρχίας στον ίδιο και στους συνεργάτες του, με αποτέλεσμα ο συστημικός ναρκισσισμός να έχει πλέον ξεπεράσει κάθε ανεκτό επίπεδο. 

Το πρόσφατο διπλωματικό επεισόδιο με τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ αναδεικνύει το μέγεθος του προβλήματος. Τελευταία απόδειξη περί του λόγου το αληθές, το νέο κυβερνητικό μέγαρο Ak Saray ή αλλιώς το Λευκό Παλάτι, που βρίσκεται στα προάστια της Αγκυρας και η κατασκευή του κοστίζει περί τα 350.000.000 δολάρια. Σύμφωνα με δήλωση του ίδιου του Τούρκου προέδρου, όπως αυτή καταγράφεται στη «Washington Post» της 30ής Οκτωβρίου από τον Ισαχάν Θαρούρ σχετικά με τους συμβολισμούς του Λευκού Παλατιού, «πρέπει να διαδώσουμε το μήνυμα ότι η Αγκυρα είναι μια σελτζουκική πρωτεύουσα. Δώσαμε τεράστια προσοχή σε αυτό. Προσέξαμε τις οθωμανικές λεπτομέρειες στο εσωτερικό του κτιρίου, ενώ επίσης προσθέσαμε και στοιχεία που προβάλλουν τον σύγχρονο κόσμο… Αυτές είναι οι προϋποθέσεις για να είσαι ένα μεγάλο κράτος». 

Ο ναρκισσισμός του ανδρός τον οδηγεί σε λανθασμένες εκτιμήσεις όσον αφορά το πραγματικό επίπεδο ισχύος της Τουρκίας, αλλά και τη δυνατότητα την οποία έχει η Αγκυρα να λαμβάνει αποφάσεις τέτοιες, που μπορεί να οδηγήσουν σε συνολική ανατροπή της υφιστάμενης ισορροπίας ισχύος στην περιοχή.  

Η τουρκική εξωτερική πολιτική κινείται στον αστερισμό ενός ανορθολογικού συμπεριφορισμού, που πλέον έχει ξεπεράσει κατά πολύ τον παραδοσιακό κεμαλικό αναθεωρητισμό.

Παράλληλα, ο διορισμός του Αχμέτ Νταβούτογλου στον πρωθυπουργικό θώκο εμβαθύνει περαιτέρω τον συστημικό ναρκισσισμό. Ο Νταβούτογλου, πέρα από το ότι είναι μια προσωπικότητα με βαθιά γνώση γύρω από τη διεθνή πολιτική αλλά και με εξαιρετική αίσθηση της στρατηγικής, είναι και ο θεμελιωτής της νεοοθωμανικής εξωτερικής πολιτικής, που προϋποθέτει σφαίρες επιρροής στις περιοχές αυτές που η Τουρκία θεωρεί ζωτικές για τα συμφέροντά της, αλλά και την οικοδόμηση ενός πλαισίου υψηλής ανταγωνιστικής πίεσης για τα κράτη αυτά, τα οποία θεωρεί ότι αποτελούν εμπόδιο στις ηγεμονικές της βλέψεις. Ο Τούρκος πρωθυπουργός τρέφει τον ναρκισσισμό του Ερντογάν με ρεαλιστικοφανείς ψευδαισθήσεις αυτοκρατορικού μεγαλείου, κι αυτό είναι εξίσου επικίνδυνο για την ειρήνη και την ασφάλεια στην ανατολική Μεσόγειο.

Η Ελλάδα και η Κύπρος αποτελούν διαχρονικά δύο κομβικά προβλήματα για την ανορθολογική τουρκική πολιτική. Σήμερα όμως η στρατηγική αξία της θαλάσσιας ζώνης του όλου Ελληνισμού, που ξεκινά από το Καστελόριζο και φτάνει ως τα κυπριακά ύδατα, έχει μεγιστοποιηθεί εξαιτίας των ενεργειακών αποθεμάτων που βρίσκονται στην περιοχή, αφενός, αλλά και λόγω του ότι η Τουρκία κατανοεί ότι η συγκεκριμένη ζώνη σε συνδυασμό με το ισραηλινό αρχιπέλαγος αποτελεί το ακροτελεύτιο όριο του δυτικού κόσμου πριν από την είσοδο σε έναν φουρτουνιασμένο μουσουλμανικό ωκεανό.  

Οι στενές σχέσεις μεταξύ Αθήνας, Ιερουσαλήμ και Λευκωσίας ασφαλώς και ανησυχούν την Τουρκία, αφού της υπενθυμίζουν ότι δεν είναι μόνη της στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Ταυτοχρόνως όμως  ανησυχεί την Αγκυρα και η προοπτική το τρίγωνο αυτό να μεταβληθεί σε τετράγωνο, με την είσοδο της Αιγύπτου σε αυτή τη δομή. Μια τέτοια εξέλιξη μετατρέπει αυτομάτως τη Μεσόγειο σε μια ολοκληρωμένη και άρτια πλατφόρμα στρατηγικής αποτροπής του τουρκικού ανορθολογισμού.

Αντιθέτως όμως με τις περισσότερες απόψεις εκλεκτών αναλυτών που έχουν κάνει την εμφάνισή τους τις τελευταίες εβδομάδες στον ελληνικό Τύπο, δεν μοιράζομαι την ίδια ανησυχία γύρω από τις εξελίξεις στην περιοχή, ακόμη κι αν η επιθετικότητα της Τουρκίας είναι δεδομένη και πράγματι εστιάζει σε Ελλάδα και Κύπρο.

Στην πολιτική, και πολύ περισσότερο στη διεθνή πολιτική, που διεξάγεται σε ένα άναρχο και ανταγωνιστικό πεδίο διαρκούς εξαπάτησης και συνεχόμενης ρευστότητας, ο βρυχηθμός ενός λιονταριού ποτέ δεν είναι μονοσήμαντος. Μπορεί να σημαίνει ότι κάπου γύρω κοντά βρίσκεται ένα λιοντάρι που αναζητά μετ' επιτάσεως το επόμενο θήραμά του ή ότι κάπου γύρω βρίσκεται κάποιος ο οποίος προσποιείται τον βασιλιά της ζούγκλας.

Ακόμα κι αν η επιθετικότητα της Τουρκίας στρέφεται -δίχως την παραμικρή προσπάθεια κάλυψης- εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου, αυτό δεν αποτελεί για μένα έναν επιπλέον λόγο ανησυχίας από αυτήν που οφείλουμε να έχουμε διαρκώς ως κράτος το οποίο συνορεύει με έναν τόσο προβληματικό γείτονα, που από το 1923 μέχρι και σήμερα δίνει επιτυχώς τις εξετάσεις του στον αναθεωρητισμό και στην επιθετικότητα. Κι αυτό γιατί ο φόβος μπορεί να είναι και θετικό συναίσθημα, αν αξιοποιηθεί ως μια διαρκής συλλογική υπενθύμιση των κινδύνων που διαπερνούν την οντολογία όλων των κρατών υπό το δόγμα του «Metus Hostilis» στη ρευστή διεθνή πραγματικότητα.

Η Τουρκία σήμερα βρίσκεται στο «μάτι του κυκλώνα»:  


Οι δομικές μεταβολές που λαμβάνουν χώρα στη Συρία και στο Ιράκ και η άνοδος του τζιχαντιστικού Ισλάμ δημιουργούν για την Αγκυρα μια πηγή διαρκούς τριβής στα ανατολικά σύνορά της. Επίσης, το κουρδικό ζήτημα ουσιαστικά τώρα ανοίγει, με ό,τι κι αν αυτό σημαίνει για τα στρατηγικά δεδομένα της περιοχής. Η ρήξη των σχέσεών της με την Αίγυπτο, εξαιτίας της υποστήριξης και της χρηματοδότησης των Αδελφών Μουσουλμάνων, η ισχυρή συμμαχική σχέση μεταξύ Ελλάδας - Ισραήλ και Κύπρου, αλλά και οι αποστάσεις που η Σαουδική Αραβία κρατά από την Αγκυρα, κυρίως γιατί ο βασιλικός οίκος των Σαούντ δεν βλέπει με θετικό μάτι τον νεοοθωμανισμό του Αχμέτ Νταβούτογλου, δημιουργούν μια κατάσταση στην ανατολική Μεσόγειο που δεν προσφέρεται για οπορτουνισμούς από το Λευκό Παλάτι.  

Σε αυτή τη συνθήκη αξίζει να προστεθεί και η ακόλουθη παράμετρος: οι ΗΠΑ είναι σαφέστατα ενοχλημένες από τους λεονταρισμούς της Αγκυρας, κυρίως όμως με το ότι διαπιστώνουν ξανά μετά το 2003 ότι δεν μπορούν να υπολογίζουν στη βοήθεια της Τουρκίας σε μια κρίσιμη στιγμή. Η τουρκική πολιτική είχε πάντα τη δική της «ατζέντα», η οποία, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, παρουσιάζει μεγάλες αποκλίσεις από αυτήν του ΝΑΤΟ, και αυτή η κατάσταση διευρύνεται διαρκώς από την άνοδο του Ερντογάν και των ισλαμιστών του AKP στην εξουσία.

Οι διαρκείς «βρυχηθμοί» της Αγκυρας ασφαλώς και δεν πρέπει να περνούν απαρατήρητοι από την Αθήνα και τη Λευκωσία. Ο Ελληνισμός, όμως, πρέπει να γνωρίζει πως το παιχνίδι δεν είναι δεδομένο και ότι η διεθνής αρένα δεν επιβραβεύει τους νταήδες, όταν απέναντί τους βρίσκονται ψύχραιμοι και καλά προετοιμασμένοι δρώντες. 

Το όλον του Ελληνισμού δεν είναι ένα άνευ ουσίας στρατηγικό μέγεθος. Η σύναψη της συμμαχικής σχέσης με το Ισραήλ ήταν μια εξαιρετική κίνηση της κυβέρνησης Παπανδρέου, που ενισχύθηκε επιτυχώς από την κυβέρνηση Σαμαρά, ενώ η τριμερής μεταξύ Ελλάδας - Κύπρου και Αιγύπτου αποδεικνύει τις δυναμικές ροές που διαπερνούν τον χώρο της Μεσογείου και λειτουργούν υπέρ ημών.  

Επιμονή στην οικοδόμηση μιας σύγχρονης αποτρεπτικής στρατηγικής χρειάζεται, που θα εξαφανίσει το φοβικό σύνδρομο το οποίο έχει ενσταλάξει στον κοινωνικό ιστό το θερμό επεισόδιο των Ιμίων -ψυχραιμία που πρέπει να ομολογήσουμε ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα διαθέτει-, ενώ, τέλος, χρειάζεται αποφασιστικότητα απέναντι στον προβληματικό γείτονα, ο οποίος τα τελευταία χρόνια έχει συνηθίσει να «βρυχάται» και να πετυχαίνει αυτά που θέλει. Η διαρκής ρευστότητα, όμως, της διεθνούς πολιτικής δεν επιτρέπει παγιώσεις. Κι αυτό φαίνεται από το ότι η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας την τελευταία εβδομάδα εξέδωσε μια νέα αναφορά, που προβλέπει μεγαλύτερη αύξηση του πληθωρισμού από αυτήν που είχε προβλέψει τον Ιούλιο, της τάξης του 8,9%. Δύσκολοι καιροί για «λέοντες»...

Δεν υπάρχουν σχόλια: