ΚΥΠΡΙΑΚΟ, ΤΟΥΡΚΙΑ και ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Η πρόκληση του «Μπαρμπαρόσα»

Toυ ΚΩΣΤΑ ΙΟΡΔΑΝΙΔΗ

Οι έρευνες του τουρκικού σεισμογραφικού σκάφους «Μπαρμπαρόσα» στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) της Κύπρου, και ειδικότερα στο νότιο τμήμα της νήσου, αποτελούν μείζονα –πλην όμως αναμενόμενη– πρόκληση της Αγκυρας, μη εξουδετερούμενη από το αντίμετρο της διακοπής των συνομιλιών, που ανακοίνωσε ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Νίκος Αναστασιάδης, μετά την απόφαση του Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών της Κύπρου.
 

Μικρά παρηγορία αποτελούν, επίσης, τα διαβήματα της ελληνικής κυβερνήσεως προς την Αγκυρα. Ηδη πριν καν από την έναρξη των ερευνών, δύο ανακοινώσεις του αμερικανικού Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του βρετανικού Φόρεϊν Οφις αναγνωρίζουν μεν το κυριαρχικό δικαίωμα της κυπριακής κυβερνήσεως να αξιοποιήσει τα ορυκτά αποθέματα στην ΑΟΖ, αλλά ταυτόχρονα προσθέτουν ότι οι δύο κοινότητες θα πρέπει να επωφεληθούν εξίσου από τον πλούτο που θα προκύψει στο μέλλον.
 

Οι προαναφερθείσες θέσεις της Ουάσιγκτον και του Λονδίνου είναι γνωστές και διατυπώθηκαν στο παρελθόν. Τα οικονομικά οφέλη των Τουρκοκυπρίων εγγυήθηκαν κατ’ επανάληψιν όλες οι κυπριακές κυβερνήσεις. Αλλά η απουσία κριτικής στην πρόκληση «Μπαρμπαρόσα» και η έκφραση απλώς της λύπης για τη διακοπή των συνομιλιών είναι φυσιολογικό να έχει προκαλέσει αμηχανία στη Λευκωσία και στην Αθήνα.
 

Ο σκοπός της Αγκυρας με άλλα λόγια επετεύχθη. Σε αυτήν τη φάση δεν επεδίωκε τίποτε περισσότερο από την επίδειξη ανοχής. Δεν υπήρξε μέχρι στιγμής τοποθέτηση της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, αλλά όταν αυτό συμβεί, δεν αναμένεται ότι θα έχει διαφορετικό περιεχόμενο· και τελικώς, κάποια στιγμή θα υπάρξει και η επανέναρξη των συνομιλιών, όπως συνέβη πάντα κατά το παρελθόν.  

 Στην ουσία, το πρόβλημα αφορά μία λέξη που επαναλαμβάνεται σε όλες τις εκδοχές του «σχεδίου Ανάν» από το 2004 και εξής. Πρόκειται για τη λέξη state, που οι Τούρκοι μεταφράζουν ως «κράτος» και η ελληνική πλευρά ως «πολιτεία».
 

Η ιστορία μιας λέξεως ενδέχεται να είναι πιο ενδιαφέρουσα από την ιστορία μιας εκστρατείας, λέγουν συνήθως άνθρωποι των γραμμάτων. Η τοποθέτηση αυτή, ωστόσο, μάλλον ισχύει και στην περίπτωση της Κύπρου. Θα πρέπει, όμως, να επισημανθεί πως το περιεχόμενο μιας λέξεως στο κείμενο μιας συμφωνίας προσδιορίζεται σε ένα μεγάλο ποσοστό και από το ειδικό βάρος των διαδίκων. Και είναι σαφές ότι παρά τις διαφοροποιήσεις, τις ανοικτές ενίοτε συγκρούσεις, η διαμορφωθείσα κατάσταση στην εγγύς Ανατολή καθιστά εκ νέου την Τουρκία σύμμαχο απαραίτητη των ΗΠΑ και γενικώς της Δύσεως.
 

Ο Τούρκος πρόεδρος κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει κατ’ επανάληψιν υποστηρίξει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι «νεκρή». Με βάση αυτήν την τοποθέτηση ενήργησε η Αγκυρα όταν απέστειλε προ μηνών σχετικό έγγραφο στην ελληνική προεδρία και έγινε αποδεκτό. 

Η νέα Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία προϋποθέτει το τέλος της σημερινής κρατικής οντότητος.  

Η τουρκική πλευρά ενεργεί ωσάν η σημερινή οντότης της Κύπρου να έπαυσε ήδη υφισταμένη· κάποιοι ανέχονται τη συμπεριφορά αυτή.