TOYΡΚΙΑ: Ερντογάν - Γκιουλεν, από την φιλία στο βαθύ ρήγμα...

Των Tim Arango, Sebnem Arsu, Ceylan Yeginsu / The New York Times

Για να χτίσει την πολιτική του σταδιοδρομία, ο χαρισματικός πρωθυπουργός της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό σε έναν ιεροκήρυκα και στοχαστή του Ισλάμ, η επιχειρησιακή βάση του οποίου βρίσκεται σήμερα στην Πενσιλβάνια των ΗΠΑ.  

Οι δύο άνδρες συνασπίστηκαν στη μάχη εναντίον της κοσμικής στρατιωτικής ελίτ, στέλνοντας τους στρατιωτικούς στους στρατώνες και μετατρέποντας την Τουρκία σε πετυχημένο παράδειγμα μετριοπαθούς, δημοκρατικής, ισλαμικής διακυβέρνησης.

Ωστόσο το εν εξελίξει σκάνδαλο διαφθοράς όχι μόνο απειλεί την εξουσία του Ερντογάν, αλλά και αποκαλύπτει το ολοένα και βαθύτερο ρήγμα με τον παλαιό του σύμμαχο, απειλώντας να διαρρήξει την κυβερνητική συνοχή.

Αντιμέτωπος με τις αποκαλύψεις περί διαφθοράς, που άγγιζαν το στενό περιβάλλον του, ο Ερντογάν ακολούθησε την ίδια στρατηγική που είχε επιλέξει εναντίον των κοσμικών αντικυβερνητικών διαδηλωτών, το περασμένο καλοκαίρι: εμφάνισε εαυτόν μαχόμενο εναντίον μιας «εγκληματικής συμμορίας», με διασυνδέσεις στο εξωτερικό. Μια έμμεση παραπομπή στον Φετουλάχ Γκιουλέν, τον ιμάμη της Πενσιλβάνια, ο οποίος ανήκει σε μια μυστικιστική πτέρυγα του Ισλάμ. Λέγεται ότι οι οπαδοί του Γκιουλέν έχουν διεισδύσει σε υψηλά κρατικά αξιώματα, ιδίως στην αστυνομία και τη Δικαιοσύνη, αλλά και στην εκπαίδευση, στα μέσα ενημέρωσης και στον επιχειρηματικό κόσμο.

Οι δύο άνδρες ήρθαν αρκετές φορές σε διάσταση απόψεων κατά τα τελευταία χρόνια, παρότι οι διαφωνίες τους σπάνια έβλεπαν το φως της δημοσιότητας.  

Λέγεται ότι ο κ. Γκιουλέν αντιτάχθηκε στην επεμβατική πολιτική του Ερντογάν στη Μέση Ανατολή, ιδιαίτερα δε στην υποστήριξη προς τους Σύρους αντάρτες. 

Υποστηρίζεται επίσης ότι ο κ. Γκιουλέν είναι περισσότερο φιλικός έναντι του Ισραήλ, γεγονός που προκάλεσε εντάσεις μετά την υπόθεση «Μαβί Μαρμαρά» το 2010. Ηταν τότε που Ισραηλινοί στρατιώτες επέδραμαν σε τουρκικό σκάφος ανθρωπιστικής βοήθειας προς την παλαιστινιακή Λωρίδα της Γάζας, σκοτώνοντας οκτώ Τούρκους και έναν τουρκικής καταγωγής Αμερικανό. Το περιστατικό οδήγησε στην προσωρινή διακοπή των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ.

Η κλιμακούμενη πολιτική κρίση θεωρείται ένδειξη της ισχύος που διαθέτει ο κ. Γκιουλέν στον κρατικό μηχανισμό. Αυτή η ισχύς απειλεί να διασπάσει τον σκληρό πυρήνα της κοινωνικής βάσης του Ερντογάν, τους συντηρητικούς θρησκευόμενους, ενόψει σειράς εκλογών που πρόκειται να διεξαχθούν τους επόμενους 18 μήνες.

Οι έρευνες για τα οικονομικά σκάνδαλα, όπως και το κίνημα διαμαρτυρίας για την ανέγερση εμπορικού κέντρου στο πάρκο Γκεζί της Κωνσταντινούπολης, τον Ιούνιο, αγγίζουν ένα ζήτημα που έχει μεγάλο συναισθηματικό βάρος στην κοινή γνώμη: 

Tις υπόγειες διασυνδέσεις μεταξύ του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης και της νέας, ευσεβούς οικονομικής ελίτ, με κέντρο βάρους στην κατασκευαστική βιομηχανία, η οποία σημείωσε αλματώδη άνοδο στα έντεκα χρόνια διακυβέρνησης από τον Ερντογάν.

Οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης αντικρίζουν καθημερινά τα σύμβολα της ισχύος του κ. Ερντογάν και των μεγαλοεργολάβων συμμάχων του. Σε ένα τμήμα της ιστορικής χερσονήσου, δίπλα στα παλαιά τείχη που κάποτε προστάτευαν την έδρα της αυτοκρατορίας, ξεφύτρωσαν μεζονέτες και αρχοντικά, όπου διαμένουν μέλη της κυβερνητικής ελίτ, εκτοπίζοντας τις κοινότητες των Ρομά. Παραδίπλα, παλαιά ξύλινα σπίτια, που κάποτε στέγαζαν αξιωματικούς του οθωμανικού στρατού, ανακαινίζονται, αυθαίρετα κατεδαφίζονται και οι εσωτερικοί μετανάστες από την ενδοχώρα που κατοικούσαν εκεί αναζητούν κατάλυμα. Ο δήμαρχος της ιστορικής αυτής περιοχής, η οποία ονομάζεται Φατίχ, προς τιμήν του Μωάμεθ του Πορθητή, ήταν μεταξύ αυτών που προσήχθησαν για ανάκριση, με την κατηγορία της δωροδοκίας.