ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΡΙΖΟΠΛΗΚΤΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Αυτοί που επιχειρούν στο μπουρδέλο παρά την κρίση

Toυ ΑΡΙΣΤΟΥ ΔΟΞΙΑΔΗ

Μ​​έσα σε ένα ζοφερό περιβάλλον, βλέπω ανθρώπους να ιδρύουν νέες επιχειρήσεις.  

Τι είναι αυτό που τους κινητοποιεί, όταν οι περισσότεροι γύρω τους είναι αποκαρδιωμένοι, ή έτοιμοι να μεταναστεύσουν;
 

Προσπαθώ να ταξινομήσω τους παράγοντες με βάση την εμπειρία μου από τον χώρο των μικρών εταιρειών καινοτομίας.

Εναλλακτικές επιλογές. Αποφασίζουν ότι το επιχειρείν είναι προτιμότερο από άλλα πράγματα που θα μπορούσαν να κάνουν στη ζωή τους. Αυτό θεωρητικά έχει θετική και αρνητική όψη. Είτε βλέπουν ευκαιρία για μεγάλη επιτυχία στο επιχειρείν, είτε δεν βλέπουν ευκαιρίες αλλού, ενώ δεν θέλουν για προσωπικούς λόγους να μεταναστεύσουν. Οι έρευνες επιχειρηματικότητας ονομάζουν τις δύο περιπτώσεις επιχειρηματικότητα «ευκαιρίας» και «ανάγκης».
 
Η ελληνική κρίση εξαφάνισε πολλές από τις εναλλακτικές επιλογές που υπήρχαν πριν, στο Δημόσιο, στο πανεπιστήμιο, ή σε μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες, και με αυτή την έννοια ενίσχυσε το κίνητρο της «ανάγκης». Αλλά οι περιπτώσεις που βλέπω έχουν στοιχεία καινοτομίας, που σημαίνει ότι η επιτυχία, αν έρθει, θα βασίζεται σε μια σημαντική ευκαιρία που έχουν εντοπίσει.

 
Γνώση. Πιστεύουν ότι έχουν μια ειδική τεχνογνωσία, κάτι δηλαδή που γνωρίζουν καλύτερα από τους ανταγωνιστές και που αποτελεί τη βάση για το προϊόν που θα προσφέρουν. 

Πόσο βάσιμη είναι αυτή η εκτίμηση;

Μερικές φορές η εξαιρετική τεχνογνωσία οφείλεται στην εξαιρετική ευφυΐα, που μπορεί να εμφανιστεί οπουδήποτε, αλλά αυτό είναι σπάνιο. Πιο συχνά οφείλεται στο κοινωνικό πλαίσιο, ή σε κάποιον οργανωμένο θεσμό όπου έγινε η προεργασία. Στην Ελλάδα έχουμε τέτοιους θεσμούς. Στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα παράγονται ερευνητικά αποτελέσματα που έχουν δυνητικά μεγάλη αξία.
 

Μέχρι πρόσφατα δεν τα αξιοποιούσαμε επιχειρηματικά. Τώρα βλέπω όλο και περισσότερους ερευνητές να σκέπτονται την εμπορική εφαρμογή του έργου τους.
 

Ειδική γνώση παράγεται και στην καθημερινή πρακτική των πιο παραδοσιακών κλάδων, όπως ο τουρισμός και οι καλλιέργειες. Οσο τα εισοδήματα από την τρέχουσα δουλειά ήταν καλά, κανένας δεν έψαχνε πώς να μετατρέψει την εμπειρική πρακτική σε εργαλείο γενικής χρήσης που μπορεί να διατεθεί σε όλο τον κλάδο. Τώρα βλέπω πολλά startups που επιδιώκουν να δημιουργήσουν τέτοια εργαλεία για τη διεθνή αγορά, ιδίως για κλάδους με σημαντική δραστηριότητα στην Ελλάδα.
 

Κεφάλαιο. Χρησιμοποιούν αποταμιεύσεις, όσο έχουν. Αξιοποιούν ακίνητα ή κτήματα ή εξοπλισμό που είχε αγοραστεί για άλλη χρήση. Σπάνια, ίσως βρουν κάποια χρηματοδότηση από τράπεζα ή επενδυτές. Αν είναι ερευνητές, ίσως έχουν βρει πόρους από προγράμματα της Ε.Ε. Αλλά το κεφάλαιο γενικά λείπει, και γι’ αυτό τα επιχειρηματικά σχέδια είναι πολύ φειδωλά σε επενδύσεις: δεν απαιτούν ακριβά μηχανήματα, ούτε πολύ προσωπικό. Αυτό περιορίζει πολύ τις επιλογές.
 

Δίκτυο. Για να ξεκινήσουν την περιπέτεια του επιχειρείν, έχουν χτίσει κάποιες συνεργασίες. Συνεταίρους, προμηθευτές, δυνητικούς πελάτες. Οι πιο ικανοί και φιλόδοξοι προσβλέπουν στη διεθνή αγορά και έχουν δίκτυο στο εξωτερικό. Εχουν επίσης γύρω τους ανθρώπους με παρόμοιες ιδέες και αξίες, που παρέχουν άτυπη αλλά απαραίτητη στήριξη. Το δίκτυο ίσως είναι μικρό, αλλά δεν μπορεί να λείπει εντελώς.
 

Η κρίση έχει αποψιλώσει τα εγχώρια δίκτυα, αλλά τα έχει κάνει πιο ισχυρά. Δηλαδή έχουν λιγοστέψει οι άνθρωποι, γιατί πολλοί έφυγαν ή αποτραβήχτηκαν απελπισμένοι, αλλά όσοι υπάρχουν επικοινωνούν και συνεργάζονται περισσότερο. Μερικοί από αυτούς που έφυγαν συμμετέχουν από μακριά.

Διάθεση. Εχουν καταφέρει να απομονώσουν τον θόρυβο της δημόσιας σφαίρας για να εστιάσουν στο δικό τους σχέδιο, ή, εναλλακτικά, μετέχουν προσεκτικά σε αυτή, και αντλούν δύναμη από αντίδραση. Η αυτοπεποίθηση, η τεχνογνωσία και το δίκτυό τους είναι τα στηρίγματά τους. Η σχετική σιγουριά τους κλονίζεται όμως από ακραίες καταστάσεις, όπως το δημοψήφισμα πέρυσι και τα capital controls, ή από τη φορολογική τρέλα, όταν αυτή τους ακουμπά.
 

Η αισιοδοξία τους αντιβαίνει στην κυρίαρχη απαισιοδοξία, κι αυτό τους ξεχωρίζει. Είναι ταυτόχρονα ελίτ και κυνηγημένη μειονότητα. Μερικοί προβάλλουν το όραμά τους στα κοινωνικά δίκτυα και στις εκδηλώσεις του χώρου, πολλοί όμως εργάζονται αθόρυβα σε σπίτια και επικοινωνούν μόνο με πελάτες έξω από τα σύνορα.

Η πολιτική για την ανάπτυξη θα έπρεπε να ξεκινά από την οπτική γωνία αυτών των ανθρώπων. Γιατί χωρίς αυτούς, ρεαλιστικά μας μένουν μόνο ο τουρισμός, η γεωργία, ίσως και οι ξένες επενδύσεις σε υποδομή. 


Τι σημαίνουν λοιπόν τα παραπάνω για τη μεγάλη εικόνα;

α. Δεν είναι αναγκαστικά κακό που έχουν κλείσει οι παλαιότερες επιλογές, γιατί πολλές από αυτές ήταν παρασιτικές πάνω σε μια πολύ ισχνή παραγωγική οικονομία.

β. Υπάρχει αρκετό «ανθρώπινο κεφάλαιο» (με τεχνογνωσία) για να ιδρύσει πολλές νέες επιχειρήσεις, και να βοηθήσει αυτές που υπάρχουν να μεγαλώσουν.

γ. Δεν υπάρχει αρκετό χρηματικό κεφάλαιο για να κινητοποιηθεί το ανθρώπινο. Η κυβέρνηση πρέπει να κάνει το παν για να προσελκύσει επενδυτικά κεφάλαια, και καταθέσεις στις τράπεζες.

δ. Το «κοινωνικό κεφάλαιο» (δίκτυα) είναι περιορισμένο, αλλά ενεργό, και μπορεί να αυξηθεί σωρευτικά γύρω από αυτούς που επιχειρούν, όσο αυτοί αυξάνονται και γίνονται πιο ορατοί.

ε. Αν κάποτε καταλαγιάσει ο πολύς θόρυβος της πολιτικής, τραμπουκισμοί, δράματα και παλαβά φορολογικά σχέδια, τότε θα επιχειρήσουν πολλοί περισσότεροι.

Οι προϋποθέσεις της ανάπτυξης δεν είναι αστροφυσική. Πολιτική σοβαρότητα χρειάζεται.