Του ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΙΤΣΗ
Δύο από τους κινδύνους που απειλούν τον πλανήτη
στη 10ετία που άρχισε φέτος και που, αν επιβεβαιωθούν, θα έχουν τις πιο
βαριές συνέπειες, είναι η κλιματική αλλαγή (1ος) και η εξ ανάγκης
μαζική μετανάστευση (4ος). Και μεταξύ των κινδύνων που έχουν τη
μεγαλύτερη πιθανότητα να επιβεβαιωθούν είναι πάλι η εξ ανάγκης μαζική
μετανάστευση (1ος) και η κλιματική αλλαγή (3ος).
Μεταξύ 29 κινδύνων, αυτούς ξεχώρισαν 750 ειδικοί, επιχειρηματίες, πολιτικοί που συμμετείχαν στο Φόρουμ του Νταβός και απάντησαν στην Global Risks Perception Survey, που διενεργήθηκε στο πλαίσιο του Φόρουμ.
Παράλληλα με αυτούς τους δύο κινδύνους, άλλος ένας ήταν αναβαθμισμένος: Η αστάθεια που απειλεί τις κοινωνίες.
Οι παγκόσμιες απειλές διασυνδέονται. Σήμερα, περίπου 1 δισ. άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό και, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Υδάτων, το 70% των μεγάλων ποταμών της υδρογείου στεγνώνουν πριν φτάσουν στη θάλασσα. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, περίπου 4 δισ. άνθρωποι θα ζουν σε περιοχές με έλλειψη νερού το 2050. Η έλλειψη νερού προκαλεί συγκρούσεις, επιδημίες, μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών. Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει το φαινόμενο. Οι ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις των τριών βασικών αερίων θερμοκηπίου (διοξείδιο άνθρακος, μεθάνιο, οξείδια του αζώτου) είναι οι υψηλότερες στην ιστορία 800.000 ετών, οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα είναι αυξημένες 13% από το 1990, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι αν η θερμοκρασία ανέβει 2 βαθμούς Κελσίου θα συμβούν καταστροφικές συνέπειες.
Αλλά, ακόμα κι αν εφαρμοστεί πλήρως η πρόσφατη Συμφωνία του Παρισιού, το τελικό αποτέλεσμα θα είναι η άνοδος της θερμοκρασίας κατά 2,7 βαθμούς Κελσίου έως το 2100...
Η κλιματική αλλαγή, η έλλειψη νερού, οι πόλεμοι και η κατάρρευση κρατών προκαλούν μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών. Στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου υποχρεώθηκαν να μεταναστεύσουν βιαίως 40 εκατ. άνθρωποι. Το 2014, βιαίως μετανάστευσαν 59,5 εκατ. άνθρωποι. Οι μισοί έφυγαν από το Αφγανιστάν, τη Συρία και τη Σομαλία - το 2014 έφυγαν τετραπλάσιοι από το 2010.
Η παγκόσμια ανθρωπιστική αρχιτεκτονική είναι ανίκανη να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, η ίδια η Ευρώπη διχάζεται και παλινδρομεί, η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη στις αναπτυσσόμενες χώρες (όπου φιλοξενείται το 86% όλων των προσφύγων) με τις αδύναμες οικονομίες και τα πάμπτωχα κράτη.
Οι δύο προηγούμενες απειλές διασυνδέονται με τα φαινόμενα της οικονομικής κρίσης, το χρέος, την ανεργία, τις σύνθετες συνέπειες της «4ης Βιομηχανικής Επανάστασης», επιτείνοντας την 3η απειλή, που οι 750 συμμετέχοντες στην έρευνα θεώρησαν ανερχόμενη και τοποθέτησαν στο επίκεντρο όλων των κινδύνων της 10ετίας 2016-2026: Την κοινωνική αστάθεια.
Καθαυτή, δεν αντιμετωπίζεται ως ένα αρνητικό φαινόμενο πάντα. Θα μπορούσε να λειτουργήσει προωθητικά και να οδηγήσει σε ένα ανώτερο σημείο, σε μια νέα ισορροπία - θεωρητικά. Πρακτικά, λόγω αγκυλωμένων θεσμών και αναχρονιστικών κρατικών και επιχειρηματικών δομών, η αστάθεια προκαλεί μόνο έξαρση της κοινωνικής διαμαρτυρίας. Η οποία εντείνεται παγκοσμίως, τείνοντας προς τα μεταπολεμικά επίπεδα-ρεκόρ, της 10ετίας 1980. Κινητήριες δυνάμεις της, οικονομικές, περιβαλλοντικές, τεχνολογικές και άμεσα πολιτικές. Στέκομαι στις τελευταίες.
Την τελευταία τριετία -αναφέρεται στην Global Risks Report του Φόρουμ- στις μεγάλες καπιταλιστικές χώρες έχουν διεξαχθεί περισσότερες εκλογικές αναμετρήσεις και έχουν καταρρεύσει περισσότερες κυβερνήσεις από όσες στη διάρκεια ολόκληρης της προηγούμενης 10ετίας. Η δημοτικότητα των πολιτικών ηγετών φθίνει, τα κόμματα αδυνατούν να σταματήσουν τη μαζική διαρροή των μελών τους, όπως και τα συνδικάτα στην Ευρώπη και στην Αμερική (στις ΗΠΑ η συμμετοχή στα συνδικάτα έχει πέσει στο πιο χαμηλό σημείο των τελευταίων 100 ετών). Η συμμετοχή στις εκλογές μειώνεται σταθερά, γιατί οι πολίτες πιστεύουν ότι όλες οι κυβερνήσεις έχουν προνομιακές σχέσεις με τον πλούτο (μαζί του συναλλάσσονται και επηρεάζονται από αυτόν), αισθάνονται ότι είναι αποκλεισμένοι από τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ετσι, ενισχύονται εθνικιστικά ή κόμματα με ριζοσπαστικές εξαγγελίες, που συνήθως διαψεύδουν τις ελπίδες των ψηφοφόρων τους για διαφάνεια και δικαιοσύνη και καταλήγουν να ενισχύουν τη λαϊκή δυσπιστία προς τις κρατικές δομές και τους θεσμούς περαιτέρω.
Ως εκ τούτου, σημειώνει η Global Risks Report του Φόρουμ του Νταβός, οι απειλές που αντιμετωπίζουν οι χώρες του κόσμου, πέραν της οικονομικής αβεβαιότητας, είναι οι εξής τέσσερις:
(α) Απονομιμοποίηση των κυβερνήσεων,
(β) εντεινόμενη κοινωνική πόλωση,
(γ) πολιτικό αδιέξοδο και αδυναμία υλοποίησης όποιων μεταρρυθμίσεων είναι αναγκαίες και, τελικά,
(δ) αποδιοργάνωση του ίδιου του συστήματος διακυβέρνησής τους.
Ισως αυτές οι απειλές αφορούν όλους τους άλλους. Κι όχι τη χώρα που -όπως, επίσης, ειπώθηκε στο Νταβός- της μέλλεται να γίνει η μεγάλη έκπληξη του 2016. Παρά ταύτα, δεν βλάπτει να τις έχουμε υπόψη.
Μεταξύ 29 κινδύνων, αυτούς ξεχώρισαν 750 ειδικοί, επιχειρηματίες, πολιτικοί που συμμετείχαν στο Φόρουμ του Νταβός και απάντησαν στην Global Risks Perception Survey, που διενεργήθηκε στο πλαίσιο του Φόρουμ.
Παράλληλα με αυτούς τους δύο κινδύνους, άλλος ένας ήταν αναβαθμισμένος: Η αστάθεια που απειλεί τις κοινωνίες.
Οι παγκόσμιες απειλές διασυνδέονται. Σήμερα, περίπου 1 δισ. άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό και, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Υδάτων, το 70% των μεγάλων ποταμών της υδρογείου στεγνώνουν πριν φτάσουν στη θάλασσα. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, περίπου 4 δισ. άνθρωποι θα ζουν σε περιοχές με έλλειψη νερού το 2050. Η έλλειψη νερού προκαλεί συγκρούσεις, επιδημίες, μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών. Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει το φαινόμενο. Οι ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις των τριών βασικών αερίων θερμοκηπίου (διοξείδιο άνθρακος, μεθάνιο, οξείδια του αζώτου) είναι οι υψηλότερες στην ιστορία 800.000 ετών, οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα είναι αυξημένες 13% από το 1990, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι αν η θερμοκρασία ανέβει 2 βαθμούς Κελσίου θα συμβούν καταστροφικές συνέπειες.
Αλλά, ακόμα κι αν εφαρμοστεί πλήρως η πρόσφατη Συμφωνία του Παρισιού, το τελικό αποτέλεσμα θα είναι η άνοδος της θερμοκρασίας κατά 2,7 βαθμούς Κελσίου έως το 2100...
Η κλιματική αλλαγή, η έλλειψη νερού, οι πόλεμοι και η κατάρρευση κρατών προκαλούν μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών. Στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου υποχρεώθηκαν να μεταναστεύσουν βιαίως 40 εκατ. άνθρωποι. Το 2014, βιαίως μετανάστευσαν 59,5 εκατ. άνθρωποι. Οι μισοί έφυγαν από το Αφγανιστάν, τη Συρία και τη Σομαλία - το 2014 έφυγαν τετραπλάσιοι από το 2010.
Η παγκόσμια ανθρωπιστική αρχιτεκτονική είναι ανίκανη να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, η ίδια η Ευρώπη διχάζεται και παλινδρομεί, η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη στις αναπτυσσόμενες χώρες (όπου φιλοξενείται το 86% όλων των προσφύγων) με τις αδύναμες οικονομίες και τα πάμπτωχα κράτη.
Οι δύο προηγούμενες απειλές διασυνδέονται με τα φαινόμενα της οικονομικής κρίσης, το χρέος, την ανεργία, τις σύνθετες συνέπειες της «4ης Βιομηχανικής Επανάστασης», επιτείνοντας την 3η απειλή, που οι 750 συμμετέχοντες στην έρευνα θεώρησαν ανερχόμενη και τοποθέτησαν στο επίκεντρο όλων των κινδύνων της 10ετίας 2016-2026: Την κοινωνική αστάθεια.
Καθαυτή, δεν αντιμετωπίζεται ως ένα αρνητικό φαινόμενο πάντα. Θα μπορούσε να λειτουργήσει προωθητικά και να οδηγήσει σε ένα ανώτερο σημείο, σε μια νέα ισορροπία - θεωρητικά. Πρακτικά, λόγω αγκυλωμένων θεσμών και αναχρονιστικών κρατικών και επιχειρηματικών δομών, η αστάθεια προκαλεί μόνο έξαρση της κοινωνικής διαμαρτυρίας. Η οποία εντείνεται παγκοσμίως, τείνοντας προς τα μεταπολεμικά επίπεδα-ρεκόρ, της 10ετίας 1980. Κινητήριες δυνάμεις της, οικονομικές, περιβαλλοντικές, τεχνολογικές και άμεσα πολιτικές. Στέκομαι στις τελευταίες.
Την τελευταία τριετία -αναφέρεται στην Global Risks Report του Φόρουμ- στις μεγάλες καπιταλιστικές χώρες έχουν διεξαχθεί περισσότερες εκλογικές αναμετρήσεις και έχουν καταρρεύσει περισσότερες κυβερνήσεις από όσες στη διάρκεια ολόκληρης της προηγούμενης 10ετίας. Η δημοτικότητα των πολιτικών ηγετών φθίνει, τα κόμματα αδυνατούν να σταματήσουν τη μαζική διαρροή των μελών τους, όπως και τα συνδικάτα στην Ευρώπη και στην Αμερική (στις ΗΠΑ η συμμετοχή στα συνδικάτα έχει πέσει στο πιο χαμηλό σημείο των τελευταίων 100 ετών). Η συμμετοχή στις εκλογές μειώνεται σταθερά, γιατί οι πολίτες πιστεύουν ότι όλες οι κυβερνήσεις έχουν προνομιακές σχέσεις με τον πλούτο (μαζί του συναλλάσσονται και επηρεάζονται από αυτόν), αισθάνονται ότι είναι αποκλεισμένοι από τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ετσι, ενισχύονται εθνικιστικά ή κόμματα με ριζοσπαστικές εξαγγελίες, που συνήθως διαψεύδουν τις ελπίδες των ψηφοφόρων τους για διαφάνεια και δικαιοσύνη και καταλήγουν να ενισχύουν τη λαϊκή δυσπιστία προς τις κρατικές δομές και τους θεσμούς περαιτέρω.
Ως εκ τούτου, σημειώνει η Global Risks Report του Φόρουμ του Νταβός, οι απειλές που αντιμετωπίζουν οι χώρες του κόσμου, πέραν της οικονομικής αβεβαιότητας, είναι οι εξής τέσσερις:
(α) Απονομιμοποίηση των κυβερνήσεων,
(β) εντεινόμενη κοινωνική πόλωση,
(γ) πολιτικό αδιέξοδο και αδυναμία υλοποίησης όποιων μεταρρυθμίσεων είναι αναγκαίες και, τελικά,
(δ) αποδιοργάνωση του ίδιου του συστήματος διακυβέρνησής τους.
Ισως αυτές οι απειλές αφορούν όλους τους άλλους. Κι όχι τη χώρα που -όπως, επίσης, ειπώθηκε στο Νταβός- της μέλλεται να γίνει η μεγάλη έκπληξη του 2016. Παρά ταύτα, δεν βλάπτει να τις έχουμε υπόψη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου