ΙΣΛΑΜ - ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΗΛΙΘΙΟΙ: Ο ακήρυχτος ιερός πόλεμος μεταξύ σιιτών και σουνιτών

Το άλυτο ζήτημα διαδοχής που χωρίζει, από τότε που πέθανε ο Μωάμεθ (632 μ.Χ.), τα δύο αντίπαλα μουσουλμανικά δόγματα

Από τη Δήμητρα Αθανασοπούλου

«Οι θρησκείες διαρκούν πάντοτε περισσότερο απ' τις αυτοκρατορίες» έλεγε ο Βολταίρος, και ο ψυχρός πόλεμος με τα θερμά επεισόδια στη Μέση Ανατολή -στη σκιά των αιματοχυσιών του Ισλαμικού Κράτους- επιβεβαιώνει τον Γάλλο στοχαστή του Αιώνα των Φώτων, καθώς οι γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή διαταράσσονται, «βασίλεια αποδυναμώνονται», ενώ οι κλάδοι του Ισλάμ παραμένουν ζωντανοί και πανίσχυροι, ιδίως όσο κλιμακώνεται η διαθρησκευτική ένταση στην εύφλεκτη περιοχή - μια ένταση που ανάγεται στο μεσαιωνικό σχίσμα του Ισλάμ. Μόνο που οι επιπτώσεις του συνεχίζουν να διαμορφώνουν και τη σύγχρονη μουσουλμανική Ιστορία, όπως και την παγκόσμια οικονομία, αφού η τιμή του μαύρου χρυσού ανεβαίνει εξαιτίας της έντασης και δεδομένου ότι Σαουδική Αραβία και Ιράν είναι δύο σημαντικές πετρελαιοπαραγωγές χώρες.

Οσο για όλα εκείνα που χωρίζουν τους σιίτες από τους σουνίτες, τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα του Ισλάμ; 

Ολα είναι ζήτημα διαδοχής -όπως συνέβαινε πάντα σε όλα τα μήκη και τα πλάτη τόσο του χάρτη όσο και της ανθρώπινης Ιστορίας-, με τους επίδοξους διαδόχους και τους υποστηρικτές τους να ανοίγουν κατά καιρούς νέους κύκλους αίματος. Με φόντο, όμως, πια έναν πολυπολικό κόσμο.

Το άλυτο ζήτημα διαδοχής έχει τις ρίζες του στο 632 μ.Χ., όταν πέθανε ο προφήτης Μωάμεθ -δίχως να υποδείξει διάδοχο- για να ηγηθεί της μουσουλμανικής κοινότητας. Ετσι προέκυψαν διαφορές για το ποιος θα έπρεπε να ηγηθεί, όπως επίσης προέκυψε και το σχίσμα μεταξύ σουνιτών και σιιτών, με τους τζιχαντιστές να επιδεικνύουν σήμερα τη σαφή επιδίωξή τους για αναβίωση του κομματιασμένου οθωμανικού ονείρου -δηλαδή, της επέκτασης του Ισλάμ και της επιβολής του νόμου της σαρίας ακόμα και σε τόπους όπου δεν κυριαρχεί το μουσουλμανικό στοιχείο- μέσα από την αναδιαμόρφωση των συνόρων της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και της Ευρώπης. Κι ας μην έχει υπάρξει στην πραγματικότητα ακόμα ένας ιερός πόλεμος μεταξύ σιιτών και σουνιτών, όπως, για παράδειγμα, ο Τριακονταετής Πόλεμος στην Ευρώπη του 17ου αιώνα.

Αυτήν τη φορά, όλα ξεκίνησαν μετά τη δολοφονία του ιμάμη Sheikh Nimr, ο οποίος εκτελέστηκε μαζί με 46 άντρες στη Σαουδική Αραβία. Ο ιερωμένος της σιιτικής μουσουλμανικής μειονότητας ζητούσε περισσότερα πολιτικά δικαιώματα για τους σιίτες στη Σαουδική Αραβία, η οποία τον καταδίκασε για υποκίνηση βίας εναντίον του κράτους. Το θεοκρατούμενο Ιράν, όπου κυριαρχούν οι σιίτες, έσπευσε να δηλώσει πως η Σαουδική Αραβία, η οποία κυβερνάται από μια σουνιτική μοναρχία, θα αντιμετωπίσει τη θεία εκδίκηση. Ακολούθησε η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων της Τεχεράνης και άλλων περιφερειακών χωρών με το Ριάντ, ενώ το αίσθημα της οργής κατά της βασιλικής οικογένειας της Σαουδικής Αραβίας εξαπλώνεται σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο. Σύμφωνα με τους ειδικούς αναλυτές, η ένταση μεταξύ των δύο πιο ισχυρών χωρών του Περσικού Κόλπου -της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας και του σιιτικού Ιράν- μπορεί πολύ εύκολα να ξεφύγει από τον έλεγχο, δεδομένου πως τα δύο κράτη βρίσκονταν ήδη σε αντίπαλα στρατόπεδα όσον αφορά τα μέτωπα της Συρίας, του Ιράκ, της Υεμένης, του Μπαχρέιν και του Λιβάνου.

Στη σκιά του ιερού πολέμου του χαλιφάτου, που εισήγαγε όχι μόνο τον μουσουλμανικό κόσμο αλλά και τον δυτικό σε μια νέα εποχή τρόμου, όσα χωρίζουν τους σιίτες από τους σουνίτες επιστρέφουν με γδούπο στο παρόν, όπως κάνουν συνήθως τα ψυχικά τραύματα που δεν επουλώθηκαν. Και η ανθρώπινη Ιστορία είναι γεμάτη από αυτά, παρόλο που και τα δύο δόγματα αποδέχονται τους πέντε πυλώνες της πίστης (ομολογία της πίστης, προσευχή, φόρος ελεημοσύνης, νηστεία, προσκύνημα στη Μέκκα). Απλά, τόσο στους σουνίτες όσο και στους σιίτες υπάρχουν κοσμικοί και φονταμενταλιστές. Και στους εξτρεμιστές της πίστης, όπως και στους εξτρεμιστές της πολιτικής, το ζήτημα της διαδοχής επιτάσσει την εξόντωση του αντιπάλου.

Μόνο που έχουμε δεκάδες χιλιετίες θρησκείας εναντίον πολιτικής, δεδομένου πως αρκετές πρωτόγονες κοινωνίες είχαν τις θρησκείες ως ρυθμιστικό παράγοντα, και μόλις 5.000 χρόνια πολιτικής εναντίον της θρησκείας. Στην περίπτωση όμως του μουσουλμανικού κόσμου, το κράτος δεν συγκροτήθηκε στη θέση της θρησκείας με τον τρόπο που έγινε στη Δύση.

Η ανθρωπογεωγραφία του 1,5 δισ. πιστών σε όλο τον πλανήτη!

Ποια είναι η ανθρωπογεωγραφία του σύγχρονου ισλαμικού κόσμου και σε τι μεταφράζονται ο σουνιτικός προσανατολισμός της Σαουδικής Αραβίας και ο σιιτικός προσανατολισμός του Ιράν;  

Οι σουνίτες είναι το πολυπληθέστερο από τα δύο κυρίαρχα ισλαμικά δόγματα. 

Οι σιίτες αποτελούν μονάχα το 15% του συνολικού μουσουλμανικού πληθυσμού, που υπολογίζεται σε 1,5 δισεκατομμύριο. Σε αυτό το ποσοστό συμπεριλαμβάνονται και διάφορες «αιρέσεις» και δόγματα του σιιτισμού.  

Οι σουνίτες, οι οποίοι αποτελούν το 85% των μουσουλμάνων, ζουν σε όλο τον αραβικό κόσμο, και κυρίως στη Σαουδική Αραβία, αλλά και σε κράτη όπως η Τουρκία, το Πακιστάν, η Ινδία, το Μπαγκλαντές, η Μαλαισία και η Ινδονησία. 

Οι σιίτες κατοικούν στο Ιράν, στο Ιράκ, στο Αζερμπαϊτζάν, στον Λίβανο, στο Μπαχρέιν, στην Τουρκία, στο Πακιστάν και στην Ινδία. 

Η Αλ Κάιντα, οι Ταλιμπάν και το Ι.Κ. είναι σουνίτες και στρέφονται κατά των σιιτών.

Κυρίαρχες σουνιτικές και σιιτικές δυνάμεις στη Μέση Ανατολή παραμένουν, όμως, η Σαουδική Αραβία και το Ιράν, οι οποίες συχνά αποτελούν αντικρουόμενες πλευρές σε περιφερειακές συγκρούσεις.  

Οι σύγχρονοι Σαουδάραβες προωθούν τον ουαχαμπισμό εις βάρος των σιιτών, με το Ιράν να ταυτίζει «επιθετικά» το Ριάντ με το Ισλαμικό Κράτος, ενώ το ίδιο στηρίζει συστηματικά ντόπιους φονταμενταλιστές. Ανάλογο είναι το τοπίο και στις υπόλοιπες χώρες.

Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και τη μετέπειτα Τουρκία επικρατούν οι σουνίτες, με τους αλεβίτες -παρακλάδι των σιιτών- που ζουν στη γείτονα χώρα να έχουν υποστεί μεγάλους διωγμούς και σφαγές. 

Αντιθέτως, στη Συρία, η οποία έχει σουνιτική πλειοψηφία, η σιιτική αίρεση των αλεβιτών του προέδρου Μπασάρ αλ-Ασαντ παραμένει «επίμονα» στην εξουσία, ενώ μαίνεται ο εμφύλιος σπαραγμός.

Στην Υεμένη, οι Χούτι, οι σιίτες αντάρτες από τον Βορρά της χώρας, ανέτρεψαν τη σουνιτική κυρίαρχη κυβέρνηση, προκαλώντας ωστόσο την «ανεπιθύμητη εισβολή» ξένων δυνάμεων υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας. Την ίδια στιγμή, στο Ιράκ, η ένταση μεταξύ της σιιτικής κυβέρνησης και των σουνιτών του Τίγρη και του Ευφράτη συνέβαλαν, όπως λένε οι ειδικοί, στον «θρίαμβο» του Ισλαμικού Κράτους στην περιοχή. Οσο για τις θεμελιώδεις διαφορές; Οι σουνίτες δίνουν έμφαση στη σούνα -ισλαμική παράδοση- του προφήτη Μωάμεθ, επιμένοντας στην πιστή τήρηση των γραφών του Κορανίου, ενώ οι σιίτες δίνουν βάρος στα κηρύγματα του Αλί -τον οποίο ήθελαν για διάδοχο του Μωάμεθ- και των απογόνων του.

Αν ο Μωάμεθ κατάφερε να ενώσει τις αραβικές ειδωλολατρικές φυλές της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής κάτω από μία θρησκεία και να ανακηρυχθεί προφήτης της, «στεγάζοντας» εκατομμύρια ανθρώπους κάτω από συγκεκριμένους κανόνες «τρόπου ζωής», οι δύο μεγάλες φατρίες έκοψαν στα δύο τον μουσουλμανικό κόσμο για το ποιος θα πάρει το χρίσμα του χαλίφη (από την αραβική λέξη khalifa, που σημαίνει «διάδοχος»), δηλαδή του ηγεμόνα όλων των μουσουλμάνων...

Το βαρύ οπλοστάσιο του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας 

ΣΑΟΥΔΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ: «Κούρσα εξοπλισμών» είναι η φράση που χαρακτηρίζει τα τελευταία χρόνια τη Σαουδική Αραβία, η οποία κατατάσσεται τρίτη σε στρατιωτική δύναμη στη Μέση Ανατολή, μετά το Ισραήλ και το Ιράν, και 28η παγκοσμίως. Ο αμυντικός προϋπολογισμός της έχει τριπλασιαστεί την τελευταία δεκαπενταετία, φτάνοντας πλέον τα 56,7 δισ. δολάρια (την ώρα που το Ιράν δεν ξεπερνά τα 6,3 δισ.). Με βασικό προμηθευτή τις ΗΠΑ, με τις οποίες -μεταξύ άλλων- έχει συνάψει συμφωνία για την προμήθεια από το 2011 84 νέων μαχητικών F-15 (και την αναβάθμιση ακόμη 70), διαθέτει επίσης επιθετικά ελικόπτερα AH-64D Apache Longbow Block III, 20 στρατιωτικά μεταγωγικά HC-130J Super Hercules, πέντε αεροσκάφη ανεφοδιασμού KC-130J και 32 μαχητικά Eurofighter Typhoon. Το Ριάντ θεωρείται ότι έχει παραλάβει και βαλλιστικούς πυραύλους μεσαίου βεληνεκούς DF-21 από την Κίνα.

Σε αριθμούς, ο σαουδαραβικός στρατός ξηράς δεν ξεπερνά τους 233.500 εν ενεργεία στρατιώτες και ακόμη 25.000 εφέδρους, συν τις δυνάμεις της εθνικής φρουράς που ελέγχει η βασιλική οικογένεια. Διαθέτει, όμως, 5.472 τεθωρακισμένα άρματα μάχης! Επίσης, σε αντίθεση με το Ιράν και με την εξαίρεση των πρόσφατων (αεροπορικών) επιχειρήσεων σε Υεμένη και Συρία, οι Σαουδάραβες διαθέτουν ελάχιστη πολεμική εμπειρία. Από την άλλη, το Ριάντ έχει αεροπορικό πλεονέκτημα, με περισσότερα αεροσκάφη από το Ιράν (675 έναντι 471). Ομως, υστερεί σημαντικά στο ναυτικό, με δύναμη μόλις 55 πολεμικών πλοίων, εκ των οποίων επτά φρεγάτες, αλλά κανένα υποβρύχιο. Πάντως, ούτε το Ριάντ διαθέτει πυρηνικά όπλα.

ΙΡΑΝ: Μία από τις ισχυρότερες στρατιωτικές δυνάμεις στη Μέση Ανατολή είναι το Ιράν, που, σύμφωνα με την ανάλυση της Global Firepower, έρχεται δεύτερο μετά το Ισραήλ στη γεωστρατηγική γειτονιά μας και 23ο παγκοσμίως. Υπερτερεί δηλαδή σε αριθμούς της Σαουδικής Αραβίας, πλην όμως έχει τα μειονεκτήματα της πεπαλαιωμένης τεχνολογίας λόγω του πολυετούς εμπάργκο και του -αντίστοιχα- μειωμένου μπάτζετ.

Με σταθερό σύμμαχο τη Ρωσία, μεγάλο «ατού» της χώρας είναι ο ισχυρός αριθμητικά στρατός των 545.000 μάχιμων και 1.800.000 εφέδρων, ενώ η περίφημη «ισλαμική επαναστατική φρουρά» των 125.000 ανδρών θεωρείται πως διαθέτει ένα εκατομμύριο αξιόμαχους παραστρατιωτικούς και συνολικά 10.000.000 μέλη. Πλην, όμως, Ιράν και Σαουδική Αραβία δεν διαθέτουν χερσαία σύνορα, επομένως η υπεροχή αυτή πιθανώς δεν είναι τόσο στρατηγική σε περίπτωση κλιμάκωσης.

Η αεροπορία της, πάλι, κάποτε η ισχυρότερη στην Ασία μετά την Κίνα, διαθέτει συνολική δύναμη 471 αεροσκαφών και θεωρείται ελαφρώς ξεπερασμένη, με την εξαίρεση ίσως των μαχητικών F-14 Tomcats, που έκαναν πρόσφατα την εμφάνισή τους στη Συρία στο πλευρό ρωσικών βομβαρδιστικών. Η συνολική ναυτική δύναμη των 397 πλοίων υπερτερεί σημαντικά του Ριάντ, ενώ διαθέτει έξι φρεγάτες και 32 υποβρύχια. Αξιόλογο είναι και το πυραυλικό οπλοστάσιό της - το Ιράν, μάλιστα, θεωρείται ότι διαθέτει το μεγαλύτερο απόθεμα βαλλιστικών πυραύλων στην περιοχή. Δεν διαθέτει, πάντως, πυρηνικά όπλα (δεν υπάρχει αξιόπιστη ένδειξη σχετικών δραστηριοτήτων μετά το 2009, σύμφωνα με τον ΟΗΕ), αν και θεωρείται πως κατέχει χημικά όπλα.