Του ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ
.
Γαλλία. Το συνταξιοδοτικό σύστημα παρουσιάζει, σε λιγότερο ακραία μορφή, αρκετές από τις παθογένειες του ελληνικού: υψηλό κόστος, πολυπλοκότητα, κατακερματισμός και πρόωρες αποχωρήσεις από την αγορά εργασίας (μ.ο. κάτω των 60 ετών). Η δημόσια δαπάνη για τις συντάξεις φτάνει το 14,2% του γαλλικού ΑΕΠ. Το δικαίωμα συνταξιοδότησης κατοχυρώνεται στα 61,2 έτη (με την προϋπόθεση 41,5 ετών εισφορών), όριο που θα αυξηθεί στα 62 έτη το 2017. Ενας εργαζόμενος μπορεί να συνταξιοδοτηθεί στα 65 του ανεξαρτήτως ετών εισφορών (στα 67 από το 2022).
Τον περασμένο Οκτώβριο οι κοινωνικοί εταίροι συμφώνησαν στη μεταρρύθμιση των όρων της επαγγελματικής ασφάλισης, με δυσμενέστερους δείκτες αναπροσαρμογής, κίνητρα για παράταση του εργασιακού βίου και αύξηση εισφορών. Από την άλλη, το ισχυρό πλέγμα προστασίας που παρέχει η ελάχιστη σύνταξη και αλλά επιδόματα έχουν ως αποτέλεσμα η Γαλλία να έχει έναν από τους χαμηλότερους δείκτες φτώχειας των ηλικιωμένων (3,8%) μεταξύ των μελών του ΟΟΣΑ.
Γερμανία. Το 2007 η χώρα, που αντιμετωπίζει ταχύτατους ρυθμούς δημογραφικής γήρανσης, αποφάσισε τη σταδιακή αύξηση του ορίου ηλικίας από τα 65 στα 67 έτη (η διαδικασία θα ολοκληρωθεί το 2029).
Ωστόσο το 2014 ο Μεγάλος Συνασπισμός έδωσε δικαίωμα συνταξιοδότησης σε άτομα 63 ετών υπό τον όρο συμπλήρωσης 45 ετών εισφορών.
Η οικονομική υπερδύναμη της Ευρώπης δεν έχει να επιδείξει εντυπωσιακά αποτελέσματα στην καταπολέμηση της φτώχειας των ηλικιωμένων (9,4%), ενώ οι προοπτικές για τους μελλοντικούς Γερμανούς συνταξιούχους, ιδιαίτερα τους χαμηλόμισθους, είναι δυσοίωνες: εργαζόμενοι με αποδοχές που ισοδυναμούν με το μισό του μέσου μισθού θα λάβουν καθαρά ποσοστά αναπλήρωσης 53%, έναντι 75% που είναι ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ. Στα θετικά καταγράφεται η θεαματική αύξηση του ποσοστού απασχόλησης της ηλικιακής κατηγορίας 55-64 ετών (από 42% σε 64% μεταξύ 2004-14), που ενισχύει τη βιωσιμότητα του συστήματος αλλά και τα εισοδήματα των συνταξιούχων.
Ιταλία. Στην περίοδο 2010-5, ήταν δεύτερη στον ΟΟΣΑ στο ποσοστό του εθνικού της εισοδήματος που δαπάνησε για τις ανάγκες του συνταξιοδοτικού της συστήματος. Η δημόσια δαπάνη για τις συντάξεις κυμαίνεται στο 16% του ΑΕΠ (σχεδόν διπλάσιο από τον μ.ο. του ΟΟΣΑ). Η γειτονική μας χώρα επίσης επιβαρύνεται από έναν από τους χαμηλότερους δείκτες γεννήσεων στην Ε.Ε., ενώ ο δείκτης εισφορών (33%) είναι ο δεύτερος υψηλότερος στον ΟΟΣΑ. Ο πραγματικός μ.ο. ηλικίας αποχώρησης από την αγορά εργασίας είναι ο τέταρτος χαμηλότερος στον ΟΟΣΑ, ενώ το ποσοστό των Ιταλών 60-64 ετών που εργάζονται είναι μόλις 26% (έναντι μ.ο. ΟΟΣΑ 45%).
Η ιταλική κυβέρνηση το 2011 προώθησε νομοθεσία που εξισώνει τα όρια ηλικίας ανδρών και γυναικών και τα αυξάνει στα 67 έτη από το 2019. Επιπλέον, όρισε ότι, από το 2018 και μετά, τα όρια ηλικίας θα αναπροσαρμόζονται αυτομάτως, ανάλογα με το προσδόκιμο ζωής. Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθούν να εκφράζονται ανησυχίες για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του συστήματος, ενώ θεωρείται ότι θα αυξηθεί στα επόμενα χρόνια ο κίνδυνος φτώχειας για τους μελλοντικούς ηλικιωμένους.
Ηνωμένο Βασίλειο. Η βασική σύνταξη, ως έχει, φτάνει έως τις 452 λίρες τον μήνα, με αποτέλεσμα η φτώχεια των ηλικιωμένων στη Βρετανία να φτάνει το 13,4% (υψηλότερο από τον μ.ο. του ΟΟΣΑ). Η βασική σύνταξη θα αντικατασταθεί τον προσεχή Απρίλιο από τη νέα κρατική σύνταξη, που θα παρέχει στους δικαιούχους, με 35 έτη εισφορών, 622 λίρες τον μήνα (περίπου 845 ευρώ). Με τη νέα κρατική σύνταξη καταργείται και η ανταποδοτική δεύτερη κρατική σύνταξη (SERPS), που σημαίνει ότι η χώρα θα γίνει τρίτη στον ΟΟΣΑ χωρίς υποχρεωτικές εισφορές που συνδέονται με τις αποδοχές των εργαζομένων.
Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι από τις λίγες χώρες της Ε.Ε. όπου τα όρια ηλικίας εξακολουθούν να διαφέρουν ανάλογα με το φύλο (65 έτη για τους άνδρες, 63 για τις γυναίκες). Ωστόσο, ώς το 2018, θα εξισωθούν και για τα δύο φύλα στα 65 έτη, ώς το 2028 θα αυξηθούν στα 67 και, μετέπειτα, θα αναπροσαρμόζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα ανάλογα με το προσδόκιμο ζωής.
Tι υιοθετήθηκε από την Ελλάδα
Του ΤΑΣΟΥ ΤΕΛΛΟΓΛΟΥ
Ο Πλάτων Τήνιος, ένας από τους οικονομολόγους με μεγάλη εμπειρία στον σχεδιασμό των ασφαλιστικών μεταρρυθμίσεων, έγραψε αυτή την εβδομάδα ότι ο Γιώργος Κατρούγκαλος προσέφερε μεγάλη «υπηρεσία» στη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού, δείχνοντας, χωρίς ωραιοποιήσεις, τα προβλήματα του σημερινού συστήματος.
«Οι προτάσεις Κατρούγκαλου ενοχλούν επειδή εφαρμόζουν με συνέπεια τις αρχές ενός μονολιθικά δημόσιου, υπερβολικά γενναιόδωρου και στον πυρήνα του άκαμπτου συστήματος. Ενός συστήματος σαν αυτά που εγκατέλειψαν σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες τα τελευταία είκοσι χρόνια. Το έκαναν επειδή τους ενοχλούσαν ακριβώς αυτά που μας ενοχλούν τώρα στις προτάσεις Κατρούγκαλου», υπογράμμισε χαρακτηριστικά.
Το μοντέλο
Η πρόταση υιοθετεί την πρόταση της Επιτροπής Σοφών για διαχωρισμό της βασικής σύνταξης, που θα δίνεται σε όλους, από εκείνη που θα δίνεται ανάλογα με τις εισφορές που θα έχουν καταβληθεί. Είναι και ένα από τα βασικά σημεία το οποίο υιοθετεί από το σουηδικό μοντέλο, που αποτέλεσε τη βάση όλων των ασφαλιστικών μεταρρυθμίσεων στην Ευρώπη από τις αρχές της δεκαετίας του ’90.
Ομως αυτό είναι και το πιο προωθημένο απόσπασμα από αυτό το μοντέλο, καθώς δεν υιοθετείται ούτε ο ατομικός λογαριασμός σύνταξης, που θα έκανε τον εργαζόμενο πολύ πιο σχολαστικά ενδιαφερόμενο στις κρατήσεις που του γίνονται, ούτε τα συμπληρωματικά στοιχεία ενός αποκλειστικά κρατικού συστήματος στην Ελλάδα, όπως η ιδιωτική ασφάλιση. Γι’ αυτήν δεν υπήρξε ούτε νύξη στη συζήτηση του τελευταίου τετραμήνου, με εξαίρεση ορισμένες τολμηρές ιδέες της Επιτροπής Σοφών.
Σε αντίθεση με τις χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά, προκρίνεται το κορπορατίστικο σύστημα διαχείρισης του ασφαλιστικού από συνδικαλιστές (όπως για παράδειγμα στην Ιταλία, που επίσης ακολούθησε το σουηδικό μοντέλο) υπό τον χαλύβδινο έλεγχο του εκάστοτε υπουργού που θα έχει την τελική λέξη στο να κρίνει αν οι αποφάσεις του ενιαίου ασφαλιστικού ταμείου είναι προς τη σωστή κατεύθυνση.
Είναι ενδεικτικό ότι σε αυτή την περίπτωση, ακόμα και οι οικονομολόγοι που συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων του Ενιαίου Φορέα Ασφάλισης επιλέγονται από τον εκάστοτε υπουργό, κάτι που είναι βέβαιο ότι δεν θα σηματοδοτήσει στην αντιπολίτευση διάθεση για εξεύρεση κοινού εδάφους. Στις χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά υπάρχουν μόνιμες διακομματικές επιτροπές που αναπροσαρμόζουν ακόμα και νέα συστήματα (π.χ. Σουηδία, Νορβηγία) στη διαρκώς μεταβαλλόμενη κατάσταση στην αγορά εργασίας. Το καλό είναι ότι με την υιοθέτηση ενιαίων κανόνων για παλιούς και νέους ασφαλισμένους από την πρώτη μέρα θα χρειάζεται πολύ μικρότερη γραφειοκρατία και υπάλληλοι για τη διαχείριση του νέου συστήματος. Ή τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε να είναι.
Η επίπτωση
Αυτό έχει μεταξύ άλλων ως συνέπεια οι κρατήσεις των ελευθέρων επαγγελματιών να εξισώνονται με εκείνες των άλλων ασφαλισμένων. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες ζητούσαν για χρόνια πολλά και προβλεπόταν από το καταστατικό του Ταμείου τους να αυξομειώνονται οι εισφορές τους ανάλογα με την εξέλιξη του ΑΕΠ και του τζίρου τους. Το ότι γίνεται τώρα αυτό δεν αρέσει στους περισσότερους, αλλά είναι σύμφωνο με τις αρχές του νέου συστήματος, αλλά και με το ότι ένας επιχειρηματίας με περίπτερο δεν ήταν δυνατόν να καταβάλλει τις ίδιες εισφορές ποσοστιαία με έναν επιχειρηματία πολυκαταστήματος. Να σημειωθεί ότι ο ΟΑΕΕ στηρίχθηκε στην τελευταία χρήση του (2015) κατά τα 2/3 από την κρατική επιχορήγηση ― το Ταμείο δηλαδή είχε απολέσει πλήρως την αυτονομία του έχοντας γίνει παρακολούθημα του κρατικού προϋπολογισμού.
Στα νέα ευρωπαϊκά ασφαλιστικά συστήματα μετά τις μεταρρυθμίσεις της τελευταίας 20ετίας προβλέπεται σαφής αριθμητική σχέση μεταξύ της κατώτερης και της ανώτερης σύνταξης (1:7 ή 1: 8), κάτι που γίνεται και στο σχέδιο Κατρούγκαλου με την αναφορά του ανώτατου ορίου.
Τέλος, σε ό,τι αφορά τη διατήρηση του εφάπαξ και των επικουρικών, στην κυβέρνηση γνωρίζουν ότι όποια και αν είναι η εξέλιξη της οικονομίας, η κατάργησή τους, έτσι όπως λειτουργούν σήμερα, είναι απλώς ζήτημα χρόνου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου