Του Σωτήρη Γεωργανά
Αναπληρωτή Καθηγητή Οικονομικών στο City University Λονδίνου
Οι δανειστές θέλουν μέτρα που θα αποδώσουν. [Προφανώς όμως] δεν υπάρχουν μέτρα χωρίς πολιτικό κόστος που να αποδίδουν!
Κάποιο δελτίο ειδήσεων, 30.03.2015
Σε αυτή τη χώρα, όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, έχουμε μια εμμονή με τη
συνταξιοδότηση. Για ολόκληρες κοινωνικές ομάδες, η σύνταξη έγινε μια
ανταμοιβή, ένα ζηλευτό προνόμιο, ακόμα και στόχος ζωής.
Ακόμα και
σήμερα, με τα δημόσια ταμεία να έχουν αδειάσει και το ασφαλιστικό να
είναι ένα βήμα πριν από τη χρεοκοπία*, διαβάζουμε ότι οι 9 στους 10 που
συνταξιοδοτήθηκαν πρόσφατα από ΔΕΚΟ και τράπεζες ήταν κάτω από 62 ετών.
Πώς φτάσαμε εδώ;
Είναι απλά ζήτημα πολιτικού κόστους; Ή μήπως έχουμε
απλά οικονομική άγνοια που διαιωνιζόμενη γίνεται εθνικός μύθος; Μύθος
τέτοιων διαστάσεων μάλιστα που κανείς πολιτικός δεν τολμά ή καν
διανοείται να αγγίξει;
Σε έναν τέλειο κόσμο κανείς υγιής άνθρωπος δεν θα έπαιρνε ποτέ
σύνταξη. Δεν περιμένουμε βέβαια ένας εξηντάρης να δουλεύει το ίδιο
σκληρά με έναν τριαντάρη. Αλλά αν ο εξηντάρης αποφάσιζε εντελώς
ελεύθερα, είναι πιθανό να μείωνε απλά τις ώρες εργασίας του ώστε να
είναι στο επίπεδο που δεν τον κουράζουν ιδιαίτερα, αλλά συνεχίζουν να
του προσφέρουν τα καλά της εργασίας: την αίσθηση ότι κάνει κάτι χρήσιμο,
τις καθημερινές κοινωνικές συναναστροφές και, φυσικά, κάποιο εισόδημα.
Υποψιάζομαι ότι η συνταξιοδοτική μας μανία πηγάζει σε μεγάλο βαθμό στον
πολιτικό λαϊκισμό και τις στρεβλώσεις της αγοράς εργασίας, όχι στις
βαθύτερες ανάγκες των Ελλήνων.
Μια βασική στρέβλωση ξεκινά βέβαια από το εκπαιδευτικό σύστημα, που
υπάρχει τόσο από τη μεριά του κράτους όσο των υποψηφίων και των
οικογενειών τους. Το προφανές αποτέλεσμα ενός τόσο αναποτελεσματικού
συστήματος «κατανομής» ανώτατης εκπαίδευσης είναι ότι γενιές ολόκληρες
Ελλήνων εργάζονται σε κλάδους που δεν τους ταιριάζουν.
Δεκαετίες κακής
ασφαλιστικής πολιτικής και κατ’ ευφημισμόν «κοινωνικής δικαιοσύνης»
δίνουν κίνητρα σε αυτούς τους δυστυχείς εργαζομένους να την κοπανήσουν
με την πρώτη ευκαιρία, στα 45 και τα 50 τους, για να αντικατασταθούν από
την επόμενη γενιά δυστυχισμένων.
Αποχωρούντες και εισερχόμενοι στην εργασία, συναινούν σε αυτό το
παρανοϊκό σύστημα ξεγελασμένοι από δύο πλάνες.
Οι μεν αποχωρούντες
πάσχουν από την τυπικά ελληνική πλάνη του
«απολαμβάνω-κεκτημένα-και-κάποιος-άλλος-θα-πληρώσει». Αψηφώντας κάθε
νόμο της λογιστικής, και με την ανεύθυνη (πλην χρυσοτόκα στον πολιτικό
στίβο) βοήθεια σχεδόν όλων των υπουργών της μεταπολίτευσης, το σύστημα
επέζησε δεκαετίες. Όχι πια. Και να ήθελαν οι υπουργοί μας να χαρίσουν
μερικές ακόμα εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε συνταξιούχους-τζόβενα**,
οι δανειστές μας δεν πρόκειται να το επιτρέψουν. Και μπράβο τους.
Από την άλλη, η δημοφιλία της πρόωρης συνταξιοδότησης στους νέους
εργαζομένους που θα κληθούν να πληρώσουν τη νύφη, αντί για δείγμα
μαζοχισμού, πρέπει μάλλον να αποδίδεται σε μια πανανθρώπινη οικονομική
πλάνη (εκείνη του «άκαμπτου της εργασίας» ή lump of labour fallacy). Ο
νέος λοιπόν που ψάχνει για δουλειά, νομίζει ότι θα ωφεληθεί από την
αποχώρηση των μεγαλύτερων από την αγορά εργασίας. Δεν καταλαβαίνει ότι
στην πραγματικότητα η μείωση της απασχόλησης οποιασδήποτε ομάδας
Ελλήνων, μας κάνει όλους φτωχότερους, μοιράζει τα φορολογικά βάρη σε όλο
και λιγότερους κτλ.
Αντί πολύπλοκης ανάλυσης, ένα απλό επιχείρημα φτάνει να δείξει πόσο
ευέλικτη είναι η αγορά εργασίας:
Έστω ότι το σύνολο της εργασίας σε μια
χώρα ήταν άκαμπτο, ώστε η είσοδος ενός ατόμου στην αγορά σημαίνει ότι
έχουμε μια λιγότερη ελεύθερη θέση για έναν άλλο. Τότε βεβαίως η μαζική
αύξηση της γυναικείας εργασίας μεταπολεμικά θα έπρεπε να σημαίνει ότι η
ανεργία των ανδρών εκτοξεύθηκε! Φυσικά η εμπειρία μας στη Δύση ήταν
ακριβώς η αντίθετη, κι ας άφριζαν οι εχθροί του φεμινισμού. Οι γυναίκες
πια εργάζονται ισότιμα, και οι οικονομίες μας είναι πλουσιότερες και
υγιέστερες ως αποτέλεσμα. Όπως κάποτε δεχτήκαμε ότι είναι όχι μόνο ηθικά
σωστό, αλλά και οικονομικά ωφέλιμο να δουλεύουν οι γυναίκες, πρέπει να
δεχτούμε σήμερα ότι είναι ανεπίτρεπτο να παροπλίζουμε Έλληνες στα 50 ή
60 τους.
Υπάρχει όμως εύκολος τρόπος να αυξηθεί η μέση ηλικία συνταξιοδότησης,
χωρίς πολιτικό κόστος;
Κι όμως, ναι. Για πολλούς Έλληνες σήμερα, η
εργασία πέρα από το επίσημο όριο συνταξιοδότησης σημαίνει διπλή
οικονομική θυσία:
Όχι μόνο συνεχίζεις να πληρώνεις εισφορές (συχνά για
να συντηρείς πολύ νεότερους συνταξιούχους!), αλλά και δεν εισπράττεις τη
σύνταξη που δικαιούσαι. Καθόλου περίεργο ότι ελάχιστοι ήρωες δέχονται
να πληρώνουν αυτό το κόστος, αντί να πάρουν τη συνταξούλα τους (και,
στην ανάγκη, να κουτσοδουλεύουν λάθρα).
Η απλή και προφανής λύση στα τόσο στρεβλά κίνητρα υπέρ της
συνταξιοδότησης, είναι :
Nα επιδοτούμε την παραμονή στον αγώνα της
εργασίας! Όποιος φτάνει τα 65 και δικαιούται σύνταξη, έστω 1.000 ευρώ,
να λαμβάνει μέρος της, π.χ. 400 ευρώ, αν συνεχίσει να δουλεύει! Αντί το
ασφαλιστικό ταμείο να θεωρεί ότι ξοδεύει επιπλέον 400 ευρώ που δεν έχει,
πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι γλιτώνει στην πραγματικότητα 600 ευρώ,
γιατί αποτρέπει έναν άνθρωπο απ’ το να πάρει σύνταξη. Κερδίζουν λοιπόν
και τα ταμεία και οι ασφαλισμένοι, και η εθνική οικονομία. Πού είναι το
πολιτικό κόστος;
Υπάρχουν πολλά ακόμα παραδείγματα απλών μεταρρυθμίσεων που μπορούν να
κάνουν το σύστημα πιο δίκαιο, δίνοντας και τα σωστά κίνητρα για να
είναι το σύστημα βιώσιμο, στη βάση ανταμοιβής για αυτόν που συνεισφέρει.
Κατανοώ ότι πολλοί Έλληνες, και ειδικά ψηφοφόροι αυτής της κυβέρνησης,
έχουν γαλουχηθεί με το σύνθημα «Σύνταξη στα 18, Στράτευση στα 100», και
εκεί που κυριαρχούν τα συνθήματα σπανίζει η λογική.
Η απάντηση κάθε
λογικού ανθρώπου όμως πρέπει να είναι "ας πάρετε ό,τι θέλετε, όποτε
θέλετε, απλά μην περιμένετε να πληρώνει κάποιος άλλος".
Μόνο αν αρχίσει η κοινωνία, επιτέλους, να αποδίδει ατομική ευθύνη σε
κάθε πολίτη, μπορούμε να ελπίζουμε ότι και ο πολίτης με τη σειρά του θα
κάνει ό,τι μπορεί για να σωθεί η χώρα. Αυτός είναι ίσως ο αρχαιότερος νόμος της ανθρώπινης συνύπαρξης, και ούτε αυτή η κυβέρνηση δεν θα μπορέσει να τον αποφύγει.
* Για μελέτες περί βιωσιμότητας του ασφαλιστικού αλλά και την ανταποδοτικότητα των συντάξεων βλέπε την πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά του Μ. Ματσαγγάνη. Πολλοί Έλληνες θα εκπλαγούν στο άκουσμα του ποσοστού της τελικής σύνταξης που είχαν καλύψει με τις εισφορές τους.
** Είναι σίγουρα κοινωνιολογικά ενδιαφέρον πώς θα φτιάξει μια
χώρα με συνταξιούχους σε ηλικία φοιτητή - και φοιτητές σε ηλικία
συνταξιούχου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου