Καθώς ξημέρωνε η 6η Ιουνίου 1944 τα
γερμανικά φυλάκια κατά μήκος των ακτών της Νορμανδίας άρχισαν να
διακρίνουν τα πρώτα πλοία ενός τεράστιου στόλου των Συμμάχων. Αρχιζε η
απόβαση στη γαλλική Νορμανδία που είχε την κωδική ονομασία Επιχείρηση
Οβερλορντ.
Τη νύχτα της 5ης προς 6η Ιουνίου άρχισαν να αποπλέουν από τα
βρετανικά λιμάνια 6.697 πλοία για να φέρουν σε αίσιο πέρας την
επιχείρηση. Επικεφαλής της συμμαχικής αποβατικής εκστρατείας ήταν ο
Αμερικανός στρατηγός Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, ο κατοπινός πρόεδρος των
Ηνωμένων Πολιτειών στη δεκαετία του '50.
Η μεγαλύτερη αρμάδα που είχε ξεκινήσει ποτέ από τα βρετανικά
νησιά κατευθυνόταν προς τις γαλλικές ακτές της Νορμανδίας,
συνεπικουρούμενη από τη συμμαχική αεροπορία.
Οι Γερμανοί προσπάθησαν ν' αποκρούσουν τη συμμαχική απόβαση στη
Νορμανδία αλλά τελικά δεν τα κατάφεραν, αν και προξένησαν σημαντικές
απώλειες στους Συμμάχους.
Η Επιχείρηση Οβερλορντ καθόρισε έμμεσα και τις ελληνικές
εξελίξεις. Κατά κύριο λόγο την εδαφική επικράτεια της Ελλάδας στην
περιοχή του ανατολικού Αιγαίου.
Σχέδιο Αιγαίου
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ είχε αντιρρήσεις για
την Επιχείρηση Οβερλορντ και αντιπρότεινε στους δύο συνεργάτες του στην
Αντιχιτλερική Συμμαχία, τον Ρούζβελτ και τον Στάλιν, μια συμμαχική
επιχείρηση που θα ελάμβανε χώρα στα Βαλκάνια, κυρίως στην Ελλάδα. Σε
αυτή την προτεινόμενη απόβαση στα Βαλκάνια ο Τσόρτσιλ επιζητούσε τη
συμμετοχή της Τουρκίας, που τη δελέαζε με διάφορα εδαφικά ανταλλάγματα.
Στο σχέδιο του Βρετανού πρωθυπουργου ήταν η κατάληψη της Ρόδου και άλλων
νησιών του ανατολικού Αιγαίου.
Στη διάσκεψη της Τεχεράνης, ο Τσόρτσιλ επανήλθε στο ζήτημα των
συμμαχικών επιχειρήσεων στο Αιγαίο. Κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης
στην Τεχεράνη μεταξύ του Βρετανού πρωθυπουργού με τους Ρούζβελτ και
Στάλιν, ο Τσόρτσιλ «έστρεψε τη συζήτηση και πάλι προς την Τουρκία».
«Είχαμε συμφωνήσει -γράφει ο Τσόρτσιλ- να την πιέσουμε να εισέλθει στον
πόλεμο κατά το τέλος του χρόνου. Αν το έκανε, οι μόνες στρατιωτικές
επιχειρήσεις που θα απαιτούνταν θα ήταν η εγκατάσταση των αεροπλάνων μας
στα τουρκικά αεροδρόμια της Ανατολίας και η κατάληψη της νήσου Ρόδου.
Μια μεραρχία εφόδου και μερικές φρουρές θα αρκούσαν. Αφού θα κατείχαμε
τη Ρόδο και τις τουρκικές αεροπορικές βάσεις, θα μπορούσαμε να
καταλάβουμε τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου με την άνεσή μας».
Πριν αρχίσει η διάσκεψη της Τεχεράνης, οι Αγγλοι είχαν
προσπαθήσει με βεβιασμένο τρόπο ν' απελευθερώσουν κάποια νησιά των
Δωδεκανήσων που βρίσκονταν από καιρό υπό ιταλική διοίκηση, όπως και τη
νήσο Σάμο. Αλλά οι Γερμανοί τους απώθησαν λίγο μετά την προσωρινή
επικράτησή τους. Στο μικρό χρονικό διάστημα που ορισμένα νησιά είχαν
απελευθερωθεί, δημιουργήθηκαν προβλήματα που άπτονταν της ελληνικής
εθνικής κυριαρχίας, όπως επισήμανε στο ημερολόγιό του ο Ελληνας
πολιτικός Παναγιώτης Κανελλόπουλος.
Στις 3 Οκτωβρίου 1943 ο Κανελλόπουλος έγραψε: «Επεσε η Νεάπολη
(Ιταλία) (...) Η Σάμος ευτυχώς μένει ελεύθερη. Ας βοηθήσει ο Θεός να μην
καταφέρουν οι Γερμανοί την ανακατάληψή τους. Με αφορμή τη Σάμο και τα
νησιά της Δωδεκανήσου, που απελευθερώθηκαν, σημειώθηκε μια κρίση όχι
μόνο κυβερνητική, αλλά γενικότερα εθνική. Οι Αγγλοι δεν επιτρέψανε στην
ελληνική κυβέρνηση να υπαγάγει τη Σάμο στη δικαιοδοσία της και γενικά
εκδηλώσανε προθέσεις που μειώνουν την Ελλάδα...».
Αλλά η αγγλική παρουσία ήταν πολύ σύντομη. Λίγο πριν αρχίσει η
διάσκεψη της Τεχεράνης, οι Γερμανοί είχαν ανακαταλάβει την Κω, τη Λέρο
και τη Σάμο. Οπως σημείωσε ο Π. Κανελλόπουλος, ο Ιερός Λόχος και οι
Αγγλοι που είχαν πάει στη Σάμο «διατάχθηκαν να εκκενώσουν τη νήσο χωρίς
αντίσταση».
Ισως τα νησιά του Αιγαίου να ήταν το δέλεαρ ώστε η Τουρκία να
μπει στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων και να παίξει ένα ρόλο στο
πλευρό των Αγγλων στις πολεμικές επιχειρήσεις στα Βαλκάνια.
Ομως στην Τεχεράνη ο Τσόρτσιλ συνάντησε το ενιαίο μέτωπο του
Ρούζβελτ και του Στάλιν που στόχευαν στην Επιχείρηση Οβερλορντ και όχι
σε μια μεγάλη βαλκανική επιχείρηση που θα διευκόλυνε τα βρετανικά σχέδια
στη Μεσόγειο.
Ο Γάλλος στρατηγός Ντε Γκολ ήταν επίσης αντίθετος στα σχέδια του
Τσόρτσιλ και υποστήριζε ένθερμα την απόβαση στη Νορμανδία στο έδαφος
της πατρίδας του, που θα συντόμευε την απελευθέρωσή της.
«Οι Βρετανοί -έγραψε ο Ντε Γκολ- και πρώτ' απ' όλους ο Τσόρτσιλ
έβλεπαν τα πράγματα διαφορετικά». Κατά τους Αγγλους ήταν καλύτερα τα
συμμαχικά στρατεύματα να στραφούν προς την παραδουνάβια Ευρώπη, μέσω της
Ιταλίας και των Βαλκανίων. «Η μεγάλη συμμαχική προσπάθεια θα συνίστατο
στο να προωθηθούν από την ιταλική χερσόνησο προς την Ελάδα και τη
Γιουγκοσλαβία και, πετυχαίνοντας ταυτόχρονα την επέμβαση των Τούρκων, να
περάσουν στη συνέχεια στην Αυστρία, τη Βοημία και την Ουγγαρία. Οπως
ήταν φυσικό, αυτό το στρατηγικό σχέδιο συμφωνούσε με την πολιτική του
Λονδίνου που απέβλεπε στην καθιέρωση της βρετανικής κυριαρχίας στη
Μεσόγειο και που πάνω απ' όλα φοβόταν μήπως ξαφνικά οι Ρώσοι καταφθάσουν
εκεί και πάρουν τη θέση των Γερμανών».
«Η Ελλάδα -κατέληξε ο Ντε Γκολ- χωρίς αμφιβολία ήταν ευπρόσιτη»
για μια συμμαχική απόβαση, αλλά η συνέχεια θα ήταν πολύ δύσκολη στα
βουνά των Βαλκανίων. «Το ανώμαλο έδαφος της βαλκανικής χερσονήσου δεν
προσφερόταν για την προέλαση των συμμαχικών στρατευμάτων σε μια περιοχή
με κακό οδικό και αργό σιδηροδρομικό δίκτυο (...) Αντίθετα η Γαλλία
πρόσφερε έδαφος ευνοϊκό για γρήγορες επιχειρήσεις».
Η απόβαση στη Νορμανδία, στις 6 Ιουνίου 1944, καθόρισε τελικά με
έμμεσο τρόπο και τις εξελίξεις στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια γενικότερα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου