«Σχεδόν όλες οι εποχές, όλοι οι πολιτισμοί, προσπάθησαν να
ξεπεράσουν τους Ελληνες. Επειδή ό,τι σκέφτονταν και ό,τι δημιουργούσαν
τους έμοιαζε χλωμό όταν το συνέκριναν με ό,τι δημιούργησε αυτός ο μικρός
υπεροπτικός λαός». Το γράφει ο Νίτσε στη «Γέννηση της τραγωδίας»,
κείμενο που έγραψε νεότατος, σε ηλικία μόλις 26 ετών, και παραμένει ένα
από τα πιο επιδραστικά σύγχρονα κείμενα για την αντίληψη που έχουμε για
τον ελληνικό πολιτισμό. Ο Νίτσε, ως γνωστόν, επηρέασε καίρια και τη
σκέψη της μετανεωτερικότητας.
Ακροατής ων σε ένα από τα σεμινάρια του Ζαν Φρανσουά Λιοτάρ, προ
αμνημονεύτων ετών, το οποίο ήταν για τα «Ηθικά Νικομάχεια» του
Αριστοτέλη, τον θυμάμαι να λέει: Η σύγχρονη φιλοσοφική σκέψη προσπαθεί
να σκεφτεί πέρα από τους Ελληνες. Αναρωτιέμαι όμως αν υπάρχει σκέψη πέρα
από τους Ελληνες. Τάδε έφα ο πνευματικός πατέρας της
μετανεωτερικότητας, αφού, αν δεν κάνω λάθος, αυτός επινόησε τον όρο.
Σημειωτέον ότι ο Λιοτάρ υπήρξε ένας από τους διανοητές που γέννησε η
ρήξη του Μάη του ’68.
Μετά τη σύντομη αυτή εισαγωγή προσγειώνομαι εις τα καθ’ ημάς. Και τα
καθ’ ημάς επιβάλλουν ένα επιτακτικό ερώτημα:
Πώς είναι δυνατόν στη χώρα η
οποία δεν θα είχε υπάρξει στον σύγχρονο κόσμο αν δεν αναφερόταν στην
αρχαιότητά της η σκέψη των Ελλήνων να είναι τόσο υποτιμημένη;
Πώς είναι
δυνατόν όχι μόνον να μην παράγεται σκέψη, αλλά ακόμη και οι παλαιότερες
επιδόσεις στη φιλολογία, στην κατανόηση κειμένου δηλαδή, να είναι τόσο
αναιμικές;
Ας όψεται το πανεπιστήμιό της. Ή μάλλον αυτό που ονομάζουμε
συμβατικά πανεπιστήμιο, και δη δημόσιο, ήτοι «κοινό αγαθό», και το οποίο
φυτοζωεί ανάμεσα στον δημοκρατικό τρωγλοδυτισμό και στον ηρωισμό
ορισμένων ζηλωτών.
Ο Ιωάννης Συκουτρής, από τη δεκαετία του ’30 ήδη, είχε επισημάνει την
ασθένεια. Η Ελλάδα βγάζει φιλολόγους, αλλά δεν βγάζει φιλοσόφους.
Τουλάχιστον έβγαζε φιλολόγους. Και η φιλολογία είναι μια τέχνη σοβαρή
που, αν μη τι άλλο, παίρνει στα σοβαρά τα κείμενα και παλεύει για την
κατανόησή τους. Και χωρίς κατανόηση κειμένου δεν παράγεται σκέψη. Να πω
απλώς ότι σε παλαιότερους καιρούς, όχι και τόσο παλαιότερους, στις
φιλολογικές σχολές εισάγονταν οι μαθητές που είχαν διαπρέψει στη μέση
εκπαίδευση. Δεν ισχύει πλέον. Οι περισσότεροι τις αντιμετωπίζουν ως
προθάλαμο του ταμείου ανεργίας. Υπάρχουν πάντα οι εξαιρέσεις.
Υπάρχει μια τομή. Κι αυτή είναι το πανεπιστήμιο της μεταπολίτευσης
που παραδόθηκε στο φοιτητικό κίνημα και στους διάφορους προοδευτικούς
που είχαν αναλάβει καθήκοντα «αποχουντοποιών».
Το έργο τους δεν ήταν
δύσκολο. Είχαν να αντιμετωπίσουν ένα κατεστημένο ενοχικό και φοβισμένο
το οποίο έτρεμε την εσχάτη των ποινών, την καταδίκη σε συνεργάτη της
δικτατορίας, συντηρητικό, αντιδραστικό και ό,τι άλλο θέλετε. Κι αν στην
Ιατρική ο καθηγητής έπρεπε τουλάχιστον να διδάσκει πώς γίνεται μια
διάγνωση, στη Φιλολογία επικράτησε η γενικευμένη αμέλεια και χαλαρότητα
των καιρών. Η ανάγνωση του Πλάτωνα υπεβλήθη στη δοκιμασία της συγκυρίας,
με αποτέλεσμα να υποβαθμισθεί. Απόφοιτοι της Φιλολογίας δεν είχαν
διαβάσει ολόκληρη την «Πολιτεία», όμως θεωρούσαν δικαίωμά τους να μπουν
σε μια σχολική τάξη και να διδάξουν Αρχαία.
Το σύστημα βρήκε αμέσως
τρόπο για να αναπαραχθεί. Και η φιλολογική τέχνη να υποκατασταθεί από
μια γνώση που εμφανιζόταν ως σύγχρονη, προοδευτική, επαναστατική, χωρίς
ιδιαίτερες απαιτήσεις. Εδώ δεν χρειαζόταν η επίπονη κατανόηση κειμένου.
Δεν μπορώ να αγνοήσω δυστυχώς τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι διάφοροι
εκ Παρισίων αντιστασιακοί που ήρθαν να αναμορφώσουν το πανεπιστήμιο. Να
το παραμορφώσουν με μια προοδευτική πολυλογία που παρίστανε την
αδολεσχία μοντέρνων ιδεών. Και λέω δυστυχώς διότι κι εγώ παιδί του
παρισινού πανεπιστημίου είμαι. Αλλοι το χρησιμοποίησαν ως εφαλτήριο για
την πολιτική τους καριέρα.
Φιλολογία και πάλι φιλολογία. Αλλιώς δεν πρόκειται ποτέ να γλιτώσουμε
από την εθνική μας ασθένεια, την αδυναμία μας να κατανοήσουμε τα
κείμενα. Και να τα διαβάζουμε σαν να τα έχουμε διαβάσει πριν τα
διαβάσουμε για να γράψουμε στο τέλος μια έκθεση ιδεών.
Μα εννοείται πως όλοι αυτοί ορκίζονται στο όνομα του δημόσιου πανεπιστημίου.
Λογικόν. Αφού...
το θεωρούν του χεριού τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου