ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ και ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Αθλητική διπλωματία: Ιχνηλατώντας την ιστορία, από τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες μέχρι το Κατάρ

Του Σάκη Μπατσίλα

Με αφορμή (την πρόσφατη συννετοχή) της Βόρειας Κορέας (...)  στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες, που έγιναν στη Νότια Κορέα το Φεβρουάριο του 2018, άνοιξαν και πάλι οι ασκοί του Αιόλου αναφορικά με το ρόλο του αθλητισμού ως καταλυτικού μέσου διπλωματίας.

Η Βόρεια Κορέα προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί τις μέτριες σχέσεις του Moon Je iin, ηγέτη της Νότιας Κορέας, με την κυβέρνηση Τραμπ και αποσκοπώντας στο να μην υπάρξουν νέες κυρώσεις για τη χώρα μετά τις τελευταίες πυρηνικές δοκιμές, άνοιξαν τους διπλωματικούς διαύλους μέσα από το μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός, τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες. 


Από την άλλη, η Νότια Κορέα έγινε πιο διαλλακτική μπροστά στο φόβο της Βόρειας Κορέας για πιθανή δοκιμή πυρηνικών κατά τη διάρκεια των Αγώνων. 


Παρά ταύτα πάνω από 60% των ερωτηθέντων στην Νότια Κορέα, διαφώνησε ανοιχτά σε δημοσκόπηση που έγινε αναφορικά με την πρόσφατη απόφαση για μια ακόμα φορά και οι δύο χώρες να παρελάσουν κάτω από κοινή σημαία.

Η ιστορία, το παρόν αλλά και το μέλλον της ανθρωπότητας έχουν επανειλημμένα καταδείξει ότι η αθλητική διπλωματία προϋπάρχει και ενίοτε λειτουργεί είτε τελεσφορά στην επίλυση μακροχρόνιων διενέξεων ή αντίθετα, χρησιμοποιείται ως μέτρο άρνησης και αντίδρασης (μποϊκοτάζ Μόσχας και Λος Άντζελες)

Ήταν στις  αρχές του θεσμού των Ολυμπιακών Αγώνων περίπου τον 8 αιώνα π.Χ., όταν για πρώτη φορά η αθλητική διπλωματία έκανε την εμφάνισή της με τη σύναψη της ιερής εκεχειρίας, τον μακροβιότερο θεσμό καλλιέργειας και πολιτισμού στην παγκόσμια ιστορία της ανθρωπότητας. Εκείνη την εποχή, η μεγαλοπρεπής παρουσία και κυρίως η ευημερία των αντιπροσωπειών κάθε πόλης, ήταν ένα προπαγανδιστικό μέσο για επίδειξη δύναμης και άσκηση επιρροής στον τότε Ελλαδικό χώρο και όχι μόνο.

Τετρακόσια χρόνια μετά, οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, ιδιαίτερα στη διάρκεια του 2ου αλλά και του 3ου αιώνα μ.Χ. δημιούργησαν εκατοντάδες νέους αγώνες!Με αυτό τον τρόπο επιτύγχαναν ιδιάζουσας σημασίας πολιτικά οφέλη όπως:

α. την αύξηση της δημοτικότητάς τους, αφού κάλυπταν την ανάγκη για θέαμα και διασκέδαση των πολιτών,

β. Την οικονομική και εμπορική αύξηση των συναλλαγών μεταξύ πόλεων/κρατών

και 

γ. Την ένταξη όλων σχεδόν των αθλητικών γιορτών στην υπηρεσία του εκάστοτε βασιλέως, που και αυτή με τη σειρά της αποτελούσε αποδεδειγμένα ενοποιητικό στοιχείο σε μία αχανή αυτοκρατορία, με δεκάδες παλιές και νέες θρησκείες, δόγματα και λατρείες.

Και φτάνουμε στους Μεσολυμπιακούς αγώνες του 1906, όπου η Ελλάδα έχοντας ως κύριο μέσο την παρουσία 20 χωρών από όλο τον κόσμο, άδραξε την ευκαιρία να προβεί σε μία πραγματική αναβάπτιση της ιδέας του Ελληνισμού και μια αναθέρμανση στην ιδέα ενοποίησης όλων των αλύτρωτων μέχρι τότε περιοχών, με την παρουσία εκείνη την εποχή τοπικών αντιπροσωπειών από περιοχές ακόμη κάτω από την τουρκική επιρροή, όπως η Θεσσαλονίκη, Κύπρος και Σμύρνη. Όλες οι παραπάνω αντιπροσωπείες εκείνη την εποχή έγιναν αντικείμενο λατρείας μέσα από διάφορες εκδηλώσεις και λόγους υπέρ του Ελληνισμού και της εθνικής του αποκατάστασης. Σε μια δύσκολη για την Ελλάδα εποχή, μετά από ένα χαμένο πόλεμο, οι παραπάνω αγώνες αποτέλεσαν φάρο ελπίδας για να αναθερμάνουν τις ελπίδες τους για επανένωση όλων των αλύτρωτων περιοχών.

Στην μακρά πορεία της αθλητικής δραστηριότητας σε όλες της τις εκφάνσεις, ο αθλητισμός αποτέλεσε και αποτελεί ένα επιπλέον κατ’ εξοχήν «πολιτικό και διπλωματικό εργαλείο» στα χέρια του κάθε διοργανωτή και όχι μόνο.

Πολλάκις έχουν επίσης μνημονευτεί μεμονωμένα αθλητικά γεγονότα που βοήθησαν στην επανέναρξη διπλωματικών σχέσεων ή στην εξάλειψη μίσους και φόβου, όπως η αποκαλούμενη «διπλωματία του πινγκ πονγκ» κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου μεταξύ Αμερικής και Κίνας που βοήθησε στην επανεκκίνηση των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών ή τη «διπλωματία του Ράγκμπι» στη Νότια Αφρική το 1995, λίγο μετά το τέλος του Απαρτχάιντ σε ένα κατεξοχήν άθλημα των λευκών, όπου ο Μαντέλα κατά τη διάρκεια του παγκόσμιου κυπέλλου του Ράγκμπι, θέλησε να καταδείξει το τέλος του μίσους και του φόβου και την απαρχή μιας καινούργιας εποχής μεταξύ μαύρων και λευκών.

Ήταν Δεκέμβρης του 2006, όταν το Κατάρ διεξήγαγε επιτυχημένα τους  15ους Ασιατικούς Αγώνες, με τη συμμετοχή 13.000 αθλητών και κριτών από όλες τις γωνιές της μακρινής Ασίας. Πολύ νωρίς, το μικρό και άγνωστο σε πολλούς Εμιράτο εκείνη την εποχή, συνειδητοποίησε ότι τα οφέλη του αθλητισμού με μοχλό μια έλλογη εθνική στρατηγική θα μπορούσε να ¨τοποθετήσει¨ τη χώρα στον παγκόσμιο χάρτη του αθλητισμού και του πολιτικο - οικονομικού γίγνεσθαι, αλλά πρωτίστως να αφήσει μια σημαντική κληρονομιά στους πολίτες του Κατάρ.

Ο στρατηγικός σχεδιασμός δεν είναι μια εφήμερη σκέψη, με πιθανή υλοποίηση, πόσο μάλιστα όταν πρόκειται για εθνικό σχεδιασμό.Αυτό το γνώριζε πάρα πολύ καλά ο τότε  Εμίρης του Κατάρ Σεΐχης Χάμαντ μπιν Χαλίφα Αλ Θάνι,όταν επίσημα με τηλεοπτικό διάγγελμα ανακοίνωνε τον Οκτώβριο του 2008 το εθνικό όραμα του Κατάρ με χρονικό ορίζοντα το 2030. Έθεσε 5 βασικούς άξονες οι οποίοι είχαν ως στόχο να μεταμορφώσουν το Κατάρ σε μια προηγμένη κοινωνία ικανή να προάγει την ανάπτυξη και να εξασφαλίσει υψηλά στάνταρτ στο επίπεδο διαβίωσης για όλους τους πολίτες της.

Το εθνικό όραμα του 2030 οριοθετεί τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα για τη χώρα και παρέχει ένα ασφαλές και δημιουργικό πλαίσιο εντός του οποίου μπορούν να αναπτυχθούν εθνικές στρατηγικές και σχέδια, με βασικούς πυλώνες την οικονομική,κοινωνική,ανθρώπινη και περιβαλλοντική ανάπτυξη.

Η πολυσυζητημένη στις μέρες μας έννοια του “branding” αποτέλεσε κινητήριο μοχλό του Κράτους/πόλης του Κατάρ, το οποίο αντιλήφθηκε ότι ο αθλητισμός θα μπορούσε να αποτελέσει συνεκτικό κρίκο με όλες τις αξίες και το όραμα που ενστερνιζόταν ο Εμίρης του Κατάρ και γιατί όχι, να επαναπροσδιορίσει το statusquo της χώρας.

Μεγαλεπήβολα σχέδια σίγουρα, πόσο μάλλον για ένα κράτος που άρχισε να αναπτύσσεται ραγδαία οικονομικά από το 1995 και μετά.

Όταν αρχές του 2009 το Κατάρ αποφάσιζε να διεκδικήσει το παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου του 2022 και όχι το παγκόσμιο του 2018 (απόδειξη της εθνικής στρατηγικής του Κατάρ,αφού γνώριζε, ότι δεν θα μπορούσε να είναι έτοιμο για εκείνη την περίοδο)και έχοντας ήδη κερδίσει την υποψηφιότητα για τη διεξαγωγή του Ασιατικού κυπέλλου το 2011, υπήρχε μια στρατηγική. Το Εμιράτο, προχωρούσε ακάθεκτο στην υλοποίηση του εθνικού οράματος του 2030, όλες οι υποδομές που θα χρειαζόταν για τη διεξαγωγή του παγκόσμιου κυπέλλου, αναλαμβάνοντας ή μη τη διοργάνωση του παγκόσμιου κυπέλλου, θα πραγματοποιούνταν. Το παγκόσμιο κύπελλο απλά,έθεσε τους μηχανισμούς του Κατάρ σε εγρήγορση, τους έκανε πιο αποτελεσματικούς.

Από την εποχή της διεκδίκησης μέχρι και σήμερα το Κατάρ πρεσβεύει και αντανακλά τα ίδια πιστεύω: Το παγκόσμιο κύπελλο ανήκει στη Μέση Ανατολή, βγαίνει για πρώτη φορά από τα στενά όρια μιας χώρας και περικλείει εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους με κοινό γεωγραφικό και ενίοτε γλωσσικό προσδιορισμό και επεκτείνεται ακόμα πιο πέρα.

Μια από τις πολλές στρατηγικές αποφάσεις του Κατάρ κατά τη διάρκεια της υποψηφιότητας για το παγκόσμιο κύπελλο ήταν η παρουσίαση του φακέλου του τον Απρίλιο του 2010, σε όλες τις αραβόφωνες χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, όπου όλες μαζί συνυπέγραψαν τη στήριξή τους στην υποψηφιότητα του Κατάρ. Δεκάδες χώρες συντάχθηκαν με το όραμα του Κατάρ, ένιωσαν μέρος της υποψηφιότητας, βρήκαν κοινές ρίζες. Προβλήματα που ταλάνιζαν και ταλανίζουν την παραπάνω γεωγραφική περιοχή, μονομιάς ξεχάστηκαν·η αθλητική διπλωματία στο μεγαλείο της. Στα πρότυπα της ιερής εκεχειρίας των Ολυμπιακών Αγώνων, το Κατάρ κατάφερε να ενώσει όλες τις παραπάνω χώρες σε ένα κοινό στόχο, με ένα κοινό όραμα!

Οι πολιτικοί και αθλητικοί ταγοί του Κατάρ γρήγορα συνειδητοποίησαν τα τεράστια οφέλη της αθλητικής διπλωματίας, σύντομα ο εθνικός αερομεταφορέας (QatarAirways), το QatarFoundation, το QatarSportsInvestment, η εθνική τράπεζα του Κατάρ και άλλοι οργανισμοί συνάπτουν συμφωνίες και χορηγίες με διάφορους αθλητικούς φορείς και ομάδες.

Μέσα σε μια δεκαετία το brandname Qatar, έχει εκτιναχθεί, όχι μέσα από μια εφήμερη σκέψη, όχι μέσα από αντιγραφές και απομιμήσεις,αλλά ακολουθώντας πιστά το σχεδιασμό με βάση το εθνικό όραμα του 2030. Και ναι, στην πορεία αποδείχθηκε ότι η αλλαγή, η γρήγορη αλλαγή δεν είναι πανάκεια σε όλες τις προϋπάρχουσες αποφάσεις. Το κράτος του Κατάρ χρειάστηκε να αναπροσαρμοστεί και θα συνεχίζει να το κάνει.

Το σύγχρονο γίγνεσθαι των πολιτικών και διεθνών σχέσεων τείνει να παρουσιάζεται ολοένα και πιο πολύ με ένα ευμετάβλητο πρόσωπο και να επηρεάζεται ως επί το πλείστον από τους ενδογενείς παράγοντες κάθε πολιτείας. 


Είναι στα χέρια κάθε κράτους, κάθε πολιτισμού να είναι σε θέση να αξιοποιήσει τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα και να αμβλύνει τις όποιες διαφορές.

Η αθλητική διπλωματία αποτελεί...

 

 ένα δυνητικό εφόδιο για την τόνωση της πολιτικο-οικονομικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών και πολιτισμών, αλλά και για την προώθηση των στρατηγικών τους θέσεων. Είναι σαφώς αναπόσπαστο κομμάτι της δημόσιας πολιτικής διπλωματίας και σαφώς θα συμβάλλει πάντα στην επίτευξη στόχων της εξωτερικής πολιτικής της εκάστοτε χώρας.