Επίκουρου καθηγητή στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
Δεν θα μπορούσε να ξεκινήσει κανείς καλύτερα ένα κείμενο για την
Πτώση της Πόλης παρά μόνον με τα λόγια του Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου.
Ιδού λοιπόν τι έλεγε ο τελευταίος Αυτοκράτωρ Ελλήνων και Ρωμαίων, όπως
το διέσωσε και το εξέδωσε στην Κέρκυρα το 1477 ο Μεγάλος Λογοθέτης
Γεώργιος Φραντζής:
«Γνωρίζω δὲ ὅτι αὕτη ἡ μυριαρίθμητος ἀγέλη τῶν ἀσεβῶν, …, ἡμᾶς
ἀπέκλεισε, καὶ καθ᾿ ἑκάστην τὸ ἀχανὲς αὐτοῦ στόμα χάσκων, πῶς εὕρῃ
καιρὸν ἐπιτήδειον ἵνα καταπίῃ ἡμᾶς καὶ τὴν πόλιν ταύτην, …, ἐλπίδα καὶ
χαρὰν πάντων τῶν Ἑλλήνων τὸ καύχημα πᾶσι τοῖς οὖσιν ὑπὸ τὴν τοῦ ἡλίου
ἀνατολήν.
Καὶ
οὕτως λογίσθητε ὡς ἐπὶ ἀγρίων χοίρων καὶ πληθὺν κυνήγιον, ἵνα γνώσωσιν
οἱ ἀσεβεῖς ὅτι οὐ μετὰ ἀλόγων ζῴων ὡς αὐτοί, παράταξιν ἔχουσιν, ἀλλὰ
μετὰ κυρίων καὶ αὐθεντῶν αὐτῶν καὶ ἀπογόνων Ἑλλήνων καὶ Ῥωμαίων.»
Το Βυζάντιο, η πάλαι ποτέ Μεγάλη Αυτοκρατορία των Ελλήνων, είναι η
μεγάλη μήτρα του Νέου Ελληνισμού, του Σύγχρονου Ελληνισμού που ζούμε και
βιώνουμε ακόμη και σήμερα. Γλώσσα, Θρησκεία, Ονόματα, μικρά και μεγάλα,
γιορτές, πανηγύρια, ήθη και έθιμα και άλλες μυριάδες λεπτομέρειες. Ολα
ίδια απλώνονται στη σύγχρονη Ελλάδα αλλά και απανταχού στην οικουμένη
όπου διαβιούν και ανθούν οι ελληνικές παροικίες. Πολύ δικαίως ο
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης έγραψε ότι χάρη μας κάνουν οι Δυτικοί που
μετονόμασαν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία σε Βυζαντινή, διότι ευθέως
παραπέμπει στην αδιαμφισβήτητη ελληνικότητά της, αφού εκεί ήτο η
Αρχαιοτάτη Ελληνική Αποικία, το Βυζάντιο που ίδρυσε ο Βύζας ο Μεγαρεύς.
Ο Μεγάλος Κωνσταντίνος απευθυνόμενος στην Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο τούς
μιλάει στα Ελληνικά. Οταν αργότερα ο Ιουλιανός ο Παραβάτης απαγορεύει
στους χριστιανούς να χρησιμοποιούν την Ελληνική, ο Γρηγόριος ο
Ναζιανζηνός τού απαντά με το χειμαρρώδες κείμενο του «Τίνος το
Ελληνίζειν». Ο Μέγας Βασίλειος υπαγορεύει στους νέους χριστιανούς να
μελετούν τα αρχαία ελληνικά έργα. Η ελληνικότητα της Αυτοκρατορίας
σφραγίζεται από την αναγνώριση της Ελληνικής ως της επίσημης γλώσσας της
Αυτοκρατορίας από τον Ηράκλειο, αλλά αυτό μόνον συμβολική σημασία έχει,
αφού η Νέα Αυτοκρατορία από αιώνες πριν είναι ελληνική και μάλιστα από
τη γέννησή της, αφού μόνον από τη μεταφορά της έδρας της από τη Ρώμη
στην Κωνσταντινούπολη, σηματοδοτείται η υπεροχή της Ελληνικής Ανατολής
έναντι της παρηκμασμένης και διαλυμένης Λατινικής Δύσης.
Ολο το πλήθος της πνευματικής παραγωγής του Βυζαντίου είναι στην
Ελληνική και παρά τα εξόχως επικριτικά εναντίον του Βυζαντίου από
σπουδαίους λόγιους της Δύσης όπως ο Βολταίρος και ο Γίββων, το Βυζάντιο
αποδεδειγμένα πλέον δεν ήταν ο σκοτεινός μεσαίωνας της Δύσης αλλά η
φωτεινή των Ελλήνων Ανατολή που οι Δυτικοί σέβονταν αλλά και φοβόνταν
τουλάχιστον μέχρι το ζενίθ της Αυτοκρατορίας κατά τη Μακεδονική
Δυναστεία υπό του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου στα τέλη του δεκάτου
αιώνα. Αλλά ακόμη και μετά που έρχεται η βαθιά πολιτική και στρατιωτική
παρακμή, το Βυζάντιο συνεχίζει να ανθεί πνευματικά, καταλήγοντας με την
Παλαιολόγεια Αναγέννηση, τελευταία και έσχατη πνευματική ικμάδα του
Βυζαντίου προ της κατάλυσής του. Τοιαύτη πνευματική καρποφορία προ του
τέλους μόνον μεγάλοι πολιτισμοί το επιτυγχάνουν στην Ιστορία!
Ενα σπαρακτικό παράδειγμα της πνευματικότητας του Βυζαντίου κατά την
περίοδο της ραγδαίας παρακμής του είναι...
η περίπτωση του Μιχαήλ Χωνιάτη,
αδελφού του άλλου μεγάλου Βυζαντινού λόγιου Νικήτα.
Ο Μιχαήλ Χωνιάτης
όταν έγινε Μητροπολίτης Αθηνών σε μία ρημαγμένη καθ’ όλα χώρα, το πρώτο
που έκανε ήταν να βελτιώσει την ελληνική παιδεία του ποιμνίου του.
Επιλέγοντας Ομηρο και Πίνδαρο για την ποίηση, Δημοσθένη για την πολιτική
και Θουκυδίδη για την ιστορία. Το ίδιο έκανε ο Σοφός Ευστάθιος,
Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, την ίδια εποχή. Αυτά συνέβαιναν τέλη
δωδεκάτου αιώνα και μαρτυρούν το πάθος για την ελληνική παιδεία στο
Βυζάντιο ακόμη και στο μαρτυρικό τέλος του. Ενα μνημόσυνο για κάτι
μεγάλο που έσβησε οριστικά είναι πικρό και το διαβάζεις πάντα με λύπη,
αλλά για εμάς τους Ελληνες είναι κιβωτός που πρέπει να κρατήσουμε στη
μνήμη αλλά και στη σύγχρονη παιδεία μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου