Κάποτε ήταν από τα πρωτεύοντα εξωσχολικά
εγχειρίδια και πεφωτισμένοι καθηγητές παρότρυναν τους μαθητές να το
διαβάσουν, πριν το «βάθεμα και πλάτεμα» της γνώσης φέρει επανάσταση στην
εκπαίδευση.
«Τα κατά συνθήκην ψεύδη» του Μαξ Νορντάου γίνονταν βιβλίο-σκυτάλη που τόνωνε πολύ την αυτοπεποίθηση εφήβων και νέων στην πρόκληση θερμών επεισοδίων με τους μεγάλους, στοχεύοντας στην οριστική αλλαγή του φαύλου κόσμου που αυτοί είχαν οικοδομήσει. Αλλά χρησίμευε και ως απάγκιο αναστοχασμού σε άτομα προχωρημένης ηλικίας που είδαν αγώνες κι οράματα ζωής για καλύτερη κοινωνία ν’ αναβάλλονται επ’ αόριστον, με αυτουργούς συνοδοιπόρους τους.
Δυο λόγια, εξ αντιγραφής, για τον συγγραφέα (1849-1923). Λογοτεχνικό ψευδώνυμο του, εβραϊκής καταγωγής, Αυστριακού στοχαστή Μαξιμίλιαν Ζίντφελντ· γιατρός στο επάγγελμα, έζησε στο Παρίσι όπου βρήκε ιδανικές συνθήκες να εξειδικευθεί στην κοινωνική κριτική και στο ξεμπρόστιασμα του αστικού φαρισαϊσμού.
Στον πρόλογο ο ίδιος, με λεοντή προφήτη, προειδοποιεί: «Πολλοί αναγνώστες θ’ αγανακτήσουν, προ πάντων εκείνοι που θα διαβάσουν εδώ τις πιο μύχιες γνώμες τους». Υποστηρίζει: «Η μεγάλη ασθένεια της εποχής μας είναι η δειλία. Δεν έχουμε θάρρος να πούμε ανοιχτά τη γνώμη μας, ν’ αναλάβουμε ευθύνη για όσα πιστεύουμε στ’ αλήθεια». Το κατά Νορντάου ακόμα χειρότερο: «Δεν θέλουμε να ψυχράνουμε κανέναν, ούτε να χτυπήσουμε καμιά πρόληψη. Κι αυτό το λέμε σεβασμό των πεποιθήσεων του άλλου. Αλλά οι άλλοι είναι εκείνοι που δεν σέβονται καθόλου τις δικές μας πεποιθήσεις, τις κακολογούν, τις κυνηγάνε με μίσος».
Μύλος, έτσι;
Με ελαφρώς εκσυγχρονισμένο λεξιλόγιο, το «Κατά συνθήκην...» αναπαράγεται και στα καθ’ ημάς. Λόγος αφοριστικός, ύφος αδιαπραγμάτευτης αυθεντίας, γλώσσα δρεπανηφόρος και μαστίγωμα ανελέητο τόσο των διαπροσωπικών σχέσεων-φούσκας όσο και μεταξύ ενοίκων ορόφων της κοινωνικής πυραμίδας. Ο Νορντάου κάνει, παρένθετα, εκλαϊκευμένη χρήση της φρέσκιας τότε μαρξικής ορολογίας, ωστόσο ο πυρήνας του είναι ηθικολογικός.
Διεκδικούν πολλοί δικοί μας, κοτζαμπάσηδες δημόσιου λόγου, δικαιώματα από τις επανεκδόσεις του «Κατά συνθήκην...». Καθαρσιάρχες παλαιάς και νέας κοπής, με προφίλ κατηχητή κι αυστηρότητα εισαγγελέα, συνάμα κόλακες του ακροατηρίου, όλοι αισιόδοξοι για το δικό τους πολιτικό αύριο μετέχουν στο κυνήγι:
Οποιος αραδιάσει τις πιο πειστικές «Κατά συνθήκην αλήθειες» αποκτά ένα (μαχητό) ηθικό πλεονέκτημα.
«Τα κατά συνθήκην ψεύδη» του Μαξ Νορντάου γίνονταν βιβλίο-σκυτάλη που τόνωνε πολύ την αυτοπεποίθηση εφήβων και νέων στην πρόκληση θερμών επεισοδίων με τους μεγάλους, στοχεύοντας στην οριστική αλλαγή του φαύλου κόσμου που αυτοί είχαν οικοδομήσει. Αλλά χρησίμευε και ως απάγκιο αναστοχασμού σε άτομα προχωρημένης ηλικίας που είδαν αγώνες κι οράματα ζωής για καλύτερη κοινωνία ν’ αναβάλλονται επ’ αόριστον, με αυτουργούς συνοδοιπόρους τους.
Δυο λόγια, εξ αντιγραφής, για τον συγγραφέα (1849-1923). Λογοτεχνικό ψευδώνυμο του, εβραϊκής καταγωγής, Αυστριακού στοχαστή Μαξιμίλιαν Ζίντφελντ· γιατρός στο επάγγελμα, έζησε στο Παρίσι όπου βρήκε ιδανικές συνθήκες να εξειδικευθεί στην κοινωνική κριτική και στο ξεμπρόστιασμα του αστικού φαρισαϊσμού.
Στον πρόλογο ο ίδιος, με λεοντή προφήτη, προειδοποιεί: «Πολλοί αναγνώστες θ’ αγανακτήσουν, προ πάντων εκείνοι που θα διαβάσουν εδώ τις πιο μύχιες γνώμες τους». Υποστηρίζει: «Η μεγάλη ασθένεια της εποχής μας είναι η δειλία. Δεν έχουμε θάρρος να πούμε ανοιχτά τη γνώμη μας, ν’ αναλάβουμε ευθύνη για όσα πιστεύουμε στ’ αλήθεια». Το κατά Νορντάου ακόμα χειρότερο: «Δεν θέλουμε να ψυχράνουμε κανέναν, ούτε να χτυπήσουμε καμιά πρόληψη. Κι αυτό το λέμε σεβασμό των πεποιθήσεων του άλλου. Αλλά οι άλλοι είναι εκείνοι που δεν σέβονται καθόλου τις δικές μας πεποιθήσεις, τις κακολογούν, τις κυνηγάνε με μίσος».
Μύλος, έτσι;
Με ελαφρώς εκσυγχρονισμένο λεξιλόγιο, το «Κατά συνθήκην...» αναπαράγεται και στα καθ’ ημάς. Λόγος αφοριστικός, ύφος αδιαπραγμάτευτης αυθεντίας, γλώσσα δρεπανηφόρος και μαστίγωμα ανελέητο τόσο των διαπροσωπικών σχέσεων-φούσκας όσο και μεταξύ ενοίκων ορόφων της κοινωνικής πυραμίδας. Ο Νορντάου κάνει, παρένθετα, εκλαϊκευμένη χρήση της φρέσκιας τότε μαρξικής ορολογίας, ωστόσο ο πυρήνας του είναι ηθικολογικός.
Διεκδικούν πολλοί δικοί μας, κοτζαμπάσηδες δημόσιου λόγου, δικαιώματα από τις επανεκδόσεις του «Κατά συνθήκην...». Καθαρσιάρχες παλαιάς και νέας κοπής, με προφίλ κατηχητή κι αυστηρότητα εισαγγελέα, συνάμα κόλακες του ακροατηρίου, όλοι αισιόδοξοι για το δικό τους πολιτικό αύριο μετέχουν στο κυνήγι:
Οποιος αραδιάσει τις πιο πειστικές «Κατά συνθήκην αλήθειες» αποκτά ένα (μαχητό) ηθικό πλεονέκτημα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου