Γράφει ο ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ
Όσο συμπληρώνεται η μεγάλη εικόνα γύρω
από το προσφυγικό πρόβλημα που μας ταλανίζει και μας δοκιμάζει, τόσο
γεννώνται περισσότερα ερωτήματα απ’ όσα φαινομενικώς απαντώνται από την
τρέχουσα πραγματικότητα.
Penser, c’ est voir, όπως έγραφε ο Honoré de
Balzac στο έργο του Louis Lamber.
Σιγά-σιγά, αρχίζει να γίνεται κατανοητό
στα μέσα ενημέρωσης της Δύσης ότι ο πόλεμος στη Συρία δεν ξέσπασε εική
και ως έτυχεν, αλλά ότι ξένες δυνάμεις, όχι μακριά από τη συριακή
μεθόριο, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της σημερινής
κατάστασης "λιβανοποίησης" της χώρας.
Τα δημοσιεύματα που φωτίζουν και
αναλύουν τον σκοτεινό, πολλαπλών διαδρομών ρόλο χωρών όπως η Τουρκία, η
Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα πολλαπλασιάζονται.
Η Συρία έχει ήδη
καταστεί χώρος άσκησης επιρροής όλων αυτών μέσω των ενεργουμένων τους,
καθώς και χώρος εκδήλωσης ποικίλων συγκλίσεων και αποκλίσεων τοπικών και
περιφερειακών συμφερόντων. Αλλά και πέραν αυτού, πέραν των
περιφερειακών ανταγωνισμών και φιλοδοξιών, τούτη η περίεργη, έχουσα
σχεδόν απολέσει κάθε κρατικό χαρακτηριστικό no man’s land, έχει καταστεί
το επίκεντρο μιας ακόμη αναζωπύρωσης της πάντοτε σοβούσας και
αναβαλλόμενης, αλλ’ ουδέποτε επιλυόμενης, αντιπαράθεσης Δύσης-Ρωσίας.
Δείτε πόσα παράξενα συμβαίνουν μαζί:
Οι
Ρώσοι ήδη έχουν κατασκευάσει στη Συρία – με την άδεια της κυβέρνησης
Άσαντ – αεροπορικές βάσεις από τις οποίες επιχειρούν τα αεροσκάφη τους,
ιδίως στο βόρειο μέρος της χώρας, κοντά στα σύνορα με την Τουρκία.
Παράλληλα, ανακοινώνουν ότι αναπτύσσουν πυραυλική ασπίδα ελέγχου
περιοχής η οποία, όλως συμπτωματικώς, καλύπτει τον χώρο που η Τουρκία,
σύμφωνα με δηλώσεις τούρκων επισήμων, θα ήθελε να ανακηρύξει – μονομερώς
ασφαλώς – ως "ζώνη ασφαλείας".
"Φήμες" θέλουν επίσης τους Αμερικανούς
να είναι έτοιμοι να εγκαταστήσουν αεροπορικές βάσεις – με την άδεια
τίνος άραγε; – σε συριακό έδαφος.
Υποτίθεται ότι αυτοί οι δυο, Ρώσοι και
Αμερικανοί, συνεννοούνται μεταξύ τους, συντονίζουν τις ενέργειές τους
και ενεργούν, σε κάποιον βαθμό, από κοινού. Ωστόσο, δεν χάνουν ευκαιρία,
τόσο στο επίπεδο των διπλωματικών επαφών όσο και επί του πεδίου, να
εκφράζουν ανοιχτά ή εν τοις πράγμασι τις διαφωνίες τους και να υλοποιούν
τις διαφορετικές πολιτικές τους ατζέντες.
Συμβαίνουν όμως και άλλα "περίεργα".
Μετά από μια περίοδο μεγάλης έντασης στις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ την
οποία οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Κύπρου έσπευσαν να αξιοποιήσουν
ενισχύοντας διαρκώς τους δεσμούς τους με το Ισραήλ, εκδηλώνονται
πρωτοβουλίες αποκατάστασης των διαταραχθεισών τουρκοϊσραηλινών σχέσεων.
Όχι απλώς αποκατάστασης, αλλά σύσφιξης, λένε κάποιοι.
Τουρκία και Ισραήλ
δεν βλέπουν με καλό μάτι την ενεργό ανάμειξη των Ρώσων στην κρίση, ενώ
αμφότεροι έχουν κάθε λόγο να επιθυμούν την πτώση της υποστηριζόμενης από
την Τεχεράνη κυβέρνησης Άσαντ. Οι μεταξύ τους διαφορές μοιάζουν να
ελαχιστοποιούνται από τους κοινούς στρατηγικούς κινδύνους. Το βέβαιο
είναι ότι στο εντελώς αβέβαιο αυτό πεδίο η κατάσταση αλλάζει με ρυθμούς
κάθε άλλο παρά "φυσιολογικούς", ωσάν να υπαγορεύεται από κάποια
επιτακτικότατη αναγκαιότητα με συνεχείς αλλαγές κατευθύνσεως.
Όποιος παρακολουθεί τα τεκταινόμενα σε
πολλά επίπεδα – τόσο αυτό της επίσημης ειδησεογραφίας, όσο και αυτό των
πολιτικοδιπλωματικών αναλύσεων ή της αποτύπωσης του "κοινού αισθήματος"
στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα πάσης φύσεως blogs – , διαπιστώνει
ότι η Τουρκία με τις ποικίλες "φωνές" της επιμένει να εμφανίζεται ως
"θύμα", ως η χώρα που έχει δεχθεί 2,5-2,7 εκατομμύρια πρόσφυγες από τη
Συρία και η οποία, ως εκ τούτου, χρήζει σεβασμού "απ’ όσους
διαμαρτύρονται ενώ βρίσκονται μακριά από το πρόβλημα", ταυτόχρονα όμως
επιμένει να αποσιωπά και να αποκρύπτει τον δικό της ρόλο ως πυροκροτητή
της συριακής κρίσης.
Δεν γνώριζε δηλαδή εκ των προτέρων ότι η εκ μέρους
της ενίσχυση των δυνάμεων που μάχονται τον Άσαντ θα ωθούσε τα πράγματα
σε εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος θα προκαλούσε τεράστιο προσφυγικό κύμα κατά
μήκος των συνόρων της;
Ασφαλώς και το γνώριζε. Από πού και ως πού τα
θύματα της δικής της πολιτικής καθιστούν την ίδια θύμα;
Η συλλογική μνήμη είναι ασθενής και την
εξασθενίζουν ακόμη περισσότερο το πλήθος και ο ορυμαγδός των γεγονότων
και των "γεγονότων": ελάχιστοι ακόμη θυμούνται σήμερα, εν μέσω του
ανθρώπινου δράματος των προσφύγων, πόσο επίμονα αξίωνε ο Ερντογάν,
λίγους μήνες πριν, την έκπτωση του Άσαντ από το αξίωμά του – δεν δίσταζε
να απειλεί μονομερή επέμβαση ή επέμβαση από κοινού με τον έτερο
διεκδικητή της ηγεσίας του σουνιτικού Ισλάμ: τη Σαουδική Αραβία.
Πριν
από την επίθεση στο Παρίσι και την ενεργό ανάμειξη της Ρωσίας στο
συριακό, σ’ αυτή τη γραμμή έδειχναν να συντάσσονται οι συνήθεις ύποπτοι
για εγκληματικές γκάφες στην περιοχή: Βρετανία και Γαλλία. Τώρα μάλλον
αμφότερες συνειδητοποιούν ότι το παιχνίδι είναι πολύ πιο σύνθετο απ’ όσο
φαίνεται και ότι οι περιφερειακοί παίκτες είναι ίσως πιο επικίνδυνοι
από τους παγκόσμιους ή από τους παραδοσιακούς εχθρούς. Το έδειξε
πρόσφατα και το τελευταίο τους "κατόρθωμα" στη Λιβύη, η οποία πλέον
αποτελεί προπύργιο διάφορων ισλαμιστικών οργανώσεων που δρουν από την
Ερυθραία ως τη Μεσόγειο. Ποιοι είναι λοιπόν οι θύτες και ποιοι τα
θύματα;
Κανείς δεν αρνείται τη δύσκολη θέση της
Τουρκίας σε σχέση με την περίθαλψη τόσων εκατομμυρίων ψυχών – έστω και
αν η ίδια, με την πολιτική της, συνέβαλε σ’ αυτό το αποτέλεσμα. Ωστόσο,
άλλο θέμα είναι η παροχή βοήθειας από τη διεθνή κοινότητα για την
αντιμετώπιση του ανθρωπιστικού προβλήματος και άλλο η απραξία της
συγκεκριμένης χώρας όσον αφορά την πάταξη των εγχώριων κυκλωμάτων
λαθροδιακίνησης ή/και εμπορίας ανθρώπων, τα οποία λειτουργούν στην κοινή
θέα σε πλατείες και παραλίες τουρκικών πόλεων υπό το στοργικό βλέμμα
των διωκτικών αρχών. Η έκταση και η ένταση του φαινομένου της
λαθροδιακίνησης είναι τέτοια ώστε τίποτε να μη δικαιολογεί την ολιγωρία
του τουρκικού κράτους να το πατάξει. Τουναντίον, όλες οι ενδείξεις και
τα στοιχεία τροφοδοτούν εύλογες υπόνοιες αναφορικά με την ενθάρρυνση των
επιχειρήσεων λαθροδιακίνησης από τις επίσημες αρχές ή και τη συνενοχή
αυτών υπό μορφή "παροχής διευκολύνσεων". Η σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας
δείχνει ότι οσάκις το "βαθύ κράτος" ήθελε να κάνει κάποια βρώμικη
δουλειά, φρόντιζε να την εκτελεί μέσω ημιεπίσημων ή ανεπίσημων διαύλων
και "δικτύων".
Να θυμίσω και κάτι άλλο;
Όπως ο δικός
μας άλλοτε λαλίστατος και νυν βραδύγλωσσος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης
"απειλούσε" άλλοτε τους "Ευρωπαίους" ότι θα τους "στείλει" μερικά
εκατομμύρια "τζιχαδιστές", έτσι και ο νυν τούρκος πρωθυπουργός, υπό την
ιδιότητα του υπουργού Εξωτερικών της γείτονος, είχε "απειλήσει" σε
ανύποπτο χρόνο, να κάμψει την "αντίσταση" της Ελλάδας προς τις πάγιες
τουρκικές αξιώσεις στην περιοχή μέσω της εξαπόλυσης ενός τεράστιου
κύματος μουσουλμάνων προσφύγων που θα σάρωνε τις αδύναμες κρατικές δομές
του ελληνικού κράτους και μακροπρόθεσμα θα αλλοίωνε τη δημογραφική
σύνθεση της χώρας.
Ας έχουμε υπόψη ότι οι Τούρκοι, ως ανατολίτες, ξέρουν
να περιμένουν. Εξάλλου, ο νεοοθωμανισμός υπήρξε εξαρχής ο πυρήνας της
"ιδεολογίας" του καθεστώτος Ερντογάν.
Ας περάσουμε τώρα στην πιο ανησυχητική
πτυχή του προβλήματος:
Προσωπικά, μου προκαλεί τεράστια εντύπωση ότι το
τελευταίο διάστημα η Τουρκία, αντίθετα προς τους στοιχειώδεις κανόνες
της εξωτερικής πολιτικής και των διεθνών σχέσεων, επέλεξε να ανοίξει
ταυτόχρονα όλα τα θέματα που την απασχολούν.
Τη βλέπουμε να προκαλεί
ανοιχτά τη Ρωσία, να εξαπολύει πογκρόμ εναντίον των Κούρδων στα εδάφη
της, στο βόρειο Ιράκ και στη Συρία (αψηφώντας τις περί του αντιθέτου
"παραινέσεις" των Αμερικανών), να διεκδικεί "ζώνες ασφαλείας" στις ίδιες
περιοχές, να εκβιάζει με ποικίλους τρόπους την Ευρώπη ως
κράτος-διακινητής που κρύβεται πίσω από τους ιδιώτες-διακινητές, να
επιχειρεί εκ νέου να "γκριζάρει" το μισό Αιγαίο αμφισβητώντας ακόμη και
τις ελληνικές ονομασίες κατοικημένων νησιών, να εξευτελίζει το ΝΑΤΟ
ακυρώνοντας τις συμφωνίες που υποτίθεται ότι συνάφθηκαν από κοινού για
την επαναπροώθηση των μεταναστών, να κινείται, κυριολεκτικά, σε όλα τα
θέματα, σε όλα τα μέτωπα, ως ταύρος εν υαλοπωλείω.
Με όρους κόστους-οφέλους, η νατοϊκή
επιχείρηση στο Αιγαίο μοιάζει τελείως περιττή. Από τη στιγμή που η
εντολή των νατοϊκών δυνάμεων είναι τέτοια που δεν επιτρέπει την ενεργό
αποτροπή της προσέγγισης σκαφών που μεταφέρουν πρόσφυγες/μετανάστες στις
ελληνικές ακτές, αλλά περιορίζεται μόνο στη συλλογή και διαβίβαση
πληροφοριών, το δε σκέλος της επαναπροώθησης έχει ήδη de facto ακυρωθεί
από την Τουρκία, απορεί κανείς για ποιον λόγο αναλώνονται τόση
προσπάθεια και τόσοι πόροι για μια δραστηριότητα που στον ίδιο περίπου
βαθμό ήδη εκτελείτο από το ελληνικό λιμενικό με τη συνδρομή του
κλιμακίου του Frontex.
Το ερώτημα είναι κρίσιμο και αποτελεί το
κλειδί για την απάντηση όλων των άλλων ερωτημάτων.
Το ΝΑΤΟ προφανώς δεν
ενδιαφέρεται για τους πρόσφυγες. Οι πρόσφυγες είναι το πρόσχημα, το
άλλοθι της παρουσίας του εδώ. Ο πραγματικός λόγος είναι άλλος. Έχει να
κάνει με τις γενικότερες ανακατατάξεις στην περιοχή και την έμπρακτη
αμφισβήτηση του Mare Nostrum. Τις ανακατατάξεις στις οποίες η Τουρκία
στηρίζει όλο το μαξιμαλιστικό/ρεβεζιονιστικό παιχνίδι που "αγέρωχα" και
με χαρακτηριστική αυτοπεποίθηση παίζει προς όλες τις κατευθύνσεις.
Αν η
Δύση πράγματι κοπτόταν για το πρόβλημα των προσφύγων, μπορούσε να το
σταματήσει αύριο το πρωί. Πώς;
Θέτοντας στην Τουρκία μια ασφυκτική
προθεσμία για τον έλεγχο των ακτών της με την απειλή συντριπτικών
οικονομικών, πολιτικών ή και άλλων κυρώσεων. Όμως δεν το κάνει.
Γιατί;
Διότι αυτό που η Συμμαχία καλείται να διαχειριστεί υπερβαίνει το
"θράσος" και την απληστία της Τουρκίας ως ενοχλητικού και αναξιόπιστου
συμμάχου και εκτείνεται σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.
Οι Τούρκοι αυτή τη στιγμή χρησιμοποιούν
τις φιλοδοξίες και τους φόβους όλων εναντίον όλων προς όφελός τους.
Αποδεικνύονται δε εξαιρετικοί παράκτιοι αλιείς. Ξέρουν πότε και πόσο
πρέπει να αφήνουν ή να τραβούν την πετονιά ώστε να κουράσουν το ψάρι
χωρίς να το αφήσουν να ξεφύγει. Το ψάρι είναι μεγάλο. Η ευκαιρία
ιστορική. Η ατιμωρησία τους για τον ρόλο που έπαιξαν στη Συρία άκρως
ενθαρρυντική. Ο τρόπος που όλοι οι άλλοι επιδιώκουν τα συμφέροντά τους
κάτι σαν "πολλαπλασιαστής ισχύος" σε σχέση με τα τουρκικά εθνικά
συμφέροντα.
Για πρώτη δε φορά στη νεότερη ιστορία απέναντί τους, στην
άλλη πλευρά του Αιγαίου, έχουν έναν ιδανικό ηλίθιο: τις "Τασίες" που
άφησαν το πρόβλημα να διογκωθεί τόσο ώστε ο τουρκικός εκβιασμός να
αποκτήσει την πειστικότητα, τη φορά και τη φόρα που χρειαζόταν για να
περάσει.
Τα ανακλαστικά μας αποδείχθηκαν και σε
τούτη τη θανάσιμη πρόκληση αργά:
Όταν έπρεπε να εμπλέξουμε με κάθε τρόπο
την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πρόβλημα, δεν το πράξαμε.
Όταν έπρεπε να
αναλάβουμε εμείς την πρωτοβουλία, να ζητήσουμε έγκαιρα και με τη δέουσα
φορτικότητα τη σύγκλιση των οργάνων της Ένωσης, να θέσουμε στο ανώτατο
επίπεδο θέμα ευθυνών και συμπεριφοράς της Τουρκίας στη συριακή κρίση,
ολιγωρήσαμε.
Αφήσαμε τις εξελίξεις να διαμορφωθούν ερήμην μας.
Δείξαμε
παθητικότητα, μαλθακότητα, ελαφρότητα, απρονοησία.
Λέγαμε ότι "μπορούμε
μόνοι μας".
Πουλούσαμε τρέλα περί "ανοικτών συνόρων".
Αντί να είμαστε οι
πρώτοι που θα τα προτείναμε και θα ζητούσαμε τεχνική συνδρομή για την
οργάνωσή τους, αρνούμαστε μέχρι τέλους να οργανώσουμε και να
λειτουργήσουμε τα hotspots που θα διαχώριζαν τους πρόσφυγες από τους
μετανάστες.
Ενθαρρύναμε έτσι τους πάντες να επιλέξουν αυτή την οδό, μέσω
Ελλάδας. Αφήναμε τις ροές να "εξαφανίζονται" προς Βορράν, πιστεύοντας
ότι αυτό μπορεί να συνεχίζεται επ’ άπειρον.
Παίζαμε – εν γνώσει μας; εν
αγνοία μας; – το παιχνίδι των Τούρκων που έσπευσαν άμεσα να
εκμεταλλευθούν αυτή την πολύμηνη χρονική καθυστέρηση, τη μη αντίδρασή
μας, όπως άλλωστε και τα τρομοκρατικά χτυπήματα στην Ευρώπη και τη
διευρυνόμενη εμπλοκή των Ρώσων στη Συρία, προκειμένου να δημιουργήσουν
το momentum που εξαρχής επιδίωκαν για να ξετυλίξουν το πιο παράτολμο
παιχνίδι της σύγχρονης εξωτερικής τους πολιτικής: αυτό της συνένωσης
όλων των επιμέρους στόχων τους προς όλες τις κατευθύνσεις σε έναν ενιαίο
και βασιζόμενο στη γενικότερη συγκυρία στόχο.
Αργά ή γρήγορα, όταν μόνος σου
υποσκάπτεις το μέλλον της χώρας σου, θα βρεις μπροστά σου τα
αποτελέσματα της "μεταφοράς ισχύος" που τελεί εν πλήρει εξελίξει και
μοιραία γέρνει το ήδη οριακά ισορροπημένο ισοζύγιο των διμερών σχέσεων
υπέρ των κακών σου γειτόνων…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου