ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Το παρελθόν τελείωσε. Αν θέλουμε να μας φερθεί φιλικά το μέλλον πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε και να πάψουμε να δίνουμε μάχες του προηγούμενου αιώνα

Του ΦΩΤΗ ΓΕΩΡΓΕΛΕ

Εδώ και τρεις μήνες, παρακολουθούμε σε ζωντανή μετάδοση τη διάλυση μιας χώρας. Η Κριμαία αποσχίστηκε, στρατιωτικές κινήσεις, οι ανατολικές επαρχίες αυτονομούνται, παραστρατιωτικές πολιτοφυλακές, δολοφονίες. Η Ουκρανία έχει μπει σε αυτοκαταστροφική τροχιά. Αν κοιτάξεις γύρω μας τον κόσμο, θα φοβηθείς. 

Η Αραβική Άνοιξη είναι πάντα φθινόπωρο, αποδεικνύεται ακόμα μια φορά ότι δεν είναι εύκολο να κόψεις δρόμο προς την κοινοβουλευτική δημοκρατία. Στη Συρία ο εμφύλιος συνεχίζεται 2 χρόνια, οι νεκροί έφτασαν τους 140.000. Η Αργεντινή μια δεκαετία μετά την κρίση είναι πάντα σε κατάσταση ανάγκης, οι άνθρωποι σκοτώνονται κάθε βδομάδα σε επιθέσεις στα σούπερ μάρκετ για να βρουν τρόφιμα. Στη Βενεζουέλα έφτασαν τα 38 τα θύματα στους δρόμους. Η Τουρκία που μέσα σε μια δεκαετία γνώρισε τεράστια ανάπτυξη και βρέθηκε μέσα στις πλουσιότερες χώρες του κόσμου, τώρα συγκλονίζεται από σκάνδαλα, το νόμισμα καταρρέει, τα επιτόκια ανεβαίνουν, διαδηλώσεις, νεκροί.  

Τα σημάδια δείχνουν ότι η Νέα Οικονομία της τεχνολογίας και της πληροφορικής δεν είναι τόσο συμβατή με αυταρχικά καθεστώτα. Όσο κι αν τα γεγονότα είναι τραγικά, το μήνυμα για τις οικονομίες της Δύσης είναι ενθαρρυντικό. Η παρακμή της Ευρώπης δεν είναι νομοτελειακό φαινόμενο.

Στην Ουκρανία έπαιξαν και έχασαν τα πάντα. Προσπάθησαν να λύσουν τα πολιτικά προβλήματα με εξωθεσμικούς τρόπους. Όμως, έτσι, η δυναμική γίνεται ανεξέλεγκτη. Για να ρίξουν μια κυβέρνηση και να επιταχύνουν τη σύνδεση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, βρέθηκαν με 100 νεκρούς στην πλατεία Μεϊντάν και στα πρόθυρα εμφυλίου με κίνδυνο να χάσουν τη μισή χώρα. 

Ο Σύριζα γι’ αυτή την περίπτωση εξέδωσε μια αξιοπρόσεκτη ανακοίνωση: «Τα κράτη λειτουργούν με βάση τις δημοκρατικές διαδικασίες και τη θέληση της πλειοψηφίας των πολιτών και όχι υπό την πίεση βίαιων μειοψηφιών». Το πιθανότερο είναι πως η ειρωνεία της ιστορίας δεν είναι καν αντιληπτή στους συντάκτες της, δεν παύει όμως να μοιάζει με αυτοκριτική.  

Υπάρχουν ακόμα και σήμερα πολλοί άνθρωποι που αντιλαμβάνονται τον κόσμο με όρους οπαδικής στράτευσης. Αν είμαστε με τον Πούτιν, με τον Τσάβες, τότε οι κυβερνήσεις καλώς πυροβολούν με τα αυτόματα τους διαδηλωτές και αφήνουν πίσω τους 100 νεκρούς. Αν είμαστε στην πλατεία Συντάγματος, θέλουμε να την κάνουμε πλατεία Ταχρίρ, να ρίξουμε τα κιγκλιδώματα, να κάνουμε ντου στη Βουλή, να τους «φοβίσουμε», να μην ψηφίσουν αυτό που θέλουν. 

Έξω από τους κοινοβουλευτικούς κανόνες, βασιλεύει το παιχνίδι με τη μοίρα, η συγκυρία, οι συμπτώσεις, η συλλογική τρέλα, τα σκοτεινά παιχνίδια άλλων απροσδιόριστων δυνάμεων. Ο κόσμος μας έχει γίνει εύθραυστος, τεράστιες μεταβολές συντελούνται στις μέρες μας, βρισκόμαστε σε μια μεταβατική φάση και κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει ακριβώς τη συνέχεια. Καθώς όλα αλλάζουν γρήγορα και με βίαιο τρόπο, το μόνο που καταλαβαίνουμε είναι ότι σ’ αυτή την περίοδο, η κάθε απόφαση, η κάθε επιλογή δεν είναι δωρεάν, δεν υπάρχει «στα ψέματα παίζαμε», δεν γυρνάς πίσω, μπορεί να φτάσεις χωρίς καν να το καταλάβεις σε ένα καταστροφικό φινάλε.

Έχουμε κατηγορήσει πολύ το πολιτικό μας σύστημα, την Ευρώπη, την κοινωνία μας. Βλέποντας όμως γύρω μας πρέπει να αναγνωρίσουμε στους εαυτούς μας ότι ενώ φλερτάραμε επικίνδυνα με την καταστροφή, μια καταστροφή που τα γειτονικά παραδείγματα μας δείχνουν πόσο εύκολη είναι, εμείς την αποφύγαμε. Φλερτάραμε με τον εξωθεσμικό δρόμο, τη βία, την παράνοια, την τύφλωση που προκαλεί ο λαϊκισμός και σε σπρώχνει στο γκρεμό, αλλά το ξεπεράσαμε. Είχαμε τα δυσκολότερα προβλήματα, κάναμε όλα τα λάθη. Μπορεί να καθυστερήσαμε αδικαιολόγητα, να επιλέξαμε τις άδικες λύσεις, να πλήρωσαν αυτοί που έφταιγαν λιγότερο. Όμως, παρ’ όλα αυτά, γλιτώσαμε τις περιπέτειες. Έστω και γλείφοντας τις πληγές μας, η Ελλάδα δεν βρίσκεται πια στο 2010. Ευτυχώς, το Σύνταγμα δεν έγινε πλατεία Ταχρίρ.

Γλιτώσαμε τα χειρότερα και κερδίσαμε χρόνο. Έχουμε πάντα μπροστά μας το πρόβλημα να οικοδομήσουμε μια βιώσιμη οικονομία. Αλλά γλιτώσαμε τις τριτοκοσμικές περιπέτειες. Μου φαίνεται απίστευτα οδυνηρό που χάσαμε τόσα χρόνια, πως ακόμα και σήμερα παίζουμε καθυστερήσεις προσπαθώντας να διασώσουμε ένα σύστημα που δεν σώζεται, αλλά ίσως έτσι γίνονται τα πράγματα. 4 χρόνια για τη μικρή μας ζωή είναι πάρα πολλά, αλλά για την ιστορία μιας χώρας είναι ένα απλό επεισόδιο. Το σημαντικό είναι ότι αποφύγαμε την ανεξέλεγκτη χρεοκοπία, τις αυτοκτονικές λύσεις που πάντα είναι ενδεδυμένες με πολλές σημαίες, πατριδοκαπηλεία, «επανάσταση» και «ηρωικές θυσίες».

Κι αυτό, για να λέμε τα πράγματα πια στα ίσια, το οφείλουμε στη θέση μας:  

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση της οποίας είμαστε μέλος και στην κοινοβουλευτική δημοκρατία. Μέσα στην Ευρώπη, με τους δημοκρατικούς θεσμούς, αντιμετωπίζεις τα προβλήματα καλύτερα πάντα απ’ ό,τι οπουδήποτε αλλού στον κόσμο, με οποιουσδήποτε άλλους τρόπους.

Η Ουκρανία είναι μια χώρα πενταπλάσια από μας. Βρέθηκε στην κρίσιμη θέση από ένα χρέος 25-30 δις, το ένα δέκατο απ’ όσο είχε μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα των 10 εκατομμυρίων κατοίκων. 

Η Αργεντινή ήταν κάποτε η πέμπτη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, 13 χρόνια δεν μπορεί να συνέλθει από την κρίση για ένα χρέος 30 δις. 

Η Βενεζουέλα είναι η πέμπτη μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα του κόσμου, 90 δις έσοδα έχει ετησίως από το πετρέλαιο. Για μία ακόμα φορά επιβεβαιώνεται ότι είναι οι θεσμοί που κάνουν τα επιτυχημένα κράτη και όχι ο πλούτος.

Ακούσαμε πολλά αυτά τα χρόνια. Για την Ευρώπη που είναι «λάκκος των λεόντων», για «ανθρωπιστική καταστροφή» και «κοινωνική γενοκτονία». Όταν κοιτάμε γύρω μας τον άλλο κόσμο, μπορούμε καλύτερα να κάνουμε τις συγκρίσεις. Να βάλουμε όλα τα πράγματα στις σωστές τους διαστάσεις. Δυσκολευόμαστε, πολλοί άνθρωποι υπέφεραν και έχουν πολλοί ευθύνες γι’ αυτό. Όμως η υπερβολή δεν είναι ποτέ αθώα. Δεν είναι πιο μαχητικοί αυτοί που μιλάνε για «δυνάμεις κατοχής» και «απελευθερωτικούς αγώνες», για «δοσίλογους» και «πατριώτες». Είναι απλώς αυτοί που εμφανίζονται σε εποχές κρίσιμες, τότε που οι φοβισμένες ψυχές μας ψάχνουν ένα σωτήρα να τους σώσει κι έναν εχθρό να μισήσουν. Και τότε οι λύσεις είναι πάντοτε αυτοκαταστροφικές.

Η γνώση, η ανεκτικότητα, η ελευθερία επιλογής, η καινοτομία, το ταλέντο, η δουλειά, θα μας βγάλουν από την κρίση. Όχι η καθήλωση στο παρελθόν, ο φόβος για αλλαγή. 

Ζούμε σε περίεργη εποχή. Μεταβατική και επικίνδυνη. Επειδή είναι στις μέρες μας δεν το συνειδητοποιούμε. Ο κόσμος μας αλλάζει και ακόμα δεν ξέρει πού θα πάει. Αλλάζουν οι ισορροπίες, αλλάζουν τα κέντρα αποφάσεων, γιατί ακόμα τίποτα δεν είναι οριστικό. Η νέα επανάσταση της οικονομίας αλλάζει τον κόσμο. Πριν λίγες μέρες το Facebook αγόρασε το WhatsApp με 16 δις. Η πραγματική είδηση δεν είναι αυτή. Ήταν ότι η WhatsApp έχει 55 υπαλλήλους. Και το FB, ο αγοραστής, των 93,5 δις χρηματιστηριακής αξίας, έχει 5.299 εργαζόμενους. Μέχρι τώρα μια επιχείρηση αυτού του μεγέθους θα είχε 100δες χιλιάδες εργαζόμενους. Αυτά είναι τα προβλήματα του κόσμου που έρχεται. Όλα τα business models αλλάζουν και κανείς δεν ξέρει πώς θα είναι η μορφή του μέλλοντος. 

Αν θέλουμε όμως να μας περιλαμβάνει, αυτά πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε. Οι μάχες για τα γάλατα και τα φαρμακεία είναι μάχες του προηγούμενου αιώνα. Νικητές και ηττημένοι θα ’ναι εξίσου χαμένοι σε μια μάχη που έχει ήδη κριθεί. Το παρελθόν τελείωσε. Όλα αλλάζουν πολύ γρηγορότερα από άλλοτε. Χρειαζόμαστε οραματιστές και εμείς κάνουμε άμυνα. Όλα όσα συζητάμε σήμερα σε 5 χρόνια θα είναι αδιάφορα