ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Η «πολεμική σκακιέρα» ΗΠΑ και Ρωσίας και οι εποχές «ψυχρού πολέμου» με φόντο την Συρία

Γράφει ο Ανδρέας Ντίνης 

(...) Μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου υπερδύναμη αναδείχτηκε η Αμερική καθώς ήταν πανίσχυρη οικονομικά και στρατιωτικά  και ήταν η μόνη χώρα που διέθετε, τότε,  το πιο φοβερό όπλο, την ατομική βόμβα. 

Παρ’ όλα αυτά όμως η αμερικανική ηγεσία είχε έναν φόβο. Την επέκταση της Σοβιετικής επιρροής και κατ επέκταση του Κομουνισμού στην Ανατολική Ευρώπη. Οι πρόεδροι των ΗΠΑ πίστευαν τότε ότι, για να διασφαλίσουν σε παγκόσμιο επίπεδο τα συμφέροντα της χώρας τους, θα έπρεπε να αναλάβουν δράση εναντίον του κομμουνισμού.

 

Τα κύρια μέσα όμως των Αμερικανών για να μπορέσουν να το καταφέρουν αυτό (στην κατεστραμμένη τότε Ευρώπη από τον πόλεμο με τους Ναζί)  ήταν η χορήγηση στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας, οι επενδύσεις από Αμερικανούς  αλλά και η ανατροπή καθεστώτων που ακολουθούσαν πολιτική αντίθετη προς τα αμερικανικά συμφέροντα.

 

Την ίδια στιγμή γεννάται ακόμα μια υπερδύναμη και αυτή δεν είναι άλλη από την Σοβιετική Ένωση η οποία χάρη στη συνεργασία της με τα άλλα κομμουνιστικά καθεστώτα, την εξαιρετικά γρήγορη οικονομική της ανάπτυξη και την κατασκευή ατομικής βόμβας, εξελίχθηκε και αυτή την δεκαετία του 1950.
 

Διπολισμός και ψυχρός Πόλεμος

 

Η ύπαρξη δύο υπερδυνάμεων οδήγησε στον διπολισμό, ένα σύστημα διεθνών σχέσεων που ισορροπούσε σε δύο αντίπαλους πόλους (στην περίπτωση μας ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση).  

Ο έντονος και ανταγωνισμός σε όλα τα επίπεδα (ιδεολογικά, οικονομικά, πολιτικά, πολιτιστικά, αθλητικά) ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις, που άρχισε στα τέλη του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου χωρίς ποτέ να εξελιχθεί σε ένοπλη σύγκρουση μεταξύ τους, ονομάστηκε ψυχρός Πόλεμος.
 

Η πρώτη φάση του ψυχρού Πολέμου (1947-1962 )

 

Κατά την πρώτη και πιο επικίνδυνη φάση του ψυχρού Πολέμου η ένταση κλιμακώθηκε επικίνδυνα. Αρχικά, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τρούμαν διατύπωσε ένα πολιτικό αξίωμα, το δόγμα Τρούμαν, σύμφωνα με το οποίο η χώρα του θα βοηθούσε εκείνα τα κράτη της Δύσης που δέχονταν πιέσεις από τον κομμουνισμό και μάχονταν να αποφύγουν την επικράτησή του στο έδαφός τους (Μάρτιος 1947). Μάλιστα, εφάρμοσε την πολιτική αυτή, για πρώτη φορά, στην Ελλάδα, ενισχύοντας, από το 1947, τις κυβερνητικές δυνάμεις εναντίον των κομμουνιστών στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο, που είχε ξεκινήσει λίγο νωρίτερα.

 

Δύο αντίθετες απόψεις για τον διεθνή ρόλο των ΗΠΑ

 

α. Η άποψη του προέδρου των ΗΠΑ Ρούζβελτ

 

Δεν θέλω οι Ηνωμένες Πολιτείες να επωμιστούν το μεταπολεμικό φορτίο ανοικοδόμησης της Γαλλίας, της Ιταλίας και των Βαλκανίων. Δεν είναι κάτι που εντάσσεται στα καθήκοντά μας από μια απόσταση 5500 χιλιομέτρων. Θα πρέπει, επιτέλους, να ασχοληθούμε και με τα εσωτερικά μας. Η θέση των ΗΠΑ δεν είναι στην Ευρώπη.

 

β. Η άποψη του προέδρου των ΗΠΑ Τρούμαν

 

Χωρίς τους φίλους μας του εξωτερικού, η απειλή της σοβιετικής εισβολής θα πλησίαζε επικίνδυνα τις ακτές μας. Χωρίς τους στρατούς τους και τις βάσεις που έχουν εγκατασταθεί στα εδάφη τους […], η στρατιωτική μας ισχύς θα δυσκολευόταν να εξασφαλίσει τις ΗΠΑ και η οικονομία μας θα εξασθενούσε. Επομένως, η υποστήριξη των ΗΠΑ προς τα άλλα έθνη δεν είναι ελεημοσύνη. […] Το πρόβλημα της επιβίωσης των ΗΠΑ θα γινόταν πιο περίπλοκο, αν επρόκειτο να αντιμετωπίσουμε τη σοβιετική απειλή μόνοι μας.

 

Το τείχος του Βερολίνου ως «το σύμβολο του ψυχρού Πολέμου»

 

Παράλληλα, ολοκληρώθηκε ο διαμελισμός της Γερμανίας: οι δυτικές δυνάμεις ίδρυσαν, στα γερμανικά εδάφη που κατείχαν, την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (Μάιος 1949) και οι Σοβιετικοί αντίστοιχα, στη δική τους ζώνη κατοχής, τη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας (Οκτώβριος 1949). Το Βερολίνο χωρίστηκε στη μέση. Το 1961 η Ανατολική Γερμανία οικοδόμησε ένα τείχος που διέσχιζε την πόλη οριοθετώντας τους δύο τομείς της. Το τείχος του Βερολίνου, μια γραμμή που κατά κάποιον τρόπο χώριζε στα δύο τον κόσμο, αναδείχθηκε σε σύμβολο του ψυχρού Πολέμου.

 

 

Η «γέννηση» του ΝΑΤΟ

 

Με την ίδια λογική οι ΗΠΑ δημιούργησαν, το 1949, το ΝΑΤΟ (North Atlantic Treaty Organization = Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου), μια στρατιωτική συμμαχία στην οποία αρχικά συμμετείχαν οι ίδιες, ο Καναδάς και οι περισσότερες χώρες της Δυτικής  Ευρώπης. Στο ΝΑΤΟ εντάχθηκαν, από το 1952, η Ελλάδα και η Τουρκία. Σε απάντηση, η Σοβιετική Ένωση ίδρυσε, το 1955, το σύμφωνο της Βαρσοβίας, στο οποίο συμμετείχε η ίδια και οι λαϊκές δημοκρατίες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

Η κρίση της Κούβας

 

Το 1962 η Σοβιετική Ένωση αποφάσισε να εγκαταστήσει πυραύλους λίγα χιλιόμετρα από το αμερικανικό έδαφος, στο νησιωτικό κράτος της Κούβας, όπου, με επανάσταση, είχε επικρατήσει, από το 1959, φιλοσοβιετικό καθεστώς με ηγέτη τον Φιντέλ Κάστρο. Οι ΗΠΑ αντέδρασαν έντονα. Η απειλή ενός Γ΄ Παγκόσμιου πολέμου ξεπεράστηκε με συμβιβασμό καθώς απομακρύνθηκαν τόσο οι σοβιετικοί πύραυλοι από την Κούβα όσο και αμερικανικοί πύραυλοι που βρίσκονταν εγκατεστημένοι στην Τουρκία, κοντά στα νότια σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης.
 

Η δεύτερη φάση του ψυχρού Πολέμου (1962-1974 )

 

Ο πόλεμος της Κορέας και η κρίση της Κούβας έδειξαν ότι μια ολοκληρωτική πυρηνική καταστροφή δεν ήταν μακρινό ενδεχόμενο. Έτσι, οι δύο υπερδυνάμεις αποφάσισαν να έρθουν σε συνεννόηση και με συμφωνίες αμοιβαίου περιορισμού των εξοπλισμών, εγκαινίασαν μια περίοδο ύφεσης.

Oι πόλεμοι, ωστόσο, δεν έλειψαν. Οι ΗΠΑ πολέμησαν εναντίον του κομμουνιστικού Βόρειου Βιετνάμ, υπερασπιζόμενες τη δικτατορία του Νότιου Βιετνάμ (1964-1975). Τα μέσα που χρησιμοποίησαν, ακόμη και εναντίον αμάχων, οι βαριές τους απώλειες και η τελική ήττα του αμερικανικού στρατού άφησαν ανεξίτηλα σημάδια στην αμερικανική κοινωνία.
 

Η τρίτη φάση του ψυχρού Πολέμου (1974-1987 )
 

Στη δεκαετία του ’70 οι ΗΠΑ κλιμάκωσαν τον ανταγωνισμό των εξοπλισμών. Λίγο μετά, η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στο Αφγανιστάν (1980-1988), για να στηρίξει το φιλοσοβιετικό καθεστώς του. Η ήττα των Σοβιετικών από τους μουσουλμάνους Αφγανούς αντάρτες υπήρξε ανάλογη με την αμερικανική ήττα στο Βιετνάμ. Ακριβώς εκείνα τα χρόνια ο νέος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, βλέποντας ότι ο ανταγωνισμός των εξοπλισμών είχε οδηγήσει τη χώρα του σε οικονομικό αδιέξοδο, προσπάθησε να συνδιαλλαγεί με τις ΗΠΑ με σκοπό μια νέα παγκόσμια ισορροπία συνύπαρξης. Με τις διασκέψεις κορυφής στο Ρέικιαβικ της Ισλανδίας, το 1986, και στην Ουάσινγκτον, το 1987, επήλθε το τέλος του ψυχρού Πολέμου.


Οι στρατιωτικές ισορροπίες σήμερα:

 

Βλέποντας τον συσχετισμό των στρατιωτικών δυνάμεων της Αμερικής και την Ρωσίας σε πιάνει τρόμος. Και οι δύο χώρες έχουν εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες σε πολεμική ετοιμότητα. Το τρομακτικότερο όλων είναι ότι και οι δύο χώρες έχουν στην κατοχή τους συνολικά περισσότερες από 14.000 πυρηνικές κεφαλές. Συγκεκριμένα η Αμερική διαθέτη 7.200  ενώ η Ρωσία 7.500.

 

Τα νούμερα των στρατών μεταξύ των δύο χωρών προκαλούν δέος σε όποιον τα βλέπει. Σύμφωνα με το armedforces.eu λοιπόν βλέπουμε πως οι ΗΠΑ και η Ρωσία έχουν σε ετοιμότητα 1.301.300 και 771.000 στρατιώτες αντίστοιχα.

 

Όσων αφορά τα μηχανοκίνητα στρατιωτικά οχήματα βλέπουμε πως η Ρωσία υπερτερεί έναντι της Αμερικής.

 

Ωστόσο μεγάλη είναι η διαφορά των δύο χωρών όσον αφορά την πολεμική αεροπορία. Η Αμερική  έχει περίπου τα τριπλάσια μαχητικά αεροσκάφη με τα στοιχεία να καταγράφουν πως διαθέτει 12.100 (διαφόρων τύπου) μαχητικά έναντι 4.042 της Ρωσίας.

 

Η Αμερική υπερισχύει και στα πολεμικά πλοία τα οποία διαθέτει καθώς έχει 436 (διάφορα πολεμικά πλοία και αεροπλανοφόρα αλλά και πλοία υποστήριξης) έναντι 313 της Ρωσίας.