Ψυχιάτρου, Ψυχαναλυτή Ομάδας, Διδάκτωρ Ψυχιατρικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και ιδρυτή της Λέσχης Φιλελεύθερου Προβληματισμού στη Θεσσαλονίκη
Εν πρώτοις θα πρότεινα στους αναγνώστες να αναλογισθούν τα ατέρμονα κηρύγματα περί προσφοράς και ανιδιοτέλειας από όλο το φάσμα των κολεκτιβιστών, κρατιστών και διάφορων "θρησκευτικών" ανδρών και γυναικών.
Και τι δεν λένε. Να αφήσουμε το
"ναρκισευάμενο" εγώ, να εντάξουμε επιτέλους το εγώ στο εμείς, να
προσφέρουμε στην κοινωνία, να βοηθήσουμε τους αναξιοπαθούντες, να
απορρίψουμε το εγωιστικό συμφέρον, να προσφέρουμε στους συνανθρώπους
μας. Ή, κατά την εκδοχή των κολεκτιβιστών, να
κοινωνικοποιηθούν-κρατικοποιηθούν τα "μέσα παραγωγής", να γίνει δίκαιη
αναδιανομή του πλούτου, να πληρώσει η πλουτοκρατία, όλοι να έχουν
"δωρεάν" αυτά που χρειάζονται και άλλα "δίκαια" και δακρύβρεχτα.
Λίγο πιο πίσω, αλλά καλά κρυμμένα είναι
τα πιο ξεδιάντροπα συμφέροντα των κρατιστών και των κολεκτιβιστών που
δεν είναι τίποτα άλλο από την κατοχή κυβερνητικών και γενικώς δημόσιων
θέσεων δια των οποίων προσπορίζονται προνόμια, τιμές και πλούτο. Φυσικά
για την εξυπηρέτηση πάντα του κοινού καλού, της κοινωνίας, του κράτους,
των διαπλεκόμενων ΜΚΟ και τόσων άλλων πίσω από τα οποία κρύβουν τα πιο
ιδιοτελή-χυδαία συμφέροντα τα οποία μασκαρεύουν ως κοινό καλό...
Από την άλλη μεριά είναι ελάχιστοι οι
άνθρωποι οι οποίοι τολμούν να πουν ευθαρσώς και κατηγορηματικά ότι: ναι
εγω είμαι υπέρ του προσωπικού-ιδίου συμφέροντος. Και είναι ακόμη
λιγότεροι αυτοί που θα υπερασπίζονταν την ηθική διάσταση και την ηθική
υπεροχή (του προσωπικού-ιδίου συμφέροντος) έναντι του υποκριτικού κοινού
καλού, της προσφοράς και της ανιδιοτέλειας...
Ας επιχειρήσουμε μια κατ’ αρχήν προσέγγιση-υπεράσπιση του προσωπικού-ιδίου συμφέροντος
λέγοντας ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί ούτε καν να επιβιώσει χωρίς να
υπερασπίζεται στοιχειωδώς το ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ-ίδιο συμφέρον.
Αν κάποιος
θυσιάζεται για κάποιο εμείς, αν το εμείς είναι μπροστά από το εγώ, αν η
προσφορά στους άλλους είναι το πρώτο μέλημα, σύντομα ο "συνεπής" αυτής
της πρακτικής ζωής θα φτωχύνει, θα εκπέσει, θα περιθωριοποιηθεί... Ο
καθένας το ξέρει, και όλοι το βλέπουν σε όσους εφάρμοσαν ανάλογες
πρακτικές ζωής... Κι’ όμως οι κρατιστές και οι κολεκτιβιστές
επιμένουν ότι αυτή είναι μια ηθική στάση... Μια ηθική στάση η οποία
οδηγεί στην δική μου υποβάθμιση... μάλλον κάτι δεν πάει καλά... αλλά οι
οπαδοί του κοινού καλού έχουν καθαγιάσει την προσφορά... (Φυσικά για
τους άλλους διότι οι ίδιοι ξέρουν πολύ καλά να φροντίζουν τα καλά
αποκρυπτόμενα συμφέροντά τους).
Εν τέλει οι αυτοθυσίες αυτού του τύπου
είναι για "τους άλλους" και όχι για τα σαΐνια του θα αποκομίσουν τα
οφέλη από το "κοινό καλό" που υποτίθεται πως προασπίζονται.
Μια άλλη διάσταση που κι’ αυτή έχει
ελάχιστα προβληθεί, είναι ότι μόλις κανείς υιοθετήσει αντιλήψεις αυτού
του τύπου, ακόμη κι’ αν δεν τις εφαρμόζει πλήρως (αυτό άλλωστε είναι
αδύνατον) οδηγείται σε...
Τι είναι άλλωστε
ένας άνθρωπος που θυσιάζεται για τους άλλους; ένας που ενδιαφέρεται
πρωτίστως για το περίφημο "κοινό καλό" για την "κοινωνία", τις "μάζες"
την "εργατική τάξη";
Είναι ένας αποσυνάγωγος του εαυτού του, ένας φονιάς
των ονείρων του, ένας υπονομευτής των δυνατοτήτων του...
Όμως πέραν του βέβαιου ξεπεσμού για
όποιον "δίνεται" κυριολεκτικά για το κοινό καλό, ελάχιστα αναγνωρίζεται
και ακόμη λιγότερο προβάλλεται η ηθική διάσταση του προσωπικού-ιδίου συμφέροντος.
Το προσωπικό-ίδιον συμφέρον κατ’ αρχήν
αναδεικνύει τους ανθρώπους και τους κινητοποιεί για ό,τι καλύτερο.
Αρκετές φορές και για ό,τι χειρότερο (από λάθος στοχεύσεις ή
υπολογισμούς) αλλά αυτή η πιθανότητα πάντα υπάρχει. Και εδώ είναι η
χρησιμότητα της δεύτερης και τρίτης και τέταρτης ευκαιρίας για τον
καθένα.
Όταν κάποιος επιθυμεί και επιχειρεί να
δημιουργήσει τη δική του επιχείρηση, να κατακτήσει τη δική του τέχνη ή
επιστήμη, να εκφράσει τον εαυτό του με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο, και
ενδιαφέρεται γι’ αυτά και όχι για το κοινό καλό, δεν είναι δυνατόν να
κάνει κάτι ανήθικο. Αντίθετα κάνει-πραγματοποιεί κάτι απολύτως ηθικό.
Και φυσικά επιχειρεί να δημιουργήσει
τη δική του επιχείρηση, σπουδάζει τη δική του επιστήμη, προσπαθεί να
κερδίσει περισσότερα, επιχειρεί να εκφράσει τον εαυτό του, κ.α. για να
βελτιωσει τις συνθήκες της ζωής του και να αναπτυξει τον εαυτό του. Δεν
τα κάνει για τους άλλους ούτε για κανένα γενικό καλό, ούτε για τις
μάζες...
Η διεκδίκηση του προσωπικού-ιδίου
συμφέροντος είναι αυτή που οδήγησε τους ανθρώπους να βγουν από τα
σπήλαια, να διασχίσουν τις "θολές γραμμές των οριζόντων", να κτίσουν
ουρανοξύστες, να ανακαλύψουν τα μικρόβια και τα εμβόλια και να μας
οδηγήσουν στο σημερινό επίπεδο ζωής στις δυτικές κοινωνίες... Αν οι
άνθρωποι που επεχείρησαν τις μεγάλες τομές δεν έλπιζαν ότι θα βελτιώσουν
τις συνθήκες της ζωής τους, δεν θα ρίσκαραν τίποτα και θα περίμεναν να
φάνε τα αποφάγια των λιονταριών, των οποίων συχνά ήταν οι ίδιοι το
έδεσμα...
Όμως επιχειρώντας για το
προσωπικό-ίδιον συμφέρον πρόσφεραν τόσα πολλά, που οποιαδήποτε περιγραφή
της προσφοράς τους στην ανθρωπότητα υπολείπεται κατά πολύ των
διαστάσεων που έχει.
Αναλογίσθηκε κανείς την προσφορά του J. Watt και
της ατμομηχανής του στο κόσμο, του A. Turing ή του S. Jobes στον
σύγχρονο κόσμο;
Κι’ όμως οι άνθρωποι αυτοί δεν ξεκίνησαν για κανένα
κοινό καλό. Ξεκίνησαν για να κερδίσουν, να βρουν εφαρμογές των ιδεών
τους, να βελτιώσουν τη ζωή τους και φυσικά να αυξήσουν την περιουσία
τους.
H προσφορά τους στην ανθρωπότητα δεν
είναι μεγάλη ή ανεκτίμητη, είναι η απόλυτη ευεργεσία προς αυτήν έστω κι’
αν είναι σε μεγάλο βαθμό αγνοημένη.
Φυσικά δεν υπάρχουν μόνο αυτοί οι
μεγάλοι και αδιαμφισβήτητοι ευεργέτες της ανθρωπότητας υπάρχουν και οι
μικρότεροι και οι πολύ μικρότεροι Άτλαντες των κοινωνιών. Αυτοί οι
οποίοι πασχίζουν στην καθημερινότητά τους για ένα καλύτερο προϊόν, για
μια καινοτομία, για μια ανακάλυψη και τόσα άλλα που βήμα το βήμα
αλλάζουν τη ζωή μας.
Και για τι αγωνίζονται όλοι αυτοί; Γιατί
κάνουν την προσπάθειά τους στη ζωή;
Μα προφανώς για το ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ-ίδιο
συμφέρον τους το οποίο είναι εμφανώς απολύτως ηθικό και άξιο
αναγνώρισης.
Καθίσταται ήδη εμφανές το πόσο ουσιώδες,
απολύτως απαραίτητο και απολύτως ηθικό είναι το
προσωπικό-ίδιον συμφέρον για την εξέλιξη και τον πλούτο ανθρώπων και
κοινωνιών.
Κι’ όμως, εδώ και χιλιετίες οι διάφοροι
κρατιστές, κολεκτιβιστές, θρηκευτικοί και άλλοι προσπαθούν να το
απαξιώσουν, λοιδορήσουν, μειώσουν αλλά και κυρίως να το
από-ηθικοποιήσουν. Το ονόμασαν και το ονομάζουν αντικοινωνικό,
ισχυρίζονται ότι οδηγεί στην εκμετάλλευση και την καταπίεση, αλλά και
ότι απομακρύνει από το θεό. Είναι τρομακτικά και απίθανα τα επιχειρήματα
που επιστρατεύθηκαν και επιστρατεύονται για να απορριφθεί το προσωπικό
συμφέρονκαι πολύ δύσκολο να γίνει εδώ μια ενδελεχής ανατροπή όλων των
σχετικών "επιχειρημάτων" κρατιστών και κολεκτιβιστών.
Θα σταθώ μόνο στο καίριο σημείο στο
οποίο επικεντρώνονται οι κολεκτιβιστές και οι κρατιστές και δια του
οποίου κερδίζουν την ιδεολογική μάχη. Και το σημείο αυτό είναι η
αποηθικοποιηση ή αν θέλετε η ανηθικοποίηση του προσωπικού συμφέροντος.
Λένε δηλαδή ότι είναι άδικο και ανήθικο και ότι οδηγεί σε κοινωνία
ζούγκλας όπου οι άνθρωποι υποφέρουν από την εκμετάλλευση. Και
ισχυρίζονται ότι η φροντίδα (αδυνάτων κλπ) δια του κράτους (που αυτοί
διοικούν και καρπώνονται) είναι ηθική και έτσι η κοινωνία γίνεται
ανθρώπινη…
Αυτό που δεν κατάφεραν οι φιλελεύθερες
και οι φο-φιλελεύθερες ηγεσίες είναι να αναδείξουν την ηθική υπεροχή του
προσωπικού συμφέροντος αλλά και την ηθική υπεροχή των αγορών όταν και
αυτές λειτουργούν με τους κανόνες τους και μακριά από τις κρατικές
παρεμβάσεις.
Σίγουρα είναι να ειπωθούν πολλά ακόμη,
αλλά εδώ βρίσκεται η ιδεολογική μάχη στην οποία επί του παρόντος οι
κολεκτιβιστές και οι κρατιστές επικρατούν και προκύπτουν τα αποτελέσματα
που προκύπτουν στην Ελλάδα και όχι μόνο.
* Ασφαλώς ο όρος προσωπικό συμφέρον είναι πιο δόκιμος του όρου ίδιον συμφέρον, καθώς το ίδιον αναφέρεται στον ιδιώτη (αυτόν που είναι μακριά από την κοινωνία). Κατ’ αντιστοιχία ο όρος ιδιωτική επιχείρηση είναι αδόκιμος και παραπέμπει στην ιδιωτία (απόλυτη βλακεία) και είναι καιρός να υιοθετηθεί ο όρος ελεύθερη επιχείρηση. Ακόμη και σ’ αυτό το σημείο κρατιστές και κολεκτιβιστές έχουν κυριαρχήσει…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου