ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ - ΥΠΑΡΚΤΟΣ ΚΗΦΗΝΑΡΟΠΛΗΚΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ: Πόσους νοσηλευτές χρειαζόμαστε στο δημόσιο και πώς θα αξιοποιηθεί καλύτερα αυτό το νοσηλευτικό προσωπικό

Γράφει ο Νικόλαος Παναγιωτόπουλος 

Ειδικός καρδιολόγος με εξειδίκευση και πολύχρονη θητεία στην Διοίκηση  Μονάδας Εντατικής Θεραπείας
www.cardiodoctor.gr

 
Λίγο πριν από τις εκλογές ανακοινώθηκε από την τότε κυβέρνηση ότι στο πλαίσιο κάλυψης των άμεσων αναγκών της υγείας θα προσληφθούν μερικές χιλιάδες νοσηλευτών.

Η είδηση παρουσιάστηκε πανηγυρικά και έγινε αποδεκτή με μεγάλη συναίνεση από το σύνολο του λαού. Και η συναίνεση αυτή επιβεβαιώθηκε από τη νέα κυβέρνηση που μέσα στα πρώτα μέτρα που ανακοίνωσε ήταν η υλοποίηση της απόφασης αυτής. Γενικότερα από την ελληνική κοινωνία θεωρείται αυτονόητο ότι υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις σε νοσηλευτές στο σύστημα υγείας και ότι αποτελεί πρώτη προτεραιότητα η κάλυψη των αναγκών.
 

Πριν προσχωρήσουμε και εμείς στην άποψη αυτή θα πρέπει να επισημάνουμε μερικά γεγονότα και να εξετάσουμε απροκατάληπτα μερικές κατά τη γνώμη μας αλήθειες. 

Είναι γεγονός ότι το καθεστώς των νοσηλευτών που υπηρετούν στο Εθνικό Σύστημα Υγείας σε νοσοκομεία, κέντρα υγείας, ιατρεία, κρατικές δομές είναι πολύ σύνθετο.
  

Οι νοσηλευτές ανήκουν σε πολλές και ετερόκλητες ομάδες με ποικιλία εργασιακών υποχρεώσεων και δικαιωμάτων που τηρούνται ή παραβιάζονται κατά περίπτωση. Εξαρτάται από τα σωματεία τους και τη δύναμή τους στον συγκεκριμένο χώρο, από την παράδοση της δομής που υπηρετούν, από την προσωπικότητα της προϊσταμένης, της διευθύνουσας, του διοικητή του νοσοκομείου, των ιατρών των κλινικών και άλλων μετρήσιμων και μη μετρήσιμων παραγόντων. Είναι συνηθισμένη η συζήτηση μεταξύ ιατρών π.χ. "Οι νοσηλευτές στην κλινική σας παίρνουν αίμα ή κάνουν ενέσεις μέσω των φλεβικών γραμμών;" Και οι απαντήσεις ποικίλουν σημαντικά. 
 

Μέσα στο σύστημα Υγείας υπηρετούν βοηθοί νοσηλευτών απόφοιτοι Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή των παλιών σχολών των ιδίων των νοσοκομείων. Αυτοί έχουν ελάχιστα καθήκοντα που όπως λέει και ο τίτλος τους περιορίζονται στο στρώσιμο των κρεβατιών, τη λήψη πίεσης, θερμοκρασίας, της μέτρησης ούρων κλπ. Δεν έχουν το δικαίωμα να χορηγούν φάρμακα και να κάνουν νοσηλευτικές πράξεις. Σε κάποιες δομές υγείας αυτό τηρείται και έτσι έχουν ρόλο "βοηθών θαλάμων". Σε άλλες όμως δομές λόγω απουσίας του κατάλληλου προσωπικού εκτελούν κανονικά καθήκοντα νοσηλευτών. 

Άλλη κατηγορία νοσηλευτικού προσωπικού (η και πολυαριθμότερη) είναι απόφοιτοι Τεχνολογικής Εκπαίδευσης που και πάλι οι υποχρεώσεις τους ποικίλουν ανάλογα με τα ισχύοντα στη δομή υγείας που υπηρετούν. Είναι συχνοί οι διαξιφισμοί για το να είναι στα καθήκοντά τους να παίρνουν αίμα, να κάνουν ενδοφλέβιες ενέσεις και γενικότερα να αναλαμβάνουν κάποιες πρωτοβουλίες. Οι απαντήσεις και πάλι ποικίλουν. 

Μια ακόμη κατηγορία είναι οι απόφοιτοι ΑΕΙ, ολιγαριθμότερη αλλά χωρίς ουσιαστική διάκριση από την προηγούμενη.
 

Ας δούμε λοιπόν όταν ένας νοσηλευτής διοριστεί στο Δημόσιο ποια πορεία ακολουθείται. 

Κατ’ αρχήν να μην ξεχνάμε ότι είναι μόνιμος υπάλληλος. Μετά από πορεία κάποιων χρόνων που εξαρτάται από την ισχύουσα νομοθεσία, ανεξαρτήτως (όπως δυστυχώς συμβαίνει γενικότερα στο δημόσιο) της επίδοσης του, θα συνταξιοδοτηθεί από την ίδια δομή που διορίστηκε.
  

Αξιολογείται; 

Πρακτικά όχι. Ούτε στην πραγματικότητα επανεκπαιδεύεται. Υπάρχουν τυπικά κάποιες ειδικότητες που είναι αμφίβολο πως επιλέγεται, εκπαιδεύεται και αξιολογείται ένας νοσηλευτής που τις λαμβάνει. Σε γενικές γραμμές είναι ένας δημόσιος υπάλληλος που μπορεί να δουλέψει πολύ, λίγο ή καθόλου και κανένας στην πράξη δε μπορεί να τον αμφισβητήσει. Εδώ βέβαια η κοινή γνώμη θα εξεγερθεί από αγανάκτηση αναφέροντας ηρωικά παραδείγματα νοσηλευτών που "δίνουν την ψυχή τους σε αντίξοες συνθήκες". Θα θεωρηθεί ύβρις στην αυταπάρνηση του Έλληνα νοσηλευτή οποιαδήποτε αμφισβήτηση της εργατικότητάς του. Θα συμφωνήσω και θα διαφωνήσω. Σέβομαι τον συνεπή και εργατικό νοσηλευτή αλλά θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά τα πράγματα αν δεν υπήρχε ο φυγόπονος και αδιάφορος.

 
Θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι δεν έχει καμία σημασία το πόσο ηχηρά διαμαρτύρεται ένας νοσηλευτής για τον φόρτο των υποχρεώσεών του. Αυτό είναι θέμα προσωπικότητας και τακτικής. Υπάρχουν νοσηλευτές σε τμήματα πολύ χαλαρά που διαμαρτύρονται από το πρωί ως το βράδυ για το πόσο κουράζονται. Κι αν κάποιος τολμήσει να το αμφισβητήσει αναφέρονται στο ένδοξο παρελθόν τους που ήταν γεμάτο από ηρωισμό και ταλαιπωρία. Επειδή είναι δίκη προθέσεων και δεν βγάζει πουθενά η συζήτηση, μια πρώτη απλή αντιμετώπιση της ανισοκατανομής νοσηλευτών είναι η κυκλική προσφορά εργασίας σε διάφορα τμήματα. Είναι κοινή πρακτική ένας νέος νοσηλευτής να τοποθετείται σε ένα πολύ κουραστικό τμήμα όπως το Τμήμα Επειγόντων, μια Παθολογική ή μια Χειρουργική κλινική. Εκεί προσφέρονται υπηρεσίες που συνήθως χρησιμοποιούνται για να δημιουργήσουν το φωτοστέφανο που θα τον ακολουθεί στον εργασιακό του βίο. Πολλή δουλειά, κακές συνθήκες, επαφή με απαιτητικό και αγανακτισμένο κόσμο. Κούραση και φθορά. Όμως υπάρχουν και τα τμήματα για παλαιότερους και επιτήδειους. Τακτικά ιατρεία με ραντεβού, κλινικές με λίγο νοσηλευτικό φόρτο π.χ. οφθαλμολογική, υπηρεσίες που δεν έρχονται σε επικοινωνία με το κοινό. Ύστερα βέβαια άλλος είναι ο φόρτος σε ένα μεγάλο νοσοκομείο πρώτης γραμμής, σε ένα μικρότερο νοσοκομείο, σε ένα κέντρο υγείας ή σε μια δομή Πρωτοβάθμιας Φροντίδας με ραντεβού. Είναι πολλές περιπτώσεις που οι νοσηλευτές μεταβάλλονται σε γραμματείς και δυστυχώς ακόμη και γραμματείς διευθυντών διαχειριζόμενοι την προσωπική τους πελατεία.

 Αυτό θα πρέπει να σταματήσει και να υπάρχει εναλλαγή στα τμήματα και τις υποχρεώσεις.

 
Οι νοσηλευτές είναι οι πιο μόνιμοι και παλαιοί εργαζόμενοι στον χώρο τους, οι πιο πολυάριθμοι και αμετακίνητοι. Οι γιατροί και μάλιστα οι ειδικευόμενοι ή οι επικουρικοί με σύμβαση ορισμένου χρόνου που είναι οι πιο μάχιμοι (αυτό το έχουμε συζητήσει παλιότερα) έρχονται και παρέρχονται.  

Αντιλαμβάνεστε τι σημαίνει αυτό; 

Ένας ειδικευόμενος ιατρός υφίσταται συχνά την πίεση του παλιού νοσηλευτή. "Τώρα δεν θα μας φέρεις νέα εισαγωγή, κάνουμε νοσηλεία". "Αυτή η δουλειά θα γίνει στην επόμενη βάρδια, εμείς τελειώσαμε για σήμερα, αρκετά τρέξαμε". "Κάθε φορά που εφημερεύεις τρέχουμε όλοι, για κοίτα να συμμαζευτείς". "Αυτό που ζητάς είναι δική σου δουλειά. Εμείς καρδιογραφήματα δεν βγάζουμε. Έχει βγάλει ανακοίνωση και το σωματείο".

 
Πριν μερικούς μήνες πήγα να επισκεφτώ νέα συνάδελφο που νοσηλευόταν σε καρδιολογική κλινική. Μόλις μπήκα στο δωμάτιο με παρακάλεσε να πω σε κάποιο νοσηλευτή να έρθει να ελέγξει τη φλεβική γραμμή γιατί μάλλον είχε βγει και δεν έτρεχε ο ορός. Πήγα και βρήκα τους νοσηλευτές στη νοσηλευτική στάση να παίρνουν το πρωινό τους. Ήταν δέκα η ώρα. Τους είπα το πρόβλημα. Η πιο παλιά νοσηλεύτρια μου απάντησε "Δεν έχει μετακινηθεί τίποτε. Πες της να τεντώσει το χέρι και θα τρέξει".  

"Είναι γιατρός κι εκείνη κι εγώ και σας διαβεβαιώνω ότι έχει μετακινηθεί" τόλμησα να πω. 

Τότε την εκνεύρισα. "Τρέχουμε από το πρωί και έχουμε πολλή δουλειά. Θα έρθουμε αργότερα". Σας διαβεβαιώνω ότι φοβήθηκα και έφυγα. Τελικά μόλις άλλαξε η βάρδια, στις 3.30 μια νοσηλεύτρια επιβεβαίωσε ότι η γραμμή είχε μετακινηθεί και το φάρμακο είχε ήδη δημιουργήσει πρήξιμο. Ευτυχώς που είχαμε φροντίσει να κλείσουμε εγκαίρως τη ροή.
 

Από τα μέχρι τώρα προκύπτει μια διαπίστωση και μια ανάγκη:

¨Σοβαρή αξιολόγηση και καταγραφή των νοσηλευτών και των υπηρεσιών που ο καθένας προσφέρει.  

Πριν προχωρήσουμε σε προσλήψεις να δει σοβαρά η κάθε δομή πόσους νοσηλευτές έχει η καθεμία και τι κάνει ο καθένας. Ποιες είναι οι σπουδές, η ηλικία του, ο χρόνος υπηρεσίας στη δομή, ο χρόνος παραμονής στην ίδια θέση και η προσωπικότητα και προσφορά του στη θέση αυτή. 


Πώς θα αξιοποιηθεί καλύτερα το νοσηλευτικό προσωπικό στον δημόσιο τομέα;

 
Κάθε φορά που το δημόσιο κάνει προσλήψεις νοσηλευτών τα ιδιωτικά νοσοκομεία υφίστανται ισχυρό πλήγμα γιατί οι περισσότεροι νοσηλευτές που θα διοριστούν  εργάζονται ήδη στον ιδιωτικό τομέα. Και γιατί φεύγουν από τη δουλειά τους ακόμη και μετά από δεκαετίες;  


Γιατί ο ιδιωτικός τομέας παρουσιάζει παθογένειες που μπορούμε να τις εξετάσουμε σε μελλοντικό άρθρο, γιατί στο δημόσιο έχουν μονιμότητα και σιγουριά, εξασφαλισμένα εργασιακά δικαιώματα (άδειες, ωράριο κλπ.), λιγότερο φόρτο εργασίας και καλύτερες αμοιβές από το ιδιωτικό. Όλα αυτά όμως, που οδηγούν σε μια απολύτως θεμιτή επιλογή, γίνονται πολλές φορές ένα μεγάλο πρόβλημα.

 
Είπαμε ότι απαραίτητη προϋπόθεση για πρόσληψη νέων νοσηλευτών στο Σύστημα Υγείας είναι η ακριβής καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης. Μέσα σε ένα αυστηρά αδιάβλητο πλαίσιο να γίνει η απογραφή του δυναμικού που διαθέτει η κάθε μονάδα υγείας. Πόσους νοσηλευτές, ποιους και σε ποια θέση έχει στο δυναμικό της η μονάδα;  


Αυτό είναι σίγουρο ότι θα προκαλέσει ποικίλες εκπλήξεις γιατί θα αναδείξει καταστάσεις που δεν τις φαντάζεται κανείς.

 
Ιδιαίτερα σε μεγάλες μονάδες υγείας υπάρχουν νοσηλευτές παροπλισμένοι από πολλά χρόνια που απλώς μετρούν τις μέρες τους για τη σύνταξη. Υπάρχουν μάλιστα όπως σε όλο τον δημόσιο τομέα τρύπες που περνούν απαρατήρητες και στις οποίες έχουν βρει καταφύγιο διάφοροι επιτήδειοι. Υπάρχουν ακόμη πολλοί αποσπασμένοι σε άλλες υπηρεσίες (ή υπηρεσίες-φαντάσματα), σε γραφεία πολιτικών, σε διάφορους φορείς του δημοσίου, άλλοι που ασκούν διοικητικά καθήκοντα συνεχίζοντας μερικές φορές να παίρνουν κάποια επιδόματα ανθυγιεινής εργασίας κλπ. Υπάρχουν ακόμη δομές υγείας, κυρίως μικρότερες που έχουν πλήθος νοσηλευτών που δεν έχουν αντικείμενο εργασίας γιατί δεν υπάρχουν ιατροί. (Σε κάποιο επαρχιακό νοσοκομείο, για παράδειγμα, πολύ κοντά στην Αθήνα υπάρχει χειρουργικό τμήμα με πλήθος ιατρών και νοσηλευτών που υπολειτουργεί γιατί δεν υπάρχει οργανωμένη αιμοδοσία και άρα δεν μπορεί να καλύψει χειρουργικές πράξεις). 


Αυτή η απογραφή είναι το πρώτο και βασικό βήμα που όμως είναι σχετικά πιο απλό. 


Το δεύτερο βήμα είναι πιο δύσκολο. 

Αφορά στην αξιολόγηση των τυπικών και ουσιαστικών προσόντων κατά τη διάρκεια άσκησης του έργου τους.  


Ποιος και πώς θα το κάνει αυτό; 


Εδώ τα πράγματα σκουραίνουν γιατί όποιος και να το κάνει, όπως και να το κάνει θα σηκώσει θύελλα αντιδράσεων. Μην ξεχνάμε ότι όπως είπαμε την προηγούμενη φορά οι νοσηλευτές είναι οι πολυπληθέστεροι και μακροβιότεροι υπάλληλοι στις μονάδες υγείας. Έχουν αναπτύξει ισχυρότατους μηχανισμούς προστασίας των κεκτημένων τους έστω και αν αυτά στρέφονται εναντίον των δικαιωμάτων των πολιτών. Με κάλυμμα την αυτοθυσία κάποιων που εργάζονται στην πρώτη γραμμή και πρέπει να τους αποδίδουμε τον πρέποντα σεβασμό, διαμαρτύρονται κάποιοι από πολλά χρόνια άκαπνοι. Τα περίφημα σωματεία εργαζομένων που βρίσκονται κάθε δεύτερη μέρα στους δρόμους επικαλούμενα την ανάγκη για αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών έχουν μια λέξη που ξορκίζουν καθημερινά, την ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ. 


Αυτή η λέξη τους προκαλεί επικίνδυνα αντανακλαστικά γιατί θίγει στον πυρήνα του το κράτος που έχουν οργανώσει μέσα στο κράτος. Ένα κράτος ασυδοσίας και έλλειψης ελέγχου. 


"Ποιος θα μας αξιολογήσει;" κραυγάζουν.  


Η φυσική τους ιεραρχική ηγεσία είναι αλήθεια ότι είναι συνήθως ανίκανη να το κάνει δυστυχώς. Κάθε φορά που αλλάζει κυβέρνηση, ή πολλές φορές και οι συσχετισμοί μέσα στην ίδια την κυβέρνηση, βλέπουμε τη Διευθύνουσα του νοσοκομείου (τη διευθύντρια δηλαδή της νοσηλευτικής υπηρεσίας) και υψηλόβαθμα νοσηλευτικά στελέχη να υποβιβάζονται σε πιο χαμηλές διοικητικές θέσεις και νέα πρόσωπα κομματικά, προσκείμενα στη διοίκηση, να παίρνουν τις υψηλές θέσεις. Αυτό  βέβαια μέχρι κάποια νέα κατάσταση να φέρει στο προσκήνιο τα παλιά ή άλλα πρόσωπα.

 
Κάποιος λοιπόν που με αναξιοκρατικό τρόπο έχει ανέβει στην κορυφή της ιεραρχίας, με ποιο κύρος να αξιολογήσει τους άλλους; 


 Είναι αλήθεια ότι αν κάποια διοίκηση θέλει να προχωρήσει σε αξιολόγηση πρέπει να εξασφαλίσει πρώτα αξιοκρατία για τα στελέχη που θα κάνουν την αξιολόγηση. Η κάθε προϊσταμένη τμήματος, η κάθε τομεάρχης, η κάθε Διευθύνουσα οφείλει να είναι το καλύτερο στέλεχος που διαθέτει η υγειονομική μονάδα. Και γιατί όχι, οι θέσεις να προκηρύσσονται ανεξαρτήτως υγειονομικής μονάδας, στο σύνολο του Συστήματος Υγείας. Όσο για τον μηχανισμό της αξιολόγησης ο πρωτοετής στη Διοίκηση Μονάδων Υγείας μαθαίνει ότι υπάρχουν απολύτως προτυποποιημένες διαδικασίες που μπορούν να αξιολογήσουν το νοσηλευτικό προσωπικό με μεγάλη επάρκεια.

 
Για όσους διαφωνούν να επισημάνουμε απλώς ότι δεν ανακαλύπτουμε εμείς την Αμερική αλλά διεθνώς σε σοβαρά και οργανωμένα συστήματα υγείας, στα οποία οι ίδιοι καταφεύγουμε στα πολύ δύσκολα προβλήματά μας, οι νοσηλευτές ασφαλώς και αξιολογούνται. Και αξιολόγηση σημαίνει και σωστή αξιοποίηση στη συνέχεια. Θα ληφθούν όλα υπ’ όψιν. Οι ιδιαιτερότητες της προσωπικότητας και του χαρακτήρα, η ηλικία, η οικογενειακή κατάσταση, η εμπειρία και το εργασιακό παρελθόν, τα τμήματα που έχει ο αξιολογούμενος εργαστεί και οι προσωπικές του προτιμήσεις και από αυτό το σύνολο θα προκύψουν τα δεδομένα για την καλύτερη αξιοποίησή του σε ανάλογη θέση. Ώστε και ο ίδιος ο νοσηλευτής να μην αισθάνεται αδικημένος αλλά και ο ασθενής να επωφεληθεί. Και βέβαια η αξιολόγηση δεν γίνεται μια φορά αλλά συνεχίζεται κάθε μέρα και λάθη διορθώνονται και βελτιώσεις επισημαίνονται και νέες ευκαιρίες δίνονται συνεχώς.
 

Μια μονάδα υγείας είναι ένας ζωντανός οργανισμός που τα πάντα καθημερινά μεταβάλλονται. Δυστυχώς η δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία την έχει μετατρέψει σε ένα αποστεωμένο κατασκεύασμα όπου τίποτα δεν κινείται και δεν προοδεύει, αντίθετα συνεχώς βουλιάζει στη ραστώνη και την απραξία. Αν ακούσει καθημερινά κανείς τη γκρίνια και τα παράπονα των νοσηλευτών (και συνήθως όσα λιγότερα κάνεις τόσο περισσότερο διαμαρτύρεσαι) θα καταλάβει ότι ούτε οι ίδιοι απολαμβάνουν κάτι από τον κόπο τους. Η πιο χαρακτηριστική φιγούρα σε ένα νοσοκομείο είναι μια νοσηλεύτρια που διαμαρτύρεται και γκρινιάζει. Έχουμε φτιάξει ένα σύστημα εχθρικό προς όλους. Και δεν φταίει σε αυτό η έλλειψη προσωπικού. Όσο προσωπικό και να προσληφθεί κινδυνεύει να βουλιάξει στην κινούμενη άμμο. 


Είναι κάποιοι νοσηλευτές που θα μπουν στο Δημόσιο για να ξεκουραστούν μετά από το ξεζούμισμα του Ιδιωτικού Τομέα. Είναι έμπειροι για το πώς μπορείς να εκμεταλλευτείς τις αδυναμίες του δημοσίου τομέα. Υπάρχουν όμως και άλλοι που μπαίνουν με όρεξη για δουλειά. Αυτούς σύντομα το σύστημα θα τους μεταβάλλει σε ανάλογους με τους παλιότερους δημοσίους υπαλλήλους. Θα υπάρξουν βέβαια και αυτοί που λόγω προσωπικών αρχών και χαρακτήρα θα αντέξουν. Είναι αυτοί που θα διασώσουν την τιμή όλων και θα κρατήσουν το Σύστημα Υγείας όρθιο. Αλλά θα είναι τα θύματα του φιλότιμού τους και στο κάτω κάτω ως πότε θα στηρίζονται τα συστήματα σε προσωπικούς ηρωισμούς;


Με όλα αυτά δεν συμπεραίνουμε ότι δεν χρειάζονται νέοι νοσηλευτές στο Σύστημα Υγείας, το θέμα είναι πόσοι και για ποιες ανάγκες. Γιατί αν απλά προσθέτουμε αριθμούς τότε θα μετατρέψουμε την κατάσταση σε ένα βαρέλι χωρίς πάτο που από τη μία θα διορίζουμε και από την άλλη θα εμπλουτίζουμε τις τάξεις των αργόμισθων.