ΤΟΥΡΚΙΑ: Οθωμανικό κιτς στο νέο σαράι του σουλτάνου

Toυ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΚΑΦΙΔΑ

Είναι έξι φορές μεγαλύτερο από τον Λευκό Οίκο και τρεις φορές μεγαλύτερο από το Παλάτι του Μπάκιγχαμ. Δεν είναι αρκετά μεγάλο ωστόσο για να χωρέσει το «εγώ» ενός ηγέτη που βλέπει εαυτόν ως... αναγεννημένο Οθωμανό αυτοκράτορα.

Σουλτάνος με τα όλα του, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μόλις μετακόμισε σε ένα νέο, φαραωνικών διαστάσεων και υπέρμετρης χλιδής «προεδρικό παλάτι» που θα ζήλευε ακόμη κι ο σουλτάνος Σελίμ ο Πρώτος (ο οποίος τυχαίνει μάλιστα να αποτελεί και ίνδαλμα του Ερντογάν).

Σε μια κίνηση ενδεικτική της (μεγάλης) ιδέας που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του, αλλά και της βαθιάς ρήξης που επιχειρεί με το κοσμικοκεμαλικό παρελθόν, ο Ερντογάν αποφάσισε να σπάσει μια παράδοση εννέα δεκαετιών και να μην εγκατασταθεί στο μέγαρο Τσάνκαγια, την παραδοσιακή κατοικία των Τούρκων προέδρων από την εποχή του Ατατούρκ στο κέντρο της Αγκυρας. Αντιθέτως, έχτισε για τον εαυτό του ένα νέο προεδρικό μέγαρο στα περίχωρα της τουρκικής πρωτεύουσας, με 1.000 δωμάτια, συνολική έκταση περίπου... 300.000 τετραγωνικών μέτρων και συνολικό κόστος που αγγίζει τα 444 εκατ. δολ...

Το όνομα αυτού, «Ak Saray» (το «Λευκό Παλάτι» ελληνιστί) με τα δύο πρώτα γράμματα «AK» να παραπέμπουν ευθέως στο κυβερνών κόμμα «Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης» (AKP), δείγμα του βαθμού στον οποίο ο Ερντογάν πλέον ταυτίζει τον εαυτό του με το τουρκικό κράτος.

Αν και δημοκρατικά εκλεγμένος, ο 60χρονος ηγέτης αγνοεί επιδεικτικά τις αποφάσεις της τουρκικής δικαιοσύνης και χτίζει για τον εαυτό του ανάκτορα που ταιριάζουν σε απόλυτους μονάρχες, πορευόμενος με ευαγγέλιο εκείνη τη φράση «το κράτος είμαι εγώ» του Λουδοβίκου 14ου.

Για να οικοδομήσει μάλιστα το νέο του παλάτι, ο Ερντογάν δεν δίστασε να καταπατήσει προστατευόμενη από τον νόμο δασική περιοχή που έχει περιβαλλοντική αλλά και ιστορική αξία, καθώς βρίσκεται εντός της καλούμενης Φάρμας του Ατατούρκ (Ataturk Forest Farm).

Ο λόγος για μια φάρμα που δημιούργησε ο Κεμάλ Ατατούρκ το 1925 και έκανε δωρεά στο τουρκικό κράτος το 1937. Η εν λόγω έκταση αποτελεί από το 1992 πρώτου βαθμού προστατευόμενη περιοχή, όπερ σημαίνει πως δεν επιτρέπεται ούτε να κόβονται δέντρα ούτε να χτίζονται νέα κτίρια εντός των συνόρων της.

Οι απαγορεύσεις της τουρκικής δικαιοσύνης ωστόσο δεν ισχύουν για τον ίδιο τον Ερντογάν, ο οποίος έκοψε μερικές εκατοντάδες «προστατευόμενα» δέντρα και έχτισε ίσως το μεγαλύτερο προεδρικό μέγαρο στον κόσμο σε μια περιοχή όπου κανονικά απαγορεύεται. Κι όλα αυτά, παρά τις αποφάσεις των τουρκικών δικαστηρίων που καταδίκασαν ως παράνομες τις οικοδομικές εργασίες και ζήτησαν επανειλημμένως την παύση τους. «Ας το κατεδαφίσουν εάν έχουν τη δύναμη. Δεν θα καταφέρουν να σταματήσουν την ανέγερσή του. Εγώ θα το εγκαινιάσω και θα εγκατασταθώ εκεί», είχε διακηρύξει αψηφώντας τον νόμο ο Τούρκος πρόεδρος, ο οποίος... το είπε και το έκανε.

Για τον Ερντογάν, το «Λευκό Παλάτι» αποτελεί σύμβολο της «νέας Τουρκίας», που ο ίδιος ίδρυσε με την άνοδό του στην εξουσία, και είναι κομμένο στα μέτρα ενός ηγέτη-σουλτάνου ο οποίος προφανώς δεν περιορίζεται στον εθιμοτυπικό ρόλο που είχαν παραδοσιακά οι Τούρκοι πρόεδροι μέχρι σήμερα. «Η νέα Τουρκία δεν είναι σαν την παλιά. Η νέα Τουρκία πρέπει να ταυτιστεί με κάτι νέο», έχει τονίσει ο Ερντογάν, ο οποίος άλλωστε φημίζεται για τα πολλά φαραωνικού μεγέθους και νεοοθωμανικού χαρακτήρα έργα του: το γιγαντιαίο τζαμί με τους έξι μιναρέδες στον ψηλότερο λόφο της Κωνσταντινούπολης, την τρίτη γέφυρα πάνω από τον Βόσπορο, το τρίτο αεροδρόμιο στην Πόλη, την υποθαλάσσια σιδηροδρομική σήραγγα στον Βόσπορο, το κανάλι που θα συνδέει Μαύρη Θάλασσα και Μαρμαρά κ.ά.

Αρχιτεκτονικό... μπλέντερ Πάντρεψε μοντερνισμό με παραδοσιακά οθωμανικά στοιχεία

 

Πλούσιο όχι μόνο σε λούσα αλλά και σε συμβολισμούς, το νέο προεδρικό παλάτι του Ερντογάν στην Αγκυρα στέλνει μηνύματα με τον όγκο του αλλά και με την αρχιτεκτονική του, που φέρεται να παντρεύει τον μοντερνισμό με παραδοσιακά οθωμανικά και προ-οθωμανικά στοιχεία από την εποχή της δυναστείας των Σελτζούκων Τούρκων. 

«Δώσαμε μεγάλη προσοχή σε αυτό», εξηγεί ο Ερντογάν, ο οποίος εστιάζει συγκεκριμένα στα «οθωμανικά θέματα στους εσωτερικούς χώρους που συνδυάζονται με στοιχεία που αντικατοπτρίζουν τον σύγχρονο κόσμο» και υποστηρίζει πως πρόκειται για ένα «έξυπνο κτίριο» που αρμόζει σε ένα «μεγάλο κράτος».

Εκεί όπου ο Ερντογάν ωστόσο βλέπει μεγαλεία, οι επικριτές του αλλά και οι παρατηρητές από το εξωτερικό βλέπουν υπερβολές και ισχυρές δόσεις κιτς. Το κτίσμα «στερείται μοτίβων από τη χαρακτηριστική παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Τουρκίας», σημειώνει η εφημερίδα «Zaman», ενώ η βρετανική «Guardian» βλέπει στοιχεία που «υποτίθεται» πως συνδυάζουν τον μοντερνισμό με την παράδοση, και η «Huffington Post» μιλά για «εξωφρενικές» υπερβολές, οι οποίες ωστόσο «δεν καταφέρουν να προκαλέσουν σε όλους δέος». «Θέλουμε να μεταδώσουμε το μήνυμα πως η Αγκυρα είναι πρωτεύουσα των Σελτζούκων», σημειώνει από την πλευρά του ο Ερντογάν, με τους αναλυτές ωστόσο να σχολιάζουν καυστικά πως η Αγκυρα δεν είχε ποτέ της κεντρική θέση στο σουλτανάτο των Σελτζούκων.

Οι εργασίες οικοδόμησης του «Λευκού Παλατιού» του Ερντογάν ξεκίνησαν το 2011 και ολοκληρώθηκαν πρόσφατα. Υπερπολυτελές και υπερμέγεθες, το νέο προεδρικό μέγαρο αποτελείται από συνολικά τρία κτίσματα και είναι εξοπλισμένο με υπερσύγχρονα συστήματα ασφαλείας. Εντός του υπάρχουν ειδικά καταφύγια (τύπου μπούνκερ), καθώς και τούνελ για την προστασία σε περίπτωση επίθεσης με χημικά. Υπάρχουν επίσης και δωμάτια συσκέψεων χωρίς ηλεκτρικές-τηλεφωνικές εγκαταστάσεις, ώστε να αποτρέπεται κάθε πιθανότητα παρακολούθησης και υποκλοπής συνομιλιών.

Αξίζει να σημειωθεί επίσης πως όταν θα βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, ο Ερντογάν θα έχει ως έδρα του την έπαυλη του τελευταίου σουλτάνου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Μεχμέτ Βαχιντεντίν. Οσο για το μέγαρο Τσάνκαγια στην Αγκυρα, εκεί πρόκειται να μετακομίσει ο Αχμέτ Νταβούτογλου.

Οι συγκρίσεις Μεγαλύτερο από Λευκό Οίκο και Μπάκιγχαμ

Το «Λευκό Παλάτι» του Ερντογάν υπολογίζεται πως κόστισε μεταξύ 350 και 444 εκατ. δολ., με το ποσό να καλύπτεται φυσικά από τις τσέπες του λαού της Τουρκίας. Καλύπτει μια συνολική έκταση περίπου 300.000 τετραγωνικών μέτρων, ενώ η οικοδομημένη του έκταση αγγίζει τα περίπου 200.000 τετραγωνικά μέτρα. Ως εκ τούτου και σύμφωνα με υπολογισμούς της εφημερίδας «Zaman», αυτό είναι:

 

• 4 φορές μεγαλύτερο από το παλάτι του Μπάκιγχαμ στο Λονδίνο, που καλύπτει 78.000 τ. μ.
• 6 φορές μεγαλύτερο από τον Λευκό Οίκο στην Ουάσιγκτον, που περιορίζεται στα 55.000 τ.μ.
• 6 φορές μεγαλύτερο από την Κόκκινη Πλατεία, που καλύπτει 73.000 τ.μ.
• 8 φορές μεγαλύτερο από την πόλη του Βατικανού, που καλύπτει 44.000 τ.μ.
• 12 φορές μεγαλύτερο από το Κρεμλίνο, που δεν ξεπερνά τα 25.000 τ.μ.
• 27 φορές μεγαλύτερο από το Μέγαρο των Ηλυσίων στο Παρίσι, που είναι μόλις 11.000 τ.μ.