ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ και ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Η αποκαθήλωση του νεοφιλελευθερισμού

Του Χάρη Σαββίδη 

Το 1633 η Εκκλησία, με την απειλή του αφορισμού, ανάγκασε τον Γαλιλαίο να συμφωνήσει ότι η Γη δεν γυρίζει. Τελικά, όμως, δεν μπόρεσε να επιβάλλει τη δική της αλήθεια. Αποδείχθηκε, μάλιστα, ότι δικαίως αρνιόταν να υποχωρήσει σε ιδεολογικά ζητήματα, καθώς η δογματική αποκαθήλωση οδήγησε στην πολιτική αποδυνάμωση της Εκκλησίας. Σε αντίστοιχη θέση βρίσκεται σήμερα ο νεοφιλελευθερισμός.

Οι πολιτικές που κατάφερε να επιβάλει παγκοσμίως αποδεικνύονται καθημερινά λανθασμένες. «Ξηλώνοντας» κοινωνικά κεκτημένα δεκαετιών κατάφερε μόνο να αποσταθεροποιήσει την παγκόσμια οικονομία, πυροδοτώντας τη χειρότερη κρίση μεταπολεμικά. Επιβάλλοντας πολιτικές λιτότητας, ιδιωτικοποιήσεις και «απελευθέρωση» αγορών οδηγεί τις οικονομίες της Ευρωζώνης σε βαθιά ύφεση. Οι περισσότεροι Ελληνες έχουν από καιρό αντιληφθεί ότι οι πολιτικές λιτότητας οδηγούν σε ένα θανατηφόρο υφεσιακό «σπιράλ». Εχει, όμως, ιδιαίτερη σημασία ότι παρόμοια συμπεράσματα παραδέχεται πλέον και η ακαδημαϊκή κοινότητα.

Τον 21ο αιώνα η Εκκλησία δεν έχει την πολιτική δύναμη του παρελθόντος. Μετά τον Διαφωτισμό μεγάλο μέρος του ρόλου της ανέλαβε η επιστήμη. Οι νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις κατάφεραν, όμως, να μετατραπούν σε κυρίαρχα δόγματα της οικονομικής επιστήμης. Με τη συνεργασία μεγάλου μέρους των media και του πολιτικού κόσμου, ο νεοφιλελευθερισμός πέτυχε να αναλάβει στις σύγχρονες κοινωνίες ρόλο αντίστοιχο εκείνου που παλιά είχε η Εκκλησία. Ακριβώς γι' αυτό έχει σημασία η δογματική του αποκαθήλωση.

Μόλις προ εξαμήνου, το ΔΝΤ παραδέχθηκε ότι μέχρι σήμερα υποεκτιμούσε τις επιπτώσεις της λιτότητας στην ανάπτυξη. Ο δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής υπολογιζόταν στο επίπεδο των 0,5 μονάδων αλλά σύμφωνα με νεότερους υπολογισμούς κινείται μεταξύ 0,9-1,7 μονάδων. Οι αρνητικές συνέπειες της λιτότητας είναι δηλαδή πολύ σοβαρότερες εκείνων που είχαν υπολογιστεί, με σημαντικότερο θύμα την ελληνική οικονομία.

Την προηγούμενη εβδομάδα ήρθε στο φως της δημοσιότητας ένα δεύτερο μεγάλο λάθος στα ιερά κείμενα του νεοφιλελευθερισμού. Ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Κένεθ Ρογκόφ, μαζί με τη συνάδελφό του στο Χάρβαρντ, Κάρμεν Ράινχαρτ, δημοσίευσαν το 2010 άρθρο στην πλέον καταξιωμένη επιθεώρηση της οικονομικής επιστήμης, την American Economic Review. Μελετώντας είκοσι αναπτυγμένες οικονομίες μεταπολεμικά βρήκαν ότι όταν το δημόσιο χρέος ξεπερνά το 90% του ΑΕΠ, η μέση ανάπτυξη «κατρακυλά» από το 2,8% στο -0,1%. Επιχείρημα που χρησιμοποιήθηκε συχνά από υπέρμαχους των πολιτικών λιτότητας, ακόμα και στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας στις ΗΠΑ.

Πρόσφατα, όμως, ο διδακτορικός φοιτητής του Πανεπιστημίου Αμχερστ, Τόμας Χέρντον, μαζί με τους καθηγητές Μίκαελ Ας και Ρόμπερτ Πολίν, δημοσίευσαν άρθρο στην επιθεώρηση Journal of Economic Perspectives, όπου περιγράφουν υπολογιστικά σφάλματα των Ρογκόφ-Ράινχαρτ και αποδεικνύουν ότι η μεθοδολογία τους ήταν «επιλεκτική» και «μη συμβατική». Σύμφωνα με τους διορθωμένους υπολογισμούς, όταν το χρέος ξεπερνά το 90% η ανάπτυξη περιορίζεται (από 3,2% σε 2,2%) αλλά παραμένει θετική.

Είναι εξαιρετικά αμφίβολο εάν το ΔΝΤ και οι κυβερνήσεις πάψουν να υποστηρίζουν τις πολιτικές λιτότητας. Θα επιμείνουν στον σημερινό δρόμο σφυρίζοντας αδιάφορα ή θα υποσχεθούν να εστιάσουν περισσότερο στην ανάπτυξη, εννοώντας ότι θα προωθήσουν ταχύτερα τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα. Όπως συνέβη τον 17ο αιώνα με τον Γαλιλαίο, θα επιβάλουν τη δική τους αλήθεια, κόντρα στα ευρήματα της επιστήμης. Τελικά, όμως, ούτε αυτοί θα καταφέρουν να πορεύονται για πολύ κόντρα στην πρόοδο και την πραγματικότητα.