ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Το μερικό και το καθολικό

Του ΗΛΙΑ ΜΑΓΚΛΙΝΗ

Αντιλαμβάνεστε τι θα είχε συμβεί εάν σε ένα δήμο, κάποιος υπεύθυνος είχε τη φαεινή ιδέα να συμπεριλάβει ανάμεσα στα άλλα εμβατήρια για την 28η Οκτωβρίου και κάποιο άσμα του ΕΔΕΣ. Πολλοί θα μιλούσαν για «χειρονομία μίσους», για «υποδαυλισμό εμφυλιακών παθών». 

Στον Δήμο Χαλανδρίου όμως ακούστηκε εμβατήριο του ΕΑΜ. Μαζικό αντιστασιακό κίνημα, σαφώς, ωστόσο, είτε αρέσει σε κάποιους είτε όχι, το ΕΑΜ είχε και συγκεκριμένο ιδεολογικό χρώμα και, στο μεταξύ, μετά την αποχώρηση των Γερμανών κατακτητών, επακολούθησε κι ένας εμφύλιος πόλεμος.  

Το δε επιχείρημα ότι από το 1982 και μετά η Εθνική Αντίσταση είναι αναγνωρισμένη από το κράτος φαντάζει τουλάχιστον αφελές, σαν μια υπεκφυγή. 

Σε κάθε περίπτωση, είναι άξιο απορίας γιατί όλες αυτές τις δεκαετίες γιορτάζουμε την αρχή ενός πολέμου και όχι τη λήξη του. Στην Ευρώπη και στην Αμερική γιορτάζονται οι νίκες στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία. Επίσης, στην Ευρώπη γιορτάζεται η ανακωχή του Νοεμβρίου του 1918 – χωρίς αυτό να σημαίνει πως μνημόσυνα πεσόντων δεν πραγματοποιούνται, π.χ., την 7η Δεκεμβρίου στις ΗΠΑ (Περλ Χάρμπορ).
Στη χώρα μας, η εθνική γιορτή αποφασίστηκε να είναι η έναρξη της πολεμικής περιόδου και όχι η λήξη της. Τυπολατρία θα πείτε και ίσως να μην έχετε άδικο. Πίσω όμως από τους τύπους, ίσως να κρύβεται η ουσία: γιορτάζουμε μια σύγκρουση και όχι τη νικηφόρα λήξη της επειδή είμαστε μαθημένοι να γιορτάζουμε τον πόλεμο και όχι την ειρήνη; Γιατί όμως;
Υποτίθεται ότι γιορτάζουμε το ότι είπαμε «όχι» στον εισβολέα. 

Ωραία. Ακόμα και εκεί όμως διχαζόμαστε, καθώς το «όχι» υποτίθεται ότι ειπώθηκε, πιο περιφραστικά, από ένα δικτάτορα. Από το 1981 κι έπειτα, ακόμα συζητάμε το γραφικό «αν το “όχι” το είπε ο Μεταξάς ή ο λαός», αλλά δεν γιορτάσαμε ποτέ την αποχώρηση των Γερμανών τον Οκτώβριο του 1944. Κάνουμε αφιερώματα σε εφημερίδες, δεν τέθηκε όμως ποτέ ζήτημα εθνικής γιορτής και, άρα, μνήμης, για τον Οκτώβριο του 1944.  

Αραγε, στη χώρα μας η μνήμη αφορά μόνον τον πόλεμο και όχι την ειρήνη που ήρθε μετά; Γιατί όμως αυτή η εμμονή σε κάτι αρνητικό παρά σε κάτι θετικό; Μήπως επειδή δεν υπήρχε κάτι θετικό; 

Τον Οκτώβριο του 1944 η χώρα δεν γιόρταζε, αλλά βρισκόταν στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου. Το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και ο ΕΔΕΣ σφάζονταν από το 1943. Το 5/42 Σύνταγμα του Ψαρρού εξοντώθηκε με πρωτοφανή αγριότητα, ενώ παραστρατιωτικά τμήματα επιδίδονταν σε φρικωδίες εις βάρος οποιουδήποτε δεν «μύριζε» εθνικοφροσύνη. Και μετά, ήρθε ο Δεκέμβριος της Αθήνας. Τι να γιορτάσεις λοιπόν το 1944; Τι να θυμηθεί κανείς από εκείνη τη μαύρη, εν τέλει, χρονιά; Ηταν μόνον αίμα. 

Γιατί πρέπει να θυμόμαστε, σε μια εθνική γιορτή, κάτι τέτοιο; 

Ολα αυτά με τα εαμίτικα εμβατήρια και τη γενικότερη εμφυλιοπολεμική ορολογία έχουν και κάτι γραφικό – σε μια περίοδο πόλωσης και οξύτητας όμως. Και όποιος χαίρεται όταν ακούει σε τέτοιες περιστάσεις θούριους μεμονωμένων αντιστασιακών οργανώσεων δεν χαίρεται ως Ελληνας, χαίρεται ως ιδεολόγος. 

Χαίρεται το μερικό, όχι το καθολικό. 

Καλύτερα το 1940 λοιπόν: 

Οποιος, και για τον οποιονδήποτε λόγο, πήρε την απόφαση να γιορτάζεται η 28η Οκτωβρίου, έπραξε σοφά μάλλον: η Πίνδος, το Τεπελένι, η Κορυτσά, το ύψωμα 731. Τότε που δεν υπήρχε ούτε ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ούτε ΕΔΕΣ.