ΕΛΛΗΝΙΚΗ και ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Είναι αυτό καπιταλισμός; (ΙΙ)

EΞΑΙΡΕΤΙΚΟ

Του Γιώργου Κωστούλα

gcostoulas@gmail.com

Στο προηγούμενο ομότιτλο κείμενο κάναμε μια περιγραφή της τρέχουσας κατάστασης-εικόνας του καπιταλισμού, όπου και τέθηκαν μερικά ερωτήματα:  

Τι απέγινε η "πεφωτισμένη γόνιμη ιδιοτέλεια" του καπιταλισμού των προηγούμενων δεκαετιών;  

Πώς μετατοπίστηκε το επιχειρηματικό ενδιαφέρον από το μακροπρόθεσμο στο βραχυπρόθεσμο; 

Πως χάθηκε ο κεφαλαιούχος, επιχειρηματίας, βιομήχανος, που ήξερε να παράγει (τί μακρινή λέξη) και να περιμένει το κέρδος του στο τέλος ενός παραγωγικο-συναλλακτικού κύκλου; 

 Και άλλα συναφή.
Σήμερα επιχειρούμε μια απάντηση στο: Πώς φτάσαμε ως εδώ.
Η απάντηση εντοπίζει τρεις κύριες αιτίες, μεταξύ πολλών άλλων.  Οι δύο είναι πολιτικο-οικονομικά συστημικες, η τρίτη είναι μάλλον κοινωνιολογικής εντάσεως, ιδιαίτερα ελληνοκεντρική και πιστεύω αρκούντως ερμηνευτική της γενικότερης οικονομικής κρίσης, στην οποία, σαν έτοιμοι από καιρό, παραδοθήκαμε.

Ως πρώτη αιτία, λοιπόν, της σημερινής ζοφερής εικόνας του καπιταλισμού  αξιολογώ την προοδευτική και έντονη πλέον κατίσχυση της Οικονομίας εις βάρος της Πολιτικής.
Η συλλογική ζωή μιας ακμάζουσας πλουραλιστικής κοινωνίας πραγματώνεται σε διακριτά μεταξύ τους πεδία-υποσυστήματα, όπως η δημοκρατική διακυβέρνηση, η οικονομία της αγοράς, η παιδεία, ο πολιτισμός, η κοινωνική αλληλεγγύη.
Η αυτονομία του κάθε υποσυστήματος και η αμοιβαία μεταξύ τους ισορροπία συντηρούν μια υγιή, δυναμική κοινωνία, όπου η οικονομία παράγει πλούτο, η πολιτική τον διανέμει δίκαια, οι πολιτιστικοί φορείς προσφέρουν αισθητικά πρότυπα και πολιτισμό, οι κοινωνικοί οργανισμοί συνοχή και αλληλεγγύη κ.ο.κ.
Τα πράγματα χαλάνε όταν το ένα υποσύστημα αρχίζει να διογκώνεται επιθετικά εις βάρος των άλλων. Όταν οι πολιτικοί μπαίνουν στον πολιτισμό για να κάνουν πολιτική και όχι πολιτισμό. Τα μέσα επικοινωνίας ασκούν πολιτική, προκειμένου να κάνουν μπίζνες με κυβερνήσεις που δείχνουν να ενδιαφέρονται περισσότερο για την επικοινωνία, παρά για τη διακυβέρνηση του κράτους. Με κρατικούς υπαλλήλους που γνωρίζουν ότι η ατομική ανέλιξή τους περνάει από την κομματική εξυπηρέτηση, που μαζί με την πελατειακή προστασία υποκαθιστά την κοινωνική αλληλεγγύη.
Υπάρχει καμία αμφιβολία, ότι όλα αυτά δεν είναι παρά οι παρενέργειες της διαταραγμένης ισορροπίας, αποτέλεσμα της παρά φύσει διόγκωσης ενός υποσυστήματος, αυτού της Οικονομίας της Αγοράς;

Πιστεύω ότι δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η ραγδαία και ανεξέλεγκτη γιγάντωση της Αγοράς, εις βάρος των άλλων υποσυστημάτων, με φυσικούς φορείς αδίστακτους διαπνεόμενους και μία κομματική διοίκηση ανίσχυρη και ευάλωτη έχει δημιουργήσει ένα πλέγμα "ηθικής ευρυχωρίας", που αδικεί συλλήβδην έναν τόσο σημαντικό κλάδο, τον επιχειρηματικό, προσάπτοντάς του μια ηθική ετικέτα που δεν του αξίζει.
Η δεύτερη αιτία πιστεύω ότι πρέπει να αποδοθεί στην, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, ισχυροποίηση της συντεχνίας των μάνατζερ, και η συνακόλουθη, προοδευτική υποκατάσταση του επιχειρηματία- επενδυτή από το Μάνατζμεντ, όπως αυτό εξελίχθηκε στις μέρες μας. Δυστυχώς, το τελευταίο αυτό εξέθρεψε και ικανοποίησε, άκρως ιδιοτελώς βεβαίως, την αδηφάγα ανάγκη του καπιταλισμού για συνεχή επέκταση και μεγέθυνση, στο πλαίσιο των χαοτικών παγκοσμιοποιημένων αγορών.
Έτσι την απληστία των επιχειρηματιών των προηγούμενων δεκαετιών, έχει διαδεχθεί - και με το παραπάνω- η απληστία μιας άλλης συντεχνίας, η οποία τους έχει διαδεχθεί στην κορυφή της διοίκησης των μεγάλων εταιριών: η συντεχνία των μάνατζερ.
Οι εκφάνσεις αυτής της απληστίας έχουν γίνει - ακριβώς λόγω της κακοήθους και εκτός ελέγχου κλιμάκωσής της - ευρύτατα  γνωστές: 

 Ικανοποίηση των συμφερόντων των μετόχων με αντιπαροχή τα σκανδαλώδη πακέτα των προσωπικών τους αποζημιώσεων, συνεχής και βραχυπροθέσμως κυλιόμενη ευφορία οικονομικών αποτελεσμάτων, προς παραπλάνηση έως και εξαπάτηση των χρηματιστηριακών αναλυτών, με αντάλλαγμα τον εντυπωσιασμό της υπόλοιπης συντεχνίας απ΄ όπου θα προέλθει και ο επόμενος εργοδότης τους. Κι ακόμα, η ασύστολη χρησιμοποίηση εταιρικών πόρων, μέσων και μηχανισμών, μη εξαιρουμένης της εσωτερικής πληροφόρησης, με σκοπό τη βραχυπρόθεσμη συγκομιδή ατομικών υπεραξιών.

Αν  και ενέργειες σαν αυτές θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν και μόνο από τη φυσική - και λαίμαργη εν προκειμένω - ανθρώπινη αποβλεπτικότητα, μία, ας την πούμε, συστημική αιτία υποθάλπει περαιτέρω το φαινόμενο. Μια ρηξικέλευθη , για την εποχή της, διατύπωση του Γουόλτερ Ρίστον -ηγέτη  επί χρόνια της Citibank, επιβεβαιώνεται σήμερα πανηγυρικά με τις ραγδαίες επιχειρηματικές ανακατατάξεις  που μας κατακλύζουν. Είχε αποφανθεί ο Ρίστον:  "Οι μεγάλοι οργανισμοί αλλάζουν ταχύτερα, από όσο αλλάζουν οι άνθρωποι τους".
Αυτή λοιπόν η ταχύτητα, με την οποία αλλάζουν οι εταιρείες έχει οδηγήσει σε μείωση του χρόνου παραμονής των διάφορων, είτε ανεπαρκών, είτε ατσίδων- έως και ανήθικων- μάνατζερ  σ΄ αυτές. Έτσι, οι τελευταίοι φροντίζουν να μην βρίσκονται πλέον στην εταιρεία τους, όταν θα αρχίσουν να εμφανίζονται τα αποτελέσματα και οι συνέπειες  απ΄ τα λάθη τους, τις ανεπάρκειές τους ή τις λαθροχειρίες τους. Μετακινούνται, όπως προσφυέστατα έχει λεχθεί, με μεγαλύτερη ταχύτητα από τα λάθη τους...
Και έρχομαι στην τρίτη αιτία που έχει να κάνει με κάτι που σήμερα, ιδιαίτερα στη χώρα μας, τόσο επιπόλαια υποτιμάται: Τη Μαστορική, ή ό,τι απέμεινε απ΄ αυτήν. Με απλά λόγια, την απώλεια της Μαστοριάς.
Δυστυχώς είχαν λιγοστέψει επικίνδυνα αυτοί που στη χώρα μας μπορούσαν ή ήθελαν να δουλέψουν σε βάθος. Είχαμε μάθει στην ευελιξία, στις ήσσονες προσπάθειες βραχυπροθέσμων αποδόσεων, στην ευκολία, ακόμα και στην αρπαχτή. Όμως, η "ευέλικτη" εργασία και η ευκολία που τη συνοδεύει εμποδίζει την εμβάθυνση, κύρια πηγή παραγωγής καινοτομιών και ποιοτικών αποτελεσμάτων.
Αν δεν αγκυροβολήσει το μυαλό στις δυσκολίες και δεν αναμετρηθεί με τα προβλήματα, αν δεν αγνοήσει τα ζιζάνια που ψιθυρίζουν "παράτα τα, "ας το και φύγε", "μην είσαι μονομανής". Αν ο εργαζόμενος δεν κλείσει τα αυτιά του στους ψιθύρους των περισπασμών και δεν συγκεντρωθεί σε ο,τι κάνει κάθε φορά, ποτέ το προϊόν και η αξία της εργασίας του δεν θα ξεπερνά το παροδικό. Ποτέ δεν θα εμπλουτίσει τον κόσμο με κάτι νέο, σημαντικό και διαφορετικό.
Ένας άνθρωπος, όπως και ένας λαός, νιώθει καλά, μόνο όταν κάνει κάτι καλά και είναι γι΄ αυτό υπερήφανος. Με την ευκολία ποτέ δεν θα καταφέρει να νιώσει ένα τέτοιο αίσθημα. Αλλά και καμιά ανάπτυξη επίσης που να έχει μέλλον.
Δυστυχώς, ως λαός είχαμε χάσει τον προσανατολισμό μας. Ανάγκη πάσα να ξαναβρούμε τη χαμένη μας αυτοπεποίθηση. Η μαλθακότητα και η ευωχία, που επικρατήσαν τα τελευταία χρόνια , ποτέ άλλοτε δεν ήταν χαρακτηριστικά της ελληνικής ταυτότητας. Και αυτό είναι ένας αποκρουστικότατος, ένας επικίνδυνος  αφελληνισμός.
Καιρός για τον κάθε εργαζόμενο, να σκύψει πάνω σ΄ αυτό που κάνει, και να το κάνει καλά. Για πιο λόγο; Απλώς γιατί έμαθε να το κάνει καλά και γιατί υπάρχει κάτι σα μεταμόρφωση του εαυτού του στο έργο του, που ώρες ώρες τον ανακουφίζει. Το ίδιο πιστεύω που, όπως έχω ξαναγράψει εδώ, έκανε τον Καβάφη να πει: "Και μες την τέχνη πάλι ξεκουράζομαι από τη δούλεψή της".
Στο επόμενο μέρος θα επιχειρηθεί η πιο δύσκολη απάντηση στο: "Τι πρέπει να γίνει".

Πηγή:www.capital.gr