Η κρίση χρέους που πλήττει τη μία ευρωπαϊκή χώρα μετά την άλλη
προκαλεί τέτοιες εντάσεις μεταξύ χωρών-μελών της Ε.Ε. που δεν είναι πια
απίθανο να διαλυθεί η Ενωση.
Για δεκαετίες τώρα, από την πρώτη
συνεργασία λίγων χωρών της Δυτικής Ευρώπης, έως τη σημερινή Ενωση των
«27», ήταν δεδομένο ότι η Ε.Ε. θα διευρυνόταν, ενώ κάθε μέλος θα
συνέχιζε να παραχωρεί κυριαρχικά δικαιώματα ώστε να επιτευχθεί η εύρυθμη
λειτουργία της υπερεθνικής ευρωπαϊκής οντότητας. Τώρα που η Ε.Ε.
βρίσκεται στη μεγαλύτερη κρίση της ιστορίας της, όλα είναι υπό
αμφισβήτηση.
Εάν η Ε.Ε. δεν μπορεί να εξασφαλίσει την ευημερία των λαών
της, ποιος ο λόγος ύπαρξής της; Τι θα μπορούσε να σώσει το όλο
εγχείρημα; Τι θα περίμενε τις χώρες εκτός Ε.Ε.;
Η διάλυση της Ε.Ε. θα σήμαινε επιστροφή σε χωριστά εθνικά κράτη ή σε
νέες, μικρότερες συνεργασίες χωρών, σε έναν κόσμο πολύ διαφορετικό απ’
αυτόν που υπήρχε όταν κάθε χώρα εντάχθηκε στην Ενωση. Η εκρηκτική άνοδος
της Κίνας, της Βραζιλίας και της Ινδίας, καθώς και η ενεργειακή
επικυριαρχία της Ρωσίας (όσον αφορά την Ευρώπη) σημειώθηκαν τα τελευταία
λίγα χρόνια. Παρότι σε πολλούς τομείς η Ευρώπη δεν έχει πετύχει να
μιλάει με μία φωνή, η συλλογικότητα (καθώς και το προνόμιο της κάθε
χώρας να παρουσιάζεται ως συστατικό μέλος της Ε.Ε.), προσέφερε προστασία
και μεγάλες ευκαιρίες στις συναλλαγές με άλλες χώρες. Εκτός Ε.Ε. κάθε
χώρα θα έπρεπε να διαμορφώσει ειδική σχέση με τους γείτονές της, με
χώρες της ευρύτερης περιοχής, με κάθε μεγάλο παίκτη στην παγκόσμια
σκακιέρα της οικονομίας και της διπλωματίας.
Επειδή το προνόμιο και η υποχρέωση κάθε κυρίαρχης χώρας είναι να ασκεί
πολιτική και στρατιωτική εξουσία, να χειρίζεται την οικονομία, την
κοινωνία και τα πολιτισμικά θέματά της, σαν ιδέα δεν είναι μεγάλο το
άλμα από τη συμμετοχή στην Ευρώπη έως την επιστροφή στο χωριστό εθνικό
κράτος. Στην πράξη, όμως, οι απαιτήσεις που πηγάζουν από την απολύτως
ανεξάρτητη εξάσκηση αυτών των εξουσιών θα είναι πολύ μεγαλύτερες από
σήμερα – σε χρήμα και προσωπικό. Επειδή ήδη οι περισσότερες χώρες
αντιμετωπίζουν προβλήματα χρέους, η «αποδέσμευση» από την Ε.Ε. σημαίνει
ανυπολόγιστα νέα έξοδα σε ένα ρευστό περιβάλλον.
Η Ελλάδα, για
παράδειγμα, ήταν για δεκαετίες η μόνη βαλκανική χώρα που ήταν μέλος και
της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, ένα προνόμιο το οποίο δεν εκμεταλλεύτηκε όσο θα
μπορούσε για να αναπτυχθεί στο εσωτερικό αλλά και να εδραιωθεί ως
ηγέτιδα δύναμη στην περιοχή. Τώρα η ψαλίδα με τις πιο πολλές χώρες έχει
κλείσει πολύ, ενώ η Τουρκία αναπτύσσεται ως περιφερειακή δύναμη. Αυτές
οι συνθήκες, που αφορούν την Ελλάδα, είναι ενδεικτικές για το τι θα
αντιμετώπιζε κάθε χώρα στο νέο περιβάλλον – είτε μεγάλη είτε μικρή.
Τα επιπλέον οικονομικά βάρη θα έπλητταν τους τομείς στους οποίους ήδη
υποφέρουν οι περισσότερες χώρες – μισθοί, συντάξεις, κοινωνική ασφάλιση,
εκπαίδευση και άλλες κοινωνικές δαπάνες. Νέα γραφειοκρατικά κόστη θα
στερούσαν χρήματα από τομείς που είναι απαραίτητοι για την ευημερία των
πολιτών, με άμεσες επιπτώσεις στην πολιτική σταθερότητα. Στην Ελλάδα
διαπιστώσαμε πόσο γρήγορα μπορούν να αναπτυχθούν ακραίες φυγόκεντρες
πολιτικές δυνάμεις και πόσο επικίνδυνο είναι αυτό για την κοινωνική
συνοχή. Εάν μια χώρα δεν έχει τη στήριξη των εταίρων της για να
αντεπεξέλθει σε αυτές τις δυσκολίες, θα βρεθεί σε μεγάλο κοινωνικό
κίνδυνο.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι πολιτικές ομάδες εντός
χωρών-μελών, αλλά και σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο, που δεν απέτρεψαν
την κάθοδο προς τα σημερινά αδιέξοδα, θα κληθούν να χειριστούν ακόμη πιο
δύσκολες και επικίνδυνες καταστάσεις αν οι χώρες τους βρεθούν εκτός
Ε.Ε.
Επειδή φαίνεται εξαιρετικά επικίνδυνο να αφήσουμε την Ευρώπη να κυλάει
όπως κυλάει (όλοι να περιμένουν τις γερμανικές εκλογές τον Σεπτέμβριο
για κάποια αλλαγή πορείας στο οικονομικό και πολιτικό επίπεδο), θα
έπρεπε από τώρα να σχεδιαζόταν ένα λειτουργικό μοντέλο για την
υπερεθνική Ευρώπη.
Αυτό θα απαιτούσε μια ενιαία γραφειοκρατία, ένα
κεντρικό δημοσιονομικό σύστημα (με ευρωομόλογα και παρεμβατική κεντρική
τράπεζα), τραπεζική ένωση, «ομοσπονδιακούς» φόρους και ενιαίο σύστημα
υγείας και κοινωνικής ασφάλισης. Ετσι, και οι πολίτες θα αισθάνονταν
ασφάλεια, και θα μπορούσε να παραμείνει σε κάθε κράτος αρκετή εξουσία.
Λιγότερη ένωση θα οδηγήσει αργά ή γρήγορα στη διάλυση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου