Την τελευταία δεκαετία, η εισοδηματική ανισότητα αποτελεί ένα από
τα πιο επείγοντα ζητήματα της διεθνούς ατζέντας μαζί με την τρομοκρατία,
την κλιματική αλλαγή, τις πανδημίες και την οικονομική στασιμότητα.
Όμως, ελάχιστες δυνητικά αποτελεσματικές λύσεις έχουν προταθεί. Η
ανάδειξη της καλύτερης πολιτικής για να μειωθεί η ανισότητα παραμένει
γρίφος.
Για να καταλάβουμε γιατί το πρόβλημα δημιουργεί σύγχυση στους πολιτικούς, ας συγκρίνουμε τις δυο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου.
Οι ΗΠΑ είναι μια φιλελεύθερη δημοκρατία με οικονομία της αγοράς, στην οποία τα μέσα της παραγωγής ανήκουν σε ιδιώτες.
Η Κίνα, αντίθετα, κυβερνάται από μια πολιτική τάξη που περιφρονεί τη δημοκρατία. Η οικονομία _ παρά τις δεκαετίες μεταρρυθμίσεων υπέρ της αγοράς _ συνεχίζει να χαρακτηρίζεται από την έντονη κρατική παρέμβαση.
Αλλά παρά τα ριζικά διαφορετικά πολιτικά και οικονομικά συστήματά τους, οι δυο χώρες έχουν σχεδόν το ίδιο επίπεδο εισοδηματικής ανισότητας. Διαφέρουν όμως σημαντικά κατά έναν τρόπο. Στις ΗΠΑ, η ανισότητα επιδεινώνεται. Το 1978, το ανώτερο 1% του αμερικανικού πληθυσμού ήταν 10 φορές πλουσιότερο από τους υπόλοιπους. Σήμερα, το μέσο εισόδημα του ανώτερου 1% είναι σχεδόν 30 φορές μεγαλύτερο από το μέσο εισόδημα του υπόλοιπου 99%. Την ίδια περίοδο, η ανισότητα στην Κίνα μειώθηκε.
Αυτό αποτελεί πρόκληση για τους πολιτικούς. Ο καπιταλισμός της
ελεύθερης αγοράς αποδείχθηκε το καλύτερο σύστημα για την αύξηση του
εισοδήματος και την δημιουργία μεγάλου οικονομικού πλεονάσματος. Όμως
όσον αφορά την αναδιανομή του εισοδήματος, έχει πολύ λιγότερο καλές
επιδόσεις.
Οι περισσότερες δημοκρατικές κοινωνίες προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με αριστερές αναδιανεμητικές πολιτικές ή δεξιές προσεγγίσεις από την πλευρά της προσφοράς.
Τίποτα από τα δύο δεν ήταν αποτελεσματικό. Η επιτυχία της Κίνας στο πεδίο αυτό δείχνει τα πιθανά πλεονεκτήματα του συστήματός της συμπέρασμα που φέρνει σε δύσκολη θέση πολλούς Δυτικούς πολιτικούς.
Επιπλέον, υπάρχουν και εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η ανισότητα δεν είναι σημαντική. Αν το κύμα υψώνει όλες τις βάρκες, λένε, δεν έχει σημασία αν μερικές υψώνονται πιο αργά από άλλες.
Αυτοί πιστεύουν ότι η πολιτική πρέπει να εξασφαλίζει το βασικό επίπεδο διαβίωσης σε όλους τους πολίτες θρεπτική τροφή, ικανοποιητικό καταφύγιο, καλή περίθαλψη και σύγχρονες υποδομές αντί να στοχεύει στο να μειώσει το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών. Αντίθετα, υποστηρίζουν, ότι η ανισότητα κινητοποιεί την οικονομική ανάπτυξη και ότι η αναδιανομή αποδυναμώνει το κίνητρο για δουλειά, μειώνει τις επενδύσεις και τελικά πλήττει την ευρύτερη κοινωνία.
Αλλά οι κοινωνίες δεν ανθούν μόνο με την οικονομική ανάπτυξη. Υποφέρουν όταν οι φτωχοί αδυνατούν να δουν μια διέξοδο προς τη βελτίωση. Η κοινωνική κινητικότητα στις ΗΠΑ (και αλλού) μειώνεται, υπονομεύοντας την πίστη στο «αμερικανικό όνειρο» (που περιλαμβάνει την πεποίθηση ότι η σκληρή δουλειά θα κάνει κάποιον πιο εύπορο από τους γονείς του).
Η οικονομική ανάπτυξη στις περισσότερες αναδυόμενες οικονομίες έχει επιβραδυνθεί κάτω του 7%, ποσοστό απαραίτητο για να διπλασιαστεί το κατά κεφαλήν εισόδημα σε μια γενιά. Σε πολλές χώρες, το ποσοστό έχει μειωθεί κάτω από το σημείο που μπορεί να κάμψει σημαντικά τη φτώχεια.
Η ζοφερή οικονομική προοπτική έχει σοβαρές επιπτώσεις. Η διευρυνόμενη ανισότητα αποτελεί...
τη βάση για πολιτική αναταραχή, καθώς οι πολίτες βλέπουν τις προοπτικές τους να φθίνουν. Οι πληροφορίες ότι μόλις 158 πλούσιοι δωρητές παρείχαν τις μισές απ' όλες τις δωρεές προς υποψηφίους στην πρώτη φάση των αμερικανικών προεδρικών εκλογών του 2016 αναδεικνύουν την ανησυχία ότι η εισοδηματική ανισότητα μπορεί να οδηγήσει σε πολιτική ανισότητα.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η επιβράδυνση της οικονομικής σύγκλισης έχει παρόμοιες επιπτώσεις, καθώς οι πλουσιότερες χώρες διατηρούν δυσανάλογη επιρροή σε όλο τον κόσμο προκαλώντας περιθωριοποίηση και ριζοσπαστισμό ανάμεσα στους φτωχούς.
Όσο δύσκολος γρίφος και αν μοιάζει η οικονομική ανισότητα σήμερα, αν δεν τον λύσουμε, θα υπάρξουν πολύ πιο σοβαρές προκλήσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου