Του Χρήστου Χωμενίδη
"Με τα δύο πτυχία μου, ιατρικής και βιολογίας,
προσλήφθηκα επιστημονικός βοηθός σε ένα ινστιτούτο, το οποίο έκανε έρευνες για
τον καρκίνο. Το πρώτο και μοναδικό που υπήρχε τότε, δεκαετία του 1970 στην
Ελλάδα - το είχε ιδρύσει με τη διαθήκη του ένας εφοπλιστής. Η χαρά μου,
στα εικοσιπέντε μου, ήταν απερίγραπτη. Θα αφοσιωνόμουν ψυχή τε και σώματι στο
λειτούργημά μου.
Κούνια που με κούναγε! Πολύ σύντομα
διεπίστωσα ότι με αντιμετώπιζαν κυρίως σαν βοηθό, ελάχιστα ως επιστήμονα.
Τι βοηθό; Παιδί για όλες τις δουλειές λέγε
καλύτερα!
"Θα με πετάξεις με το κουρσάκι σου;” μού ζήτησε ο διευθυντής
στο σχόλασμα της δεύτερης κιόλας ημέρας. "Θα έρθεις αύριο το πρωί να με
πάρεις; Δεν αντέχω να οδηγώ στην κίνηση, μένουμε και κοντά - εγώ Καστέλλα, εσύ
Νέα Σμύρνη…” Το ινστιτούτο, σημειωτέον, βρισκόταν στο Παγκράτι.
Μακάρι να ήταν μόνο το σωφεριλίκι. Την επόμενη εβδομάδα, ο
κύριος διευθυντής απαίτησε να ανέβω στο σπίτι του, να με φιλέψει τάχα έναν
καφέ. Να γνωρίσω στην πραγματικότητα τα παιδιά του. Ο Γιαννάκης, ετών
δεκατεσσάρων, ήταν πολύ αδύνατος στα θετικά μαθήματα. Μάντεψε ποιος θα του
έκανε δωρεάν ιδιαίτερο!
Έσφιγγα για κανα τρίμηνο τα δόντια. Ώσπου ο
κύριος διευθυντής μου ζήτησε να συνεργαστούμε στη συγγραφή ενός επιστημονικού
άρθρου. Εγώ θα το έγραφα κι εκείνος θα το υπέγραφε. Μού γύρισε τότε το
μάτι. Παραιτήθηκα.
Πέρασα μια βαθιά, υπαρξιακή κρίση. Ώσπου το αποφάσισα.
Επέστρεψα στη γενέτειρά μου και άνοιξα ιατρείο. Κύριος πλέον του εαυτού του,
προσέφερα επί πενήντα χρόνια τις υπηρεσίες μου. Μπορεί να μην βρήκα τη θεραπεία
για τον καρκίνο, ανακούφισα όμως -πίστεψέ με- πολύ κόσμο!"
Αυτά μου έλεγε τις προάλλες ο γεραρός κύριος που
συνάντησα σε ένα φιλικό σπίτι. Έδειχνε πράγματι άκρως ικανοποιημένος, για να μην πω
ευτυχής, με τη ζωή του.
"Το σύστημα" κατέληξε, "το σύστημα είναι
κινούμενη άμμος! Έτσι και δεν του αντισταθείς, θα σε ρουφήξει!"
Χωράει αμφιβολία;
Το διαπιστώνουμε καθημερινά και ας μας φλομώνουν, τα
τελευταία ιδίως χρόνια, στις παρόλες περί αξιοκρατίας και αριστείας. Το σύστημα, το
"Αυγό" που έλεγε ο Δημήτρης Χορν στο ομώνυμο έργο του Φελισιέν Μαρσό
όπου πρωταγωνίστησε και άφησε εποχή- θάλλει παντού και πάντα.
Δεν συνιστά νόσο του καπιταλισμού. Στις χώρες του
λεγόμενου "εφαρμοσμένου σοσιαλισμού", εάν δεν γινόσουν μέλος του
Κόμματος, δεν θα απολάμβανες κοινωνικής ανέλιξης. Δεν αφορά
υπανάπτυκτες ή υπό ανάπτυξιν χώρες. Εάν σε εμάς έχει τις ρίζες του στην
τουρκοκρατία -πιθανότατα και στη βυζαντινή εποχή-, οι λέσχες στην Αγγλία, οι
πανεπιστημιακές αδελφότητες στην Αμερική από πού προέρχονται; Κάνει
κανείς καρριέρα -θα ρωτήσει κάποιος αφελής- επειδή τα πίνει κάθε Τετάρτη βράδυ
με συναποφοίτους του τού ίδιου πανεπιστημίου;
Προφανώς! Καλλιεργώντας σχέσεις, εγγράφοντας τον εαυτό
σου σε μια άτυπη επετηρίδα, βοηθάς και βοηθιέσαι.
Είναι τόσο κακό αυτό; Οι άνθρωποι από τη
φύση τους λαχταρούν να ανήκουν. Δημιουργούν δίκτυα, συνασπισμούς συμφερόντων
και φιλοδοξιών. Οι νεότεροι βγάζουν την άχαρη δουλειά των πρεσβύτερων, τους
παρέχουν παντοειδείς υπηρεσίες, μέχρι και ερωτικές. Ή παντρεύονται τις
θυγατέρες τους και κληρονομούν, όταν έρθει η ώρα, τα οφίκιά τους. Ό,τι
προσφέρεις αγόγγυστα σήμερα θα σού ανταποδοθεί στο μέλλον.
Η πιο εμβληματική φράση υπέρ του συστήματος ακούγεται σε
μια ελληνική κωμωδία. "Άμα τρουπώσω εγώ,
τρούπωσα!"
Το "τρούπωμα" θέλει τέχνη. Διανοητικά
και ψυχικά προσόντα. Να φτιάχνεις και να συντηρείς
τις κατάλληλες συμμαχίες ή να τις καις προς όφελός σου όταν πρέπει. Να
διακρίνεις εγκαίρως την ευκαιρία. Να μην ταλανίζεσαι από δισταγμούς και τύψεις.
Να σε οδηγεί άστρο λαμπρό προς την καταξίωση. Θεού θέλοντος και προς την κορυφή…
Ποιοι μένουν εκτός;
Εκείνοι, αφενός, που το ίδιο το σύστημα τους
κρίνει άχρηστους και τους κλείνει την πόρτα. Στις
ανοιχτές, ανεκτικές κοινωνίες, τους επιτρέπεται να χρυσώνουν το χάπι. Να
περνιούνται για "διαφορετικοί", "επαναστάτες", "μαύρα
πρόβατα"…. Τους δίνεται επίσης το ελεύθερο να συγκροτούν δικά τους,
εναλλακτικά συστήματα, τα οποία ευαγγελίζονται την ανατροπή, την επανάσταση.
Και να σταδιοδρομούν εντός τους. (Εάν παρατηρήσετε τη δομή μιας τρομοκρατικής
οργάνωσης, της "17 Νοέμβρη" για παράδειγμα, θα διαπιστώσετε πόσο
μοιάζει με τη δομή μιας μικρομεσαίας επιχείρησης.)
Εκείνοι, αφετέρου, που είναι σε τέτοιο βαθμό χαρισματικοί
ώστε να μπορούν να έχουν τον δικό τους χαβά. Υπάρχει, λέει ο μύθος, στην Αθήνα
ένας χειρουργός με μαγικά δάκτυλα που εκ χαρακτήρος απεχθάνεται την
επαγγελματική και κοινωνική βιτρίνα. Τον ξέρουν μόνο οι συνάδελφοί του. Όποτε
στραβώνει χοντρά μια εγχείρηση, τον καλούν επειγόντως, να αναλάβει και να σώσει
τον άρρωστο. Κάνει τη δουλειά στην εντέλεια, πληρώνεται αδρότατα και εξαφανίζεται
από την πίσω πόρτα του νοσοκομείου. Είναι ο γιατρός-χρυσό φάντασμα.
Το σύστημα άρα κρίνεται ως επωφελές,
συμφέρον για την κοινωνία;
Εάν όχι, θα είχε αυτοκαταστραφεί εν τη
γενέσει του. Και οι δυσλειτουργίες, η ευνοιοκρατία, η διαφθορά; Είναι μέσα στο
πρόγραμμα, αποτελούν παρακολουθήματα του.
Με την πάροδο του χρόνου, πολύ χρόνου, κάθε σύστημα
σαπίζει. Καταρρέει εκ των ένδον.
Τότε καταλαμβάνεται εξ εφόδου από τους "απέξω".
Ή σώζεται την ύστατη στιγμή από…
