Από το 2005 που η Τουρκία ξεκίνησε τις
ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΕΕ, έχει ξετυλιχθεί ένας σχετικά
προβλέψιμος διάλογος για τα κεφάλαια, τα οποία είτε ανοίγουν είτε
μπλοκάρονται, και τα πολιτικά κριτήρια, τα οποία είτε πληρούνται επαρκώς
είτε λιγότερο.
Προσφάτως, έλαβαν επίσης χώρα συζητήσεις για τον
εκσυγχρονισμό της τελωνειακής Ένωσης ΕΕ-Τουρκίας, εφαρμόζοντας την
απελευθέρωση της visa και την επανεισδοχή των παράνομων μεταναστών. Όσο
αργή και απογοητευτική ήταν κάποιες φορές, αυτή η άνετη ρουτίνα
παρέμεινε απρόσβλητη από τις πολιτικές δυσκολίες.
Οι σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας διανύουν τώρα μια
διαφορετική εποχή. Η "νέα Τουρκία" -ο όρος που χρησιμοποιήθηκε από τον
πρόεδρο της χώρας μετά από τις διαδοχικές πετυχημένες προεδρικές και
βουλευτικές εκλογές- βρίσκεται σε μια πολύπλευρη συγκρουσιακή κατάσταση
πρωταρχικής σημασίας για την ΕΕ σχετικά με τον πόλεμο στη Συρία, το
αυτοαποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος και την προσφυγική κρίση. Την ίδια
στιγμή, η Άγκυρα βρέθηκε σε αρκετά τεταμένες αλληλεπιδράσεις με τις ΗΠΑ
σχετικά με την στήριξή τους στις κουρδικές δυνάμεις της Συρίας και με
την Ρωσία μετά από την κατάρριψη ενός ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους από
την Τουρκία στις 24 Νοεμβρίου.
Στην κορυφή της παλιάς τους ρουτίνας, οι
ΕΕ και Τουρκία έχουν τώρα πολύ πιο δύσκολα θέματα μπροστά τους:
εργάζονται μαζί εναντίον του Ισλαμικού Κράτους και βλέπουν την
προσφυγική κρίση ως μια κοινή πρόκληση;
Στη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες στις
29 Νοεμβρίου, οι δύο πλευρές αναμενόταν να συμφωνήσουν σε ένα προσφυγικό
σχέδιο δράσης. Η συμφωνία θα παρέχει οικονομική στήριξη για τους
πρόσφυγες στην Τουρκία με την μορφή ανθρωπιστικής στήριξης, εκπαίδευσης
και δημιουργίας θέσεων εργασίας με αντάλλαγμα τον καλύτερο έλεγχο των
λαθρεμπόρων. Η συμφωνία θα περιλαμβάνει επίσης μια θετική ώθηση από την
ΕΕ ώστε να δώσει ξανά πνοή στις διαπραγματεύσεις ένταξης της Τουρκίας
και να επισπεύσει τις συνομιλίες για τη διευκόλυνση των θεωρήσεων. Και
τα δύο πρέπει να εφαρμοστούν εντός του υφιστάμενου πλαισίου των αυστηρών
προϋποθέσεων.
Οι παρατηρητές θα πρέπει να προσέξουν: η ΕΕ δεν θα
μειώσει τα standard της σχετικά με το κράτος δικαίου, έναν τομέα στον
οποίο η Τουρκία υποαποδίδει τα τελευταία δύο χρόνια, συμπεριλαμβανομένης
και της τελευταίας εβδομάδας.
Ενώ το σχέδιο δράσης για το προσφυγικό
θα μπορούσε να μοιάζει απλώς σαν μια ανταλλαγή χρημάτων έναντι
παραχωρήσεων, το βασικό πρόβλημα είναι η ελευθερία που απολάμβαναν οι
διακινητές που λειτουργούν στο φως της ημέρας στις ακτές του Αιγαίου.
Πρόκειται για μια τεράστια "αγορά" περίπου 1 δισ. ευρώ ετησίως: μέχρι το
τέλος του 2015, περίπου 700.000 αιτούντες ασύλου, κυρίως Σύριοι,
Αφγανοί και πακιστανοί, θα έχουν περάσει από την Τουρκία στην Ελλάδα,
πληρώνοντας ο κάθε ένας κατά μέσο όρο 1000-1500 ευρώ (σε μια πολύ
συντηρητική εκτίμηση) στους διακινητές στις ακτές της Τουρκίας. Τώρα το
βασικό θέμα είναι να τεθεί υπό έλεγχο αυτό το επαίσχυντο και θανατηφόρο
ζήτημα.
Στο μεταξύ, το επίκεντρο της ευρωπαϊκής
πολιτικής –και ως εκ τούτου των συζητήσεων με την Τουρκία- έχει αλλάξει
δραματικά προς την τρομοκρατία του Ισλαμικού Κράτους. Παρά την αισιόδοξη
δυτική αφήγηση, η ισλαμική οργάνωση είναι ανθεκτική και διευρύνεται στο
Σινά και στη Λιβύη. Προσφάτως προκάλεσε 500 θανάτους σε 35 ημέρες στην
Τουρκία, τη Μέση Ανατολή και τη Δυτική Ευρώπη. Στελέχη του Ισλαμικού
Κράτους έχουν προκαλέσει την αστυνομία στη Γαλλία και στο Βέλγιο, και οι
έρευνες έχουν αποκαλύψει συνδέσεις μεταξύ των δραστών των προσφάτων
δολοφονιών και οι τζιχαντιστές μπαινοβγαίνουν από τη Συρία μέσω της
Τουρκίας.
Από την άποψη της αντιμετώπισης της
τρομοκρατίας, η πρόσφατη έξαρση των συντονισμένων τρομοκρατικών
επιθέσεων, είναι ένα κβαντικό άλμα. Από μια ευρωπαϊκή πολιτική σκοπιά,
είναι ένας σεισμός.
Αν και πολλοί παρατηρητές βλέπουν μια
αναδυόμενη συμμαχία κατά του Ισλαμικού Κράτους που να περιλαμβάνει την
Ρωσία, τις ΗΠΑ και τη Γαλλία, αυτό θα μεταφραστεί σε κάτι περισσότερο
από την ελάχιστη στρατιωτική συνεργασία, για την αποφυγή ατυχιών. Αυτό
δεν είναι υπερβολικά περίεργο διότι οι στόχοι της Ρωσίας –πρώτα η
διάσωση του Σύριου προέδρου Bashar al-Assad από το χείλος της έκπτωσης,
στη συνέχεια η αντιμετώπιση του Ισλαμικού Κράτους- διαφέρουν σημαντικά
από τους στόχους της συμμαχίας υπό αμερικανική ηγεσία.
Η σύνοδος της G20 στις 15-16 Νοεμβρίου
στην Αττάλεια, απέδειξε ότι οι ΗΠΑ, η Ευρώπη και η Ρωσία έχουν τώρα έναν
κοινό στόχο:
Nα σταματήσουν την ροή του λαθρεμπορίου πετρελαίου από τα
ελεγχόμενα από το Ισλαμικό Κράτος εδάφη εντός της Τουρκίας.
Η Ρωσία
ισχυρίζεται ότι έχει καταστρέψει 500 πετρελαϊκά τάνκερ στην περιοχή που
ελέγχεται από το Ισλαμικό Κράτος, ενώ οι ΗΠΑ ισχυρίζονται ότι
κατέστρεψαν περίπου 280. Η Δύση και η Ρωσία θεωρούν κρίσιμο ζήτημα το να
αποκοπεί μία από τις κύριες χρηματοδοτικές πηγές του Ισλαμικού Κράτους.
Παρά τις αρνήσεις της Άγκυρας, η Τουρκία τώρα δέχεται ισχυρή κριτική
για την έλλειψη δράσης της σε αυτό το ζήτημα. Επίσης, η διέλευση των
τζιχαντιστών μέσω της Τουρκίας, παρά τις κάποιες βελτιώσεις, παραμένει
μεγάλη πηγή ανησυχίας, ιδιαίτερα για τη Γαλλία και το Βέλγιο.
Οι προτεραιότητες της Τουρκίας στη Συρία
–η πτώση του καθεστώτος Assad, η δημιουργία μιας ασφαλούς ζώνης ή μιας
ζώνης μη πτήσεων, και ο περιορισμός των Κούρδων της Συρίας- είναι εδώ
και καιρό εκτός στόχων. Η τύχη του Assad έχει γίνει δευτερεύουσα
προτεραιότητα για την Δύση, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Ο Αμερικανός
πρόεδρος Barack Obama έχει δημοσίως απορρίψει την ιδέα μιας ασφαλούς
ζώνης. Και οι Κούρδοι της Συρίας έχουν καταστεί απαραίτητοι εταίροι για
τις ΗΠΑ, η οποία τους παράσχει στενή αεροπορική στήριξη και ειδικές
δυνάμεις επί του εδάφους, και κέρδισαν την πολιτική έγκριση του Ρώσου
προέδρου Vladimir Putin στην ομιλία του στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ,
στις 28 Σεπτεμβρίου.
Οι επιθέσεις στις 13 Νοεμβρίου στο
Παρίσι και η προσφυγική κρίση, είναι πραγματικοί game changers. Παρά την
μοναδικότητα της συριακής σκακιέρας, το Ισλαμικό Κράτος έχει γίνει τώρα
κοινός στόχος για τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ρωσία. Ως αποτέλεσμα η
αμφίθυμη αφήγηση της Τουρκίας για την ισλαμική οργάνωση και η αμέλειά
της για τους διακινητές προσφύγων, βρίσκονται υπό στενή εποπτεία.
Όπως εκλαμβάνεται από το Παρίσι ή την
Ουάσιγκτον, υπάρχει ανάγκη για έναν σαφή καθορισμό της τουρκικής
πολιτικής σχετικά με τη Συρία. Οι φιλοδυτικές πολιτικές αφηγήσεις από
την τουρκική ηγεσία δεν θα είναι αρκετές σε μια στιγμή που η
καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους έχει γίνει μια συντριπτική πολιτική
προτεραιότητα για τις δυτικές δυνάμεις.
Το κατάπτυστο μακελειό στην καρδιά της
τουρκικής πρωτεύουσας στις 10 Οκτωβρίου, όταν δύο βόμβες σκότωσαν
περισσότερους από 100 ανθρώπους, θα πρέπει να θεωρηθεί ως σημείο καμπής
–όπως και η κατάρριψη του ρωσικού αεροπλάνου πάνω από το Σινά στις 31
Οκτωβρίου ή οι σφαγές στο Παρίσι, γεγονότα που οδηγούν σε ανάλογη
αναπροσαρμογή τις πολιτικές. Παρά το δικαίωμα της Άγκυρας να
προστατεύσει την κυριαρχία της, το τραγικό περιστατικό μεταξύ των
ρωσικών και τουρκικών αεροπορικών δυνάμεων στις 24 Νοεμβρίου, είναι ένας
σοβαρός παράγοντας που περιπλέκει τα πράγματα.
Καθώς το Ισλαμικό Κράτος διεξάγει έναν
βίαιο πόλεμο στην Ευρώπη, με κέντρα διοίκησης στη Συρία, και η
προσφυγική κρίση παίρνει μια κρίσιμη κοινωνική διάσταση, οι στρατηγικές
επιλογές εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας είναι πιο καίριες από ποτέ.
Στις 29 Νοεμβρίου στις Βρυξέλλες, οι δηλώσεις και οι κατηγορηματικές
δεσμεύσεις της Τουρκίας –μέλους του ΝΑΤΟ και υποψήφια προς ένταξη στην
ΕΕ χώρα- επρόκειτο να παρακολουθούνται στενά
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου