Περίληψη ομιλίας του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΧΟΛΕΒΑ, η οποία παρουσιάσθηκε στο Θέρμο Αιτωλίας στις 21.8.2019
Στις 24 Αυγούστου 1779 στο Κολικόντασι της τουρκοκρατούμενης τότε Βορείου Ηπείρου απαγχονίσθηκε με εντολή του Κουρτ Πασά ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Πατροκοσμάς όπως κατεγράφη στη συνείδηση του λαού μας.
Ξεκίνησε από το Μέγα Δένδρο της Αιτωλίας, δίπλα από το Θέρμο, την αρχαία πρωτεύουσα της Αιτωλικής Συμπολιτείας. Έμαθε γράμματα σε κρυφά και φανερά σχολειά και κατέληξε στο Άγιον Όρος, στη Μονή Φιλοθέου.
Με τις ευλογίες των εκάστοτε Οικουμενικών Πατριαρχών εξήλθε από τον Άθωνα τουλάχιστον τρεις φορές και περιόδευσε τα περισσότερα μέρη του Ελληνισμού για να αποτρέψει τους εξισλαμισμούς. Ιδιαιτέρως έντονη παραμένει η μνήμη του στην Ήπειρο και στη Δυτική Μακεδονία. Δίδασκε με τον απλό λόγο του, την ασκητική ζωή του, με τις προφητείες του για την απελευθέρωση του Γένους, με το πάθος του για την κοινωνική δικαιοσύνη, με τον ζήλο του για την Ελληνορθόδοξη Παιδεία.
Από τα πρώτα χρόνια μετά το μαρτύριό του αναγνωρίσθηκε ως Άγιος από τον λαό μας και η αγιοκατάταξή του επισημοποιήθηκε το 1961 από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο πρώτος βιογράφος του είναι ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στο περίφημο «Νέον Μαρτυρολόγιον», το οποίο εξεδόθη το 1799.
Τα σύγχρονα σχολικά βιβλία έχουν την τάση να αγνοούν τον Άγιο Κοσμά ή να τον παρουσιάζουν σαν έναν δυτικού τύπου Διαφωτιστή. Όμως ο Πατροκοσμάς δεν είχε την παραμικρή επιρροή από τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, ο οποίος άλλωστε αμφιβητούσε τον Χριστιανισμό. Ο Άγιος Κοσμάς δεν άνοιγε απλώς σχολεία, αλλά τόνιζε ότι το σχολείο είναι προθάλαμος της Εκκλησίας. Η επιτυχημένη προσπάθειά του να σταματήσει τους εξισλαμισμούς βοήθησε την επιβίωση του Έθνους, διότι εκείνη την εποχή όποιος χανόταν για την Ορθοδοξία χανόταν και για τον Ελληνισμό. Ο εξισλαμισμένος τούρκευε, γινόταν φανατικός ανθέλληνας, γι’ αυτό και έχει μείνει ως αρνητική για το Γένος μας έννοια ή λέξη «γενίτσαρος» . Η παιδεία, στην οποία πίστευε ο Άγιος Κοσμάς, δεν ήταν μία απλή κατάρτιση και εκμάθηση τεχνοκρατικών γνώσεων, όπως θα ήθελαν σήμερα ορισμένοι. Αλλά μιλούσε για μία Παιδεία, η οποία πρωτίστως θα δια-μορφώνει ανθρώπους, θα διαπλάθει ανθρωπίνους χαρακτήρες.
Από το σπουδαίο κείμενο «Το Άγιον Όρος και η παιδεία του Γένους μας» , το οποίο συνετάγη και εξεδόθη από την Ιερά Μονή Ιβήρων, πρώτα το 1994 και βελτιωμένο το 2003, παραθέτουμε ορισμένες εύστοχες επισημάνσεις για τις διδαχές του Πατροκοσμά: «… Ανοίξτε σχολεία ελληνικά. Να βάλετε όλοι σας, για να σπουδάζουν όλα τα παιδιά, χωρίς να πληρώνουν. Να μάθουν τα παιδιά την ελληνική γλώσσα, για να ξεσκεπάσουν όλα τα μυστήρια της ζωής και της Εκκλησίας μας, που είναι εκεί κρυμμένα. Από το σχολείον μανθάνομεν το κατά δύναμιν τί είναι Θεός, τί είναι Αγία Τριάς, τί είναι άγγελοι, αρχάγγελοι, τί είναι δαίμονες, τί είναι παράδεισος, τί είναι κόλασις, τί είναι αμαρτία, αρετή. Από το σχολείον μανθάνομεν τί είναι Αγία Κοινωνία, τί είναι Βάπτισμα, τί είναι το Άγιον Ευχέλαιον, ο τέλειος γάμος, τί είναι ψυχή, τί είναι κορμί… το σχολείον ανοίγει τες εκκλησίες, το σχολείον ανοίγει ατ μοναστήρια. Ανίσως και δεν ήτανε σχολεία, πού ήθελα εγώ να μάθω να σας διδάσκω;…. Είναι αληθινός επαναστάτης, ανανεωτής των πάντων. Κρίνει τον πλούσιο που δεν δίνει στον φτωχό. Διοργανώνει δωρεάν παιδεία. Σέβεται τη γυναίκα. Βλέπει ότι την καταπιέζουν. Φανερώνεται πραγματικός υπερασπιστής της. Ρίχνει όλους στο φιλότιμο».
Οι επισημάνσεις αυτές μάς οδηγούν στον προβληματισμό ποια σχέση έχει η Παιδεία του Αγίου Κοσμά με το σύγχρονο σχολείο. Καλό θα ήταν να προβληματισθούμε αν τελικά σήμερα το σχολείο διαμορφώνει ήθος ή απλώς καλλιεργεί την αποστήθιση γνώσεων και αριθμών.
Τα σύγχρονα σχολικά βιβλία έχουν την τάση να αγνοούν τον Άγιο Κοσμά ή να τον παρουσιάζουν σαν έναν δυτικού τύπου Διαφωτιστή. Όμως ο Πατροκοσμάς δεν είχε την παραμικρή επιρροή από τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, ο οποίος άλλωστε αμφιβητούσε τον Χριστιανισμό. Ο Άγιος Κοσμάς δεν άνοιγε απλώς σχολεία, αλλά τόνιζε ότι το σχολείο είναι προθάλαμος της Εκκλησίας. Η επιτυχημένη προσπάθειά του να σταματήσει τους εξισλαμισμούς βοήθησε την επιβίωση του Έθνους, διότι εκείνη την εποχή όποιος χανόταν για την Ορθοδοξία χανόταν και για τον Ελληνισμό. Ο εξισλαμισμένος τούρκευε, γινόταν φανατικός ανθέλληνας, γι’ αυτό και έχει μείνει ως αρνητική για το Γένος μας έννοια ή λέξη «γενίτσαρος» . Η παιδεία, στην οποία πίστευε ο Άγιος Κοσμάς, δεν ήταν μία απλή κατάρτιση και εκμάθηση τεχνοκρατικών γνώσεων, όπως θα ήθελαν σήμερα ορισμένοι. Αλλά μιλούσε για μία Παιδεία, η οποία πρωτίστως θα δια-μορφώνει ανθρώπους, θα διαπλάθει ανθρωπίνους χαρακτήρες.
Από το σπουδαίο κείμενο «Το Άγιον Όρος και η παιδεία του Γένους μας» , το οποίο συνετάγη και εξεδόθη από την Ιερά Μονή Ιβήρων, πρώτα το 1994 και βελτιωμένο το 2003, παραθέτουμε ορισμένες εύστοχες επισημάνσεις για τις διδαχές του Πατροκοσμά: «… Ανοίξτε σχολεία ελληνικά. Να βάλετε όλοι σας, για να σπουδάζουν όλα τα παιδιά, χωρίς να πληρώνουν. Να μάθουν τα παιδιά την ελληνική γλώσσα, για να ξεσκεπάσουν όλα τα μυστήρια της ζωής και της Εκκλησίας μας, που είναι εκεί κρυμμένα. Από το σχολείον μανθάνομεν το κατά δύναμιν τί είναι Θεός, τί είναι Αγία Τριάς, τί είναι άγγελοι, αρχάγγελοι, τί είναι δαίμονες, τί είναι παράδεισος, τί είναι κόλασις, τί είναι αμαρτία, αρετή. Από το σχολείον μανθάνομεν τί είναι Αγία Κοινωνία, τί είναι Βάπτισμα, τί είναι το Άγιον Ευχέλαιον, ο τέλειος γάμος, τί είναι ψυχή, τί είναι κορμί… το σχολείον ανοίγει τες εκκλησίες, το σχολείον ανοίγει ατ μοναστήρια. Ανίσως και δεν ήτανε σχολεία, πού ήθελα εγώ να μάθω να σας διδάσκω;…. Είναι αληθινός επαναστάτης, ανανεωτής των πάντων. Κρίνει τον πλούσιο που δεν δίνει στον φτωχό. Διοργανώνει δωρεάν παιδεία. Σέβεται τη γυναίκα. Βλέπει ότι την καταπιέζουν. Φανερώνεται πραγματικός υπερασπιστής της. Ρίχνει όλους στο φιλότιμο».
Οι επισημάνσεις αυτές μάς οδηγούν στον προβληματισμό ποια σχέση έχει η Παιδεία του Αγίου Κοσμά με το σύγχρονο σχολείο. Καλό θα ήταν να προβληματισθούμε αν τελικά σήμερα το σχολείο διαμορφώνει ήθος ή απλώς καλλιεργεί την αποστήθιση γνώσεων και αριθμών.
Μήπως έχει παραμεληθεί η Ανθρωπιστική Παιδεία χάριν της Τεχνολογικής;
Μήπως αυτό...
βλάπτει την ψυχοσύνθεση των παιδιών, τούς στερεί τα πρότυπα και τα οράματα;
Στην εποχή των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και της Ψηφιακής Τεχνολογίας οι νέοι μας χρειάζονται ακόμη περισσότερο τα διδάγματα των Αρχαίων Ελληνικών κειμένων, των Θρησκευτικών και της Ιστορίας. Για να μην απομονωθούν μπροστά στον υπολογιστή. Για να μην γίνουν απαθείς θεατές στην προσπάθεια των αποδομητών να αλλοιώσουν την Ιστορία μας και να αρνηθούν τη διαχρονική συνέχεια του Ελληνισμού. Για να αντισταθούν στην επικράτηση του υλιστικού συμφέροντος εις βάρος της ανθρωπιάς και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Για να αγωνισθούν ώστε κάθε λαός να διατηρήσει την εθνική του ταυτότητα και την πολιτιστική ιδιοπροσωπεία του, χωρίς να μεταμορφωθεί σε άμορφο χυλό.
Η Ελληνορθόδοξη Παιδεία, την οποία ευαγγελίσθηκε ο Άγιος Κοσμάς, δεν αντιτίθεται στις Θετικές Επιστήμες. Τον 19ο αιώνα στην Εμπορική Σχολή της Χάλκης, η οποία ιδρύθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ο σχολάρχης ήταν Αγιορείτης μοναχός, ο Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός. Ο ίδιος δίδασκε στα παιδιά των Ελλήνων εμπόρων τα Θρησκευτικά, τα Αρχαία Ελληνικά, αλλά και τα Μαθηματικά και τη Φυσική, συγγράφοντας ή μεταφράζοντας μόνος του τα σχετικά εγχειρίδια.
Η Ελληνορθόδοξη Παιδεία, την οποία ευαγγελίσθηκε ο Άγιος Κοσμάς, δεν αντιτίθεται στις Θετικές Επιστήμες. Τον 19ο αιώνα στην Εμπορική Σχολή της Χάλκης, η οποία ιδρύθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ο σχολάρχης ήταν Αγιορείτης μοναχός, ο Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός. Ο ίδιος δίδασκε στα παιδιά των Ελλήνων εμπόρων τα Θρησκευτικά, τα Αρχαία Ελληνικά, αλλά και τα Μαθηματικά και τη Φυσική, συγγράφοντας ή μεταφράζοντας μόνος του τα σχετικά εγχειρίδια.
Η Ελληνορθόδοξη Παιδεία, για την οποία αγωνίσθηκε και θυσιάσθηκε ο Πατροκοσμάς, είναι πάντοτε επίκαιρη. Όχι μόνο για εμάς τους Έλληνες, αλλά και για την Ευρώπη που αναζητεί την ταυτότητά της.
Μετά από τα 4,5 χρόνια αριστερών πειραματισμών στην Παιδεία, αξίζει να ξαναδιαβάσουμε τις διδαχές του Αγίου Κοσμά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου