Το ερώτημα «Υπάρχουν δεξιοί διανοούμενοι;» δεν είναι ακριβές.
Προέκυψε όμως ως απάντηση σε ένα ιδεολόγημα το οποίο κυριάρχησε στην αντίληψή μας περί πνευματικής δημοκρατίας στη χώρα μας. Και από την πνευματική δημοκρατία δεν μπορώ να αποκλείσω και την τέχνη. Η λογοτεχνία, η ζωγραφική, όπως και η μουσική, νοηματοδοτούν, με διαφορετικό τρόπο από ό,τι το δοκίμιο ή η φιλοσοφική διατριβή, αλλά νοηματοδοτούν. Ας μην ξεχνάμε ότι το θαύμα του αθηναϊκού 5ου αιώνα δεν θα υπήρχε χωρίς τους μεγάλους τραγικούς, τον Ικτίνο ή τον Φειδία. Η Αναγέννηση δεν ξεκίνησε από τους φιλοσόφους. Την ώθησή της την πήρε από τους μεγάλους ζωγράφους και τους γλύπτες.
Το πραγματικό ερώτημα που συγκρούεται με τη στερεότυπη αντίληψή μας είναι: «Μπορείς να θεωρείσαι διανοούμενος αν δεν είσαι αριστερός;». Αν δηλαδή δεν αναφέρεσαι σε ένα πολιτικό σύστημα αξιών; Ή, για να το πω καλύτερα, ποια είναι η σχέση του πνευματικού έργου με την πολιτική του πίστη; Είναι σχέση υποταγής; Είναι σχέση υπακοής;
Παίρνω ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα της μεταπολίτευσης, τον αγαπημένο Μάνο Χατζιδάκι. Μετά την αυτοεξορία του επέστρεψε στην Ελλάδα επί χούντας, η οποία λέγεται ότι του είχε δώσει κάποιου τύπου φορολογική αμνηστία. Εγινε γι’ αυτό χουντικός; Οχι, βέβαια. Θαυμαστής και φίλος του Καραμανλή, ο οποίος τον θαύμαζε και τον αγαπούσε, τον υπερασπίστηκε έως την τελευταία ημέρα της ζωής του. Ψήφιζε Νέα Δημοκρατία, όμως οι δημόσιες παρεμβάσεις του και κυρίως η θητεία του στο Τρίτο Πρόγραμμα της ραδιοφωνίας αντιπολιτεύθηκαν τις αγκυλώσεις της παράταξης που ψήφιζε, με αποτέλεσμα να συγκρουσθεί δημόσια με πολλούς από τους πολιτικούς πρωταγωνιστές της. Τον Λαμπρία, τον Λάμψα, τον Τσαλδάρη. Για τη σύγκρουσή του με τον πρώτο έχω ιδία πείρα. Οταν βγάζαμε «Το Τέταρτο», του είχα προτείνει τον Λαμπρία ως έναν από τους αρθρογράφους. Ο Χατζιδάκις το είχε δεχθεί, παρά τους καβγάδες τους, ενθουσιασμένος. Είχε καταλάβει κι αυτός, όπως και ο Λαμπρίας, ότι οι όποιες διαφορές τους είχαν περάσει σε δεύτερη μοίρα μπροστά στη λαίλαπα του αυριανικού ΠΑΣΟΚ που κυβερνούσε την Ελλάδα το 1985. Τον Χατζιδάκι δεξιό τον ανέβαζαν, δεξιό τον κατέβαζαν, ακόμη και όσοι άκουγαν και ξανάκουγαν τον «Μεγάλο Ερωτικό». Εντέλει όμως το παιχνίδι το κέρδισε ο «Μεγάλος Ερωτικός» και τόσες άλλες υπέροχες μουσικές που μας κληροδότησε για να θυμόμαστε ότι η Ελλάδα κάποτε έβγαζε ποιότητες που απαιτούσαν κάτι καλύτερο από τον εαυτό της.
Στους αντίποδες είναι η συμπεριφορά του λεγόμενου αριστερού διανοουμένου.
Πώς καταδέχθηκε ο Ρίτσος, ο ποιητής του «Επιτάφιου» και της «Ελένης», να γράψει ένα ποίημα για να υμνήσει τα σοβιετικά τανκς που «χόρευαν» στην Πράγα το 1968;
Και το άλλο για τα «παιδιά της ΚΝΕ που λένε στη ζωή το μέγα ναι»;
Δεν είναι απλώς κακή ποίηση. Είναι δήλωση υποταγής.
Υποταγής σε ποιο πράγμα;
Σε μια αξία που θεωρείς υπέρτερη της ποιητικής δημιουργίας και των απαιτήσεών της – και ο Ρίτσος τις ήξερε πολύ καλά.
Και εδώ αναδεικνύεται το πραγματικό πρόβλημα, και η πραγματική διχοτομία. Αν δηλώσεις αριστερός ως διανοούμενος, είναι σαν να έχεις υπογράψει πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων. Ενίοτε είναι και απαραίτητο για τον διορισμό σου στο Δημόσιο. Η πολιτική σου ένταξη, η νομιμοφροσύνη, σε απαλλάσσει από την ευθύνη του έργου σου.
Ανέφερα τον Ρίτσο, ο οποίος στο κάτω κάτω έχει αφήσει και ποίηση.
Αναλογισθείτε όμως ποιοι τον διαδέχθηκαν και επειδή δηλώνουν αριστεροί υπογράφουν κείμενα ως διανοούμενοι; Πόσοι άτολμοι πανεπιστημιακοί, συγγραφείς, κινηματογραφιστές, θεατράνθρωποι που μας απασχολούν μόνο και μόνο επειδή στεγάζονται στον οίκο της Αριστεράς;
Ο κόσμος αλλάζει, θα μου πείτε. Και η Ελλάδα κάποια στιγμή θα τον ακολουθήσει.
Δεν είμαι τόσο σίγουρος ούτε για τον κόσμο ούτε για την Ελλάδα. Την υπακοή στην Αριστερά την έχει υποκαταστήσει η νέα υπακοή, η μεταμοντέρνα εκδοχή της, η υπακοή στην πολιτική ορθότητα.
Το δίλημμα «δημιουργία ή πολιτική ορθότητα» είναι η μετάφραση του διλήμματος...
«δημιουργία ή Αριστερά», κοινώς και στη μια και στην άλλη περίπτωση η υποταγή της δημιουργίας σε έναν κοινωνικό κομφορμισμό που εγκλωβίζει την ελευθερία της.
Είναι τυχαίο ότι η αναψηλάφηση της δίκης του Σωκράτη, στο λόγιο περιβάλλον των αγγλοσαξονικών ακαδημαϊκών καταλήγει, ως επί το πλείστον, στην καταδίκη του;
Μάλλον όχι. Δημοκρατία έχουμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου