Την προηγούμενη εβδομάδα, πολλά ευρωπαϊκά κράτη γιόρτασαν την Ημέρα Ανακωχής, τιμώντας την 11η Νοεμβρίου 1918, την ημέρα που έληξε το μακελειό του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, είναι σαφές πως αυτή η ημερομηνία δεν ήταν μόνο η ημέρα κατά την οποία σταμάτησε η αιματοχυσία και η καταστροφή στην Ευρώπη - τουλάχιστον για την ώρα. Αυτή ήταν επίσης η ημέρα κατά την οποία ξεκίνησε η μεγάλη ευρωπαϊκή εξάντληση.
Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Henry Kissinger, στο καινούριο του βιβλίο “Παγκόσμια Τάξη”, χαρακτηρίζει τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως τον “πόλεμο από τον οποίο δεν ανέκαμψε ποτέ η Ευρώπη”, ένα “παραμύθι παραίτησης, ακόμη και αυτοκτονίας”.
Κατά την άποψη του Kissinger, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν απλώς μια συνέχιση αυτής της συλλογικής αυτοκτονίας. Η δεύτερη σύγκρουση εξήντλησε ό,τι πόρους δεν είχαν ήδη εξαντληθεί μια γενιά πριν. “Με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η ψυχολογία της ευρωπαϊκής παγκόσμιας τάξης είχε εξαφανιστεί. Έγινε σαφές ότι καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν ήταν σε θέση πλέον να διαμορφώσει το μέλλον της από μόνη της”.
Αυτό που ακολούθησε ήταν ένα μικρό θαύμα. Με μια μικρή βοήθεια από τους Αμερικανούς φίλους (στην ουσία μια Ευρώπη 2.0 στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού), οι εξαντλημένοι Ευρωπαίοι μπορούσαν να αρχίσουν ξανά από την αρχή. Μια ευημερούσα και ειρηνική ήπειρος χτίστηκε η οποία μάλιστα ξεπέρασε ακόμη και τις ιδεολογικές διαιρέσεις του Ψυχρού Πολέμου. Αλλά ποτέ ξανά οι Ευρωπαίοι δεν θα είναι πλήρως αυτόνομα αφεντικά της δικής τους τύχης. Αυτό συνεχίζεται και τώρα.
Πώς λειτουργεί αυτή η κατάσταση στον 21ο αιώνα;
Η απάντηση είναι αποθαρρυντική.
Για πολλούς, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα μεγάλο, κακοσχεδιασμένο project το οποίο αφαιρεί πολύτιμη κυριαρχία με αντάλλαγμα αμφισβητήσιμα οφέλη και ενοχλητικές εισβολές από το εξωτερικό.
Στην πραγματικότητα ωστόσο, η ΕΕ είναι η πιο πρόσφατη “εκτίναξη” μιας ηπείρου που είναι ακόμη εξαντλημένη αλλά δεν κρύβει πλέον τάσεις αυτοκτονίας. Είναι επίσης η τελευταία ελπίδα για τους Ευρωπαίους εάν θέλουν να ανακτήσουν κάποιον βαθμό αυτονομίας σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο διοικούν τα θέματά τους. Σήμερα, οι Ευρωπαίοι έχουν σημασία μόνο διότι αποτελούν ένα καλά οργανωμένο σύμπλεγμα κρατών με έναν βαθμό συνεργασίας που είναι άνευ προηγουμένου στην παγκόσμια ιστορία.
Αλλά το μεγάλο ευρωπαϊκό σχέδιο επιβίωσης που ονομάζεται Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν είναι άτρωτο από την ασθένεια του 1918. Η εξάντληση είναι παντού. Με πολλούς τρόπους, η σημερινές χλιαρές επιδόσεις της ΕΕ είναι μια συνέχεια της εξάντλησης του 1918, με άλλα μέσα.
Στην Ευρώπη σήμερα, οι πολιτικοί πόροι έχουν εξαντληθεί, και δεν φαίνεται πιθανή μια αλλαγή της συνθήκης.
Οι Ευρωπαίοι αγκαλιάζουν τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις μόνο απρόθυμα.
Δεν αντιμετωπίζουν τα ζητήματα της μετανάστευσης και της ένταξης σωστά.
Αποδέχονται ησύχως την ενεργειακή εξάρτηση από αναξιόπιστους, ακόμη και αντίθετους, εξωτερικούς παίκτες.
Και δεν υπάρχει κάποια ορατή προθυμία για τη δημιουργία περισσότερης δημοκρατίας στο σύστημα.
Στην εξωτερική πολιτική, οι εξάρσεις φιλοδοξίας είναι σπάνιες. Η κοινή εξωτερική πολιτική της ΕΕ, στο βαθμό που υπάρχει, βρίσκεται σε χάος, ιδιαίτερα στην γειτονιά της Ευρώπης. Οι Ευρωπαίοι έχουν συρρικνώσει, ξανά και ξανά, τα στρατιωτικά τους assets σε βαθμό που οι πόροι αυτοί μόλις και μετά βίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν, ωστόσο κοστίζουν τεράστια ποσά χρημάτων. Και στην τελευταία εκδήλωση αυτής της εξάντλησης, ορισμένα κράτη-μέλη της ΕΕ γυρνούν ακόμη και την πλάτη τους στον δυτικό φιλελευθερισμό, φλερτάροντας ανοιχτά με την αυταρχική διακυβέρνηση a la Putin.
Το να μην έχει πλέον τάσεις αυτοκτονίας, δεν θα είναι αρκετό για τους Ευρωπαίους που είναι πρόθυμοι να επιβιώσουν τον 21ο αιώνα. Κάτι καλύτερο και μεγαλύτερο πρέπει να έρθει, και χρειάζεται να έρθει σύντομα. Αλλά εάν η δεινή κατάσταση της οικονομίας, τα κακά δημογραφικά, η αυξημένη αστάθεια στη γειτονιά και μια άνοδος των λαϊκιστικών κομμάτων δεν είναι αρκετά για να ξυπνήσουν τους Ευρωπαίους, τότε τι θα είναι;
Ορισμένοι δηλώνουν ότι ο καλύτερος τρόπος για να ξεπεραστεί η εξάντληση της μη αυτοκτονικής οντότητας, είναι να δημιουργήσει περισσότερο πόνο ως κίνητρο, έτσι ώστε να ακολουθήσει αποφασιστική δράση.
Ορισμένοι δηλώνουν ότι ο καλύτερος τρόπος για να ξεπεραστεί η εξάντληση της μη αυτοκτονικής οντότητας, είναι να δημιουργήσει περισσότερο πόνο ως κίνητρο, έτσι ώστε να ακολουθήσει αποφασιστική δράση.
Αυτό το σκεπτικό αποτυπώνει πόσο χαμηλές έχουν γίνει οι προσδοκίες ήδη. Αλλά για να δράσει κανείς σε ένα τέτοιο σχέδιο, είναι ένα γελοίο, χωρίς προοπτική, ανεξέλεγκτο πείραμα.
Μια άλλη απάντηση θα μπορούσε να είναι μια εμπνευσμένη και δυναμική ηγεσία που εφαρμόζει ό,τι είναι αναγκαίο -εάν χρειαστεί, ενάντια στη λαϊκή βούληση. Αλλά αυτός ο πόρος είναι σε περιορισμένη προσφορά στην Ευρώπη, για να πούμε το ελάχιστο.
Η Ευρώπη έχει φθάσει σε ένα σημείο όπου δεν είναι τόσο πολύ τα τεράστια προβλήματα της ηπείρου που προκαλούν σοβαρές ανησυχίες. Το πραγματικά ανησυχητικό φαινόμενο είναι πόση λίγη ενέργεια απελευθερώνουν αυτά τα προβλήματα, πόσο μικρή πολιτική αυτό-ίαση μπορεί να δει κανείς σε ένα εν μέρει δυσλειτουργικό σύστημα.
Όταν οι Ευρωπαίοι θυμούνται το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, θα πρέπει να σκέφτονται επίσης την δική τους πολιτική κατάσταση το 2014. Η αυτοκτονία δεν έρχεται απαραιτήτως μόνο ως αποτέλεσμα μιας τετραετούς σφαγής. Μπορεί επίσης να έλθει ως το αποτέλεσμα ετών απροσεξίας, ανεπαρκών χαμηλών επενδύσεων, και μικροπρεπών διαπληκτισμών.
Τα διδάγματα του πολέμου εξακολουθούν να ισχύουν:
Η Ευρώπη θα είναι ενωμένη ή δεν θα είναι.
Ας το θυμόμαστε αυτό όταν καταθέτουμε τα στεφάνια μας και χαιρετίζουμε τους νεκρούς. Ήξεραν πολύ καλά πώς ήταν η πραγματική εξάντληση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου