ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ
Τα ιδανικά είναι καλό πράγμα, αλλά
αντιμετωπίζουν πάντα ένα κακό: τους περιορισμούς της πραγματικότητας.
Σε αυτήν προσκρούουν διάφοροι «-ισμοί», συχνά με μεγάλο κόστος για την κοινωνία. Και όσο πιο φανατικοί είναι οι οδηγοί των «-ισμών», τόσο σφοδρότερη γίνεται η σύγκρουση με την πραγματικότητα και τόσα περισσότερα θύματα μετράμε.
Ενα από τα ιδανικά για τα οποία χύθηκε πολύ αίμα, είναι αυτό της ισότητας.
Επιχειρήθηκε πολλάκις στην ιστορία να καθιερωθεί ένα σύστημα με οποίο ο πλούτος θα διανέμεται με το απόφθεγμα του Καρλ Μαρξ «από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του». Αυτό είναι ένα ευγενέστατο ιδανικό, το οποίο όμως δεν προσκρούει απλώς στην πραγματικότητα. Εχει και πρόβλημα εσωτερικής συνοχής. Κι αυτό διότι οι ικανότητες των ανθρώπων είναι πεπερασμένες και οι ανάγκες τους άπειρες, ή έστω οι δυνατότητες του πλανήτη είναι πεπερασμένες και οι ανάγκες άπειρες. Ετσι δεν δημιουργείται απλώς ένα ελλειμματικό ισοζύγιο. Το αποτέλεσμα της διαίρεσης, ο λόγος των πεπερασμένων δυνατοτήτων με τις άπειρες ανάγκες είναι μηδέν κι αυτό ήταν η τραγωδία όλων των κομμουνιστικών πειραμάτων.
Κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι οι ανάγκες των ανθρώπων δεν είναι άπειρες, πως είναι κι αυτές πεπερασμένες. Σ’ αυτό θα συμφωνήσουμε όλοι. Εκεί που θα διαφωνήσουμε είναι στον ορισμό αυτών των αναγκών. Κάποιοι θα πουν πως οι ανάγκες είναι για ψωμί, στέγη και περίθαλψη· άλλοι (και μάλλον οι περισσότεροι στην Ελλάδα), για ψωμί στέγη, περίθαλψη και «Κυριακή, γιορτή και σχόλη να ’ναι η ζωή τους όλη»· κάποιοι άλλοι θεωρούν ανάγκη τους να χρησιμοποιούν το τελευταίο smartphone που κυκλοφορεί κ.ο.κ. Συνεπώς, κάποιος πρέπει να ορίσει και –κυρίως– να επιβάλει τους κανόνες με τους οποίους οι ποικίλες ανάγκες θα ικανοποιούνται.
Στον δημοκρατικό καπιταλισμό η πλειοψηφία ορίζει τις ανάγκες των ατόμων που θα ικανοποιούνται από εκείνους που έχουν τις ικανότητες και πληρώνουν (π.χ. το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα που χρηματοδοτείται από τη φορολογία) και η αγορά τις υπόλοιπες, όπως είναι π.χ. ένα σπορ αυτοκίνητο. Βεβαίως, πρέπει να πούμε (παραφράζοντας τον Ουίνστον Τσώρτσιλ) πως ο δημοκρατικός καπιταλισμός είναι το χειρότερο σύστημα, με εξαίρεση όλα τ’ άλλα. Κι αυτό διότι στα άλλα συστήματα ο κατάλογος των αναγκών που θα ικανοποιούνται, δεν θα πρέπει μόνο να ορίζεται αλλά και να επιβάλλεται από τα πάνω, από μια ανώτερη γραφειοκρατική αρχή. Ακόμη κι αν ξεπεράσουμε το παράδοξο μεταξύ «ισότητας» και «ανώτερης γραφειοκρατικής αρχής» που δημιουργεί αναγκαστικώς το φαινόμενο της νομενκλατούρας, η επιδίωξη της απόλυτης ισότητας οδηγεί σε ένα σύστημα που ουδείς μεγιστοποιεί τις ικανότητές του και ουδείς ικανοποιεί τις ανάγκες του, αφού αυτές εκ των πραγμάτων ποικίλλουν.
Αυτό είχε πει και από το βήμα της ΔΕΘ ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας κ. Κυριάκος Μητσοτάκης και τον έψεξαν όλες οι πρόθυμες γραφίδες του ΣΥΡΙΖΑ: «Δεν τρέφω αυταπάτες για μια κοινωνία χωρίς ανισότητες, κάτι τέτοιο είναι αντίθετο στην ανθρώπινη φύση, όσοι το επιχείρησαν καταστρατήγησαν τελικά την ίδια τη δημοκρατία και τα ατομικά δικαιώματα» Συνέχισε, μάλιστα, λέγοντας: «Ομως, το μέρισμα ευημερίας πρέπει να μοιραστεί με όσο το δυνατόν πιο δίκαιο τρόπο. Γιατί για εμάς η αλληλεγγύη είναι η άλλη όψη της ελευθερίας. Δεν είναι μόνο θέμα ανθρωπιάς. Είναι η έμπρακτη αναγνώριση της κοινής μοίρας που δένει όλες τις Ελληνίδες και όλους τους Ελληνες» (16.9.2017).
Σε αυτό απάντησε ο πρωθυπουργός κ. Αλέξης Τσίπρας λέγοντας ότι: «Κάποιοι προσπαθούν να δικαιολογήσουν τη πολιτική τους επιλογή να εκπροσωπούν τα συμφέροντα των λίγων και των ισχυρών, λέγοντάς μας πως η ανισότητα είναι στη φύση της ανθρώπινης κοινωνίας. Δεν ξέρω πού το ’χουν βρει αυτό γραμμένο. Αυτό που εγώ ξέρω, είναι ότι η αναδιανομή του πλούτου, η κοινωνική προστασία, η στήριξη των μικρών απέναντι στους μεγάλους, των ανίσχυρων απέναντι στους ισχυρούς, αποτελούν κατακτήσεις του σύγχρονου πολιτισμού μας» (21.9.2017).
Αλλα λόγια να μισιόμαστε. Κάθε κατάκτηση του πολιτισμού μας είναι για να διορθώσει «ατέλειες» της φύσης. Αν η ισότητα στις κοινωνίες ήταν φυσική, δεν θα χρειαζόταν ούτε κράτος πρόνοιας, ούτε «αναδιανομή πλούτου, κοινωνική προστασία, στήριξη των μικρών απέναντι στους μεγάλους, των ανίσχυρων απέναντι στους ισχυρούς». Δεν θα υπήρχε φορολογία και οι οπαδοί του laissez-faire θα ήταν ευτυχισμένοι. Το «αόρατο χέρι» της κοινωνίας θα έφερνε, πολύ φυσικά, την ισότητα.
Η απόλυτη ισότητα δεν είναι φυσική, είναι άδικη. «Η χειρότερη μορφή αδικίας (ανισότητας) είναι να προσπαθούμε να εξισώσουμε πράγματα που είναι εντελώς ανόμοια», είχε πει ο Αριστοτέλης.
Υπάρχει, όμως, και κάτι χειρότερο:
Η αναγκαστική ισότητα οδηγεί στην κατάργηση της ισονομίας. «Για να παραχθεί το ίδιο αποτέλεσμα από διαφορετικούς ανθρώπους, είναι αναγκαίο να αντιμετωπίζονται αυτοί οι άνθρωποι διαφορετικά», είχε προειδοποιήσει ο Φρίντριχ Χάγιεκ στο βιβλίο του «Ο δρόμος προς τη δουλεία» (εκδ. Παπαδόπουλος), που σημαίνει διαφορετικοί κανόνες δικαίου για διαφορετικά άτομα. Απαιτεί τον όλο και πιο λεπτομερή κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας κάτι που εκτός από αντιπαραγωγικό γίνεται τερατώδες. Ο σχεδιασμός της οικονομίας, παρατηρεί ο μεγάλος Αυστριακός φιλόσοφος, «οδηγεί στη δικτατορία, επειδή η δικτατορία είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο καταναγκασμού και επιβολής ιδεωδών, και ως τέτοια είναι ουσιώδης αν πρόκειται να γίνει σχεδιασμός σε μεγάλη κλίμακα». Αυτό οφείλεται διότι οι επιθυμίες των ανθρώπων που πρέπει να ικανοποιηθούν με οικονομικά μέσα είναι πάρα πολλές και δεν χωρούν σε οποιονδήποτε σχεδιασμό. «Η ευημερία και η ευτυχία εκατομμυρίων δεν μπορούν να μετρηθούν με μία μόνο κλίμακα, του λιγότερο ή του περισσότερο. Η ευημερία ενός λαού, όπως και η ευτυχία ενός ανθρώπου, εξαρτώνται από πολλά πράγματα που μπορούν να παρασχεθούν με άπειρη ποικιλία συνδυασμών».
Η ισότητα είναι ένα ευγενές ιδανικό, αλλά η βίαιη επιβολή της είχε ως αποτέλεσμα το ολοκληρωτικό κράτος με γκουλάγκ, διώξεις αντιφρονούντων, εκατόμβες νεκρών. Είχε, όμως, ως αποτέλεσμα και αδικαιολόγητη ανισότητα. Κι αυτό διότι η ανισότητα που παράγει η ελεύθερη αγορά μπορεί να μετριαστεί από την παρέμβαση του κράτους. Αντιθέτως, δεν υπάρχει κανείς να μετριάσει την ανισότητα που παράγει το κράτος, ουδείς μπορεί να καταπολεμήσει τις νομενκλατούρες που νομοτελειακά παράγονται στον δρόμο προς την... απόλυτη ισότητα.
Σε αυτήν προσκρούουν διάφοροι «-ισμοί», συχνά με μεγάλο κόστος για την κοινωνία. Και όσο πιο φανατικοί είναι οι οδηγοί των «-ισμών», τόσο σφοδρότερη γίνεται η σύγκρουση με την πραγματικότητα και τόσα περισσότερα θύματα μετράμε.
Ενα από τα ιδανικά για τα οποία χύθηκε πολύ αίμα, είναι αυτό της ισότητας.
Επιχειρήθηκε πολλάκις στην ιστορία να καθιερωθεί ένα σύστημα με οποίο ο πλούτος θα διανέμεται με το απόφθεγμα του Καρλ Μαρξ «από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του». Αυτό είναι ένα ευγενέστατο ιδανικό, το οποίο όμως δεν προσκρούει απλώς στην πραγματικότητα. Εχει και πρόβλημα εσωτερικής συνοχής. Κι αυτό διότι οι ικανότητες των ανθρώπων είναι πεπερασμένες και οι ανάγκες τους άπειρες, ή έστω οι δυνατότητες του πλανήτη είναι πεπερασμένες και οι ανάγκες άπειρες. Ετσι δεν δημιουργείται απλώς ένα ελλειμματικό ισοζύγιο. Το αποτέλεσμα της διαίρεσης, ο λόγος των πεπερασμένων δυνατοτήτων με τις άπειρες ανάγκες είναι μηδέν κι αυτό ήταν η τραγωδία όλων των κομμουνιστικών πειραμάτων.
Κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι οι ανάγκες των ανθρώπων δεν είναι άπειρες, πως είναι κι αυτές πεπερασμένες. Σ’ αυτό θα συμφωνήσουμε όλοι. Εκεί που θα διαφωνήσουμε είναι στον ορισμό αυτών των αναγκών. Κάποιοι θα πουν πως οι ανάγκες είναι για ψωμί, στέγη και περίθαλψη· άλλοι (και μάλλον οι περισσότεροι στην Ελλάδα), για ψωμί στέγη, περίθαλψη και «Κυριακή, γιορτή και σχόλη να ’ναι η ζωή τους όλη»· κάποιοι άλλοι θεωρούν ανάγκη τους να χρησιμοποιούν το τελευταίο smartphone που κυκλοφορεί κ.ο.κ. Συνεπώς, κάποιος πρέπει να ορίσει και –κυρίως– να επιβάλει τους κανόνες με τους οποίους οι ποικίλες ανάγκες θα ικανοποιούνται.
Στον δημοκρατικό καπιταλισμό η πλειοψηφία ορίζει τις ανάγκες των ατόμων που θα ικανοποιούνται από εκείνους που έχουν τις ικανότητες και πληρώνουν (π.χ. το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα που χρηματοδοτείται από τη φορολογία) και η αγορά τις υπόλοιπες, όπως είναι π.χ. ένα σπορ αυτοκίνητο. Βεβαίως, πρέπει να πούμε (παραφράζοντας τον Ουίνστον Τσώρτσιλ) πως ο δημοκρατικός καπιταλισμός είναι το χειρότερο σύστημα, με εξαίρεση όλα τ’ άλλα. Κι αυτό διότι στα άλλα συστήματα ο κατάλογος των αναγκών που θα ικανοποιούνται, δεν θα πρέπει μόνο να ορίζεται αλλά και να επιβάλλεται από τα πάνω, από μια ανώτερη γραφειοκρατική αρχή. Ακόμη κι αν ξεπεράσουμε το παράδοξο μεταξύ «ισότητας» και «ανώτερης γραφειοκρατικής αρχής» που δημιουργεί αναγκαστικώς το φαινόμενο της νομενκλατούρας, η επιδίωξη της απόλυτης ισότητας οδηγεί σε ένα σύστημα που ουδείς μεγιστοποιεί τις ικανότητές του και ουδείς ικανοποιεί τις ανάγκες του, αφού αυτές εκ των πραγμάτων ποικίλλουν.
Αυτό είχε πει και από το βήμα της ΔΕΘ ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας κ. Κυριάκος Μητσοτάκης και τον έψεξαν όλες οι πρόθυμες γραφίδες του ΣΥΡΙΖΑ: «Δεν τρέφω αυταπάτες για μια κοινωνία χωρίς ανισότητες, κάτι τέτοιο είναι αντίθετο στην ανθρώπινη φύση, όσοι το επιχείρησαν καταστρατήγησαν τελικά την ίδια τη δημοκρατία και τα ατομικά δικαιώματα» Συνέχισε, μάλιστα, λέγοντας: «Ομως, το μέρισμα ευημερίας πρέπει να μοιραστεί με όσο το δυνατόν πιο δίκαιο τρόπο. Γιατί για εμάς η αλληλεγγύη είναι η άλλη όψη της ελευθερίας. Δεν είναι μόνο θέμα ανθρωπιάς. Είναι η έμπρακτη αναγνώριση της κοινής μοίρας που δένει όλες τις Ελληνίδες και όλους τους Ελληνες» (16.9.2017).
Σε αυτό απάντησε ο πρωθυπουργός κ. Αλέξης Τσίπρας λέγοντας ότι: «Κάποιοι προσπαθούν να δικαιολογήσουν τη πολιτική τους επιλογή να εκπροσωπούν τα συμφέροντα των λίγων και των ισχυρών, λέγοντάς μας πως η ανισότητα είναι στη φύση της ανθρώπινης κοινωνίας. Δεν ξέρω πού το ’χουν βρει αυτό γραμμένο. Αυτό που εγώ ξέρω, είναι ότι η αναδιανομή του πλούτου, η κοινωνική προστασία, η στήριξη των μικρών απέναντι στους μεγάλους, των ανίσχυρων απέναντι στους ισχυρούς, αποτελούν κατακτήσεις του σύγχρονου πολιτισμού μας» (21.9.2017).
Αλλα λόγια να μισιόμαστε. Κάθε κατάκτηση του πολιτισμού μας είναι για να διορθώσει «ατέλειες» της φύσης. Αν η ισότητα στις κοινωνίες ήταν φυσική, δεν θα χρειαζόταν ούτε κράτος πρόνοιας, ούτε «αναδιανομή πλούτου, κοινωνική προστασία, στήριξη των μικρών απέναντι στους μεγάλους, των ανίσχυρων απέναντι στους ισχυρούς». Δεν θα υπήρχε φορολογία και οι οπαδοί του laissez-faire θα ήταν ευτυχισμένοι. Το «αόρατο χέρι» της κοινωνίας θα έφερνε, πολύ φυσικά, την ισότητα.
Η απόλυτη ισότητα δεν είναι φυσική, είναι άδικη. «Η χειρότερη μορφή αδικίας (ανισότητας) είναι να προσπαθούμε να εξισώσουμε πράγματα που είναι εντελώς ανόμοια», είχε πει ο Αριστοτέλης.
Υπάρχει, όμως, και κάτι χειρότερο:
Η αναγκαστική ισότητα οδηγεί στην κατάργηση της ισονομίας. «Για να παραχθεί το ίδιο αποτέλεσμα από διαφορετικούς ανθρώπους, είναι αναγκαίο να αντιμετωπίζονται αυτοί οι άνθρωποι διαφορετικά», είχε προειδοποιήσει ο Φρίντριχ Χάγιεκ στο βιβλίο του «Ο δρόμος προς τη δουλεία» (εκδ. Παπαδόπουλος), που σημαίνει διαφορετικοί κανόνες δικαίου για διαφορετικά άτομα. Απαιτεί τον όλο και πιο λεπτομερή κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας κάτι που εκτός από αντιπαραγωγικό γίνεται τερατώδες. Ο σχεδιασμός της οικονομίας, παρατηρεί ο μεγάλος Αυστριακός φιλόσοφος, «οδηγεί στη δικτατορία, επειδή η δικτατορία είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο καταναγκασμού και επιβολής ιδεωδών, και ως τέτοια είναι ουσιώδης αν πρόκειται να γίνει σχεδιασμός σε μεγάλη κλίμακα». Αυτό οφείλεται διότι οι επιθυμίες των ανθρώπων που πρέπει να ικανοποιηθούν με οικονομικά μέσα είναι πάρα πολλές και δεν χωρούν σε οποιονδήποτε σχεδιασμό. «Η ευημερία και η ευτυχία εκατομμυρίων δεν μπορούν να μετρηθούν με μία μόνο κλίμακα, του λιγότερο ή του περισσότερο. Η ευημερία ενός λαού, όπως και η ευτυχία ενός ανθρώπου, εξαρτώνται από πολλά πράγματα που μπορούν να παρασχεθούν με άπειρη ποικιλία συνδυασμών».
Η ισότητα είναι ένα ευγενές ιδανικό, αλλά η βίαιη επιβολή της είχε ως αποτέλεσμα το ολοκληρωτικό κράτος με γκουλάγκ, διώξεις αντιφρονούντων, εκατόμβες νεκρών. Είχε, όμως, ως αποτέλεσμα και αδικαιολόγητη ανισότητα. Κι αυτό διότι η ανισότητα που παράγει η ελεύθερη αγορά μπορεί να μετριαστεί από την παρέμβαση του κράτους. Αντιθέτως, δεν υπάρχει κανείς να μετριάσει την ανισότητα που παράγει το κράτος, ουδείς μπορεί να καταπολεμήσει τις νομενκλατούρες που νομοτελειακά παράγονται στον δρόμο προς την... απόλυτη ισότητα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου