«Σε 20 χρόνια από σήμερα, εάν το
θέλει ο Θεός, θα βρίσκομαι κάπου εδώ γύρω. Εάν τότε το Ιράν έχει
αποκτήσει ατομική βόμβα, το όνομά μου θα είναι γραμμένο πάνω της», έλεγε
ο Μπαράκ Ομπάμα τον περασμένο Μάιο, απαντώντας στους επικριτές του,
εντός και εκτός συνόρων, και αναγνωρίζοντας παράλληλα το ρίσκο που
αναλάμβανε επιδιώκοντας την υπογραφή μιας ιστορικής συμφωνίας με την
Τεχεράνη, που θα αφορούσε όχι μόνο το πυρηνικό της πρόγραμμα, αλλά και
τον ρόλο της στη Μέση Ανατολή.
Σήμερα, περίπου δυόμισι μήνες
μετά, η συμφωνία αυτή είναι γεγονός -έστω κι αν το ελεγχόμενο από τους
Ρεπουμπλικάνους Κογκρέσο θα επιχειρήσει να την εκτροχιάσει.
Όπως είναι
γεγονός και η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων ανάμεσα στις
Ηνωμένες Πολιτείες και την Κούβα, τη χώρα που τόσο πλήγωσε την περηφάνια
του αμερικανικού ιμπεριαλισμού -ο οποίος, άλλωστε, γι' αυτό προσπάθησε
εξαρχής να την εκδικηθεί με κάθε τρόπο, στοχεύοντας τόσο τον λαό όσο και
τους δύο πιο γνωστούς ηγέτες της, τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα και τον
Φιντέλ Κάστρο.
Δεν χωράει, λοιπόν, αμφιβολία ότι ο Ομπάμα, ο
πρώτος Αφροαμερικανός πρόεδρος των ΗΠΑ, συνεχίζει να γράφει ιστορία,
χαράσσοντας ανεξίτηλα το όνομά του στις σελίδες της, καθώς κλείνει
μέτωπα που είχαν ανοίξει σε μιαν άλλη εποχή πασίγνωστοι προκάτοχοί του,
όπως ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ και ο Τζον Κένεντι, ο Τζίμι Κάρτερ και ο
Ρόναλντ Ρέιγκαν.
Όλα δείχνουν, μάλιστα, πως δεν είναι διατεθειμένος να
σταματήσει εκεί και, στον ένα ουσιαστικά χρόνο που του απομένει στον
Λευκό Οίκο, θα επιχειρήσει και άλλες ανατροπές, ανάλογης ή και ακόμη
μεγαλύτερης εμβέλειας.
Όπως σημείωνε στις 14 Ιουλίου ανάλυση που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα
Washington Post, «οι δύο αυτές πρωτοβουλίες (Ιράν και Κούβα) δεν είναι
σημαντικές μόνο για τη θέση των ΗΠΑ στην παγκόσμια σκηνή. Αποτελούν,
ταυτόχρονα, την τελική δοκιμασία μιας ιδέας που έχει ζωτική θέση στο
πολιτικό DNA του Ομπάμα: ότι το να συνομιλεί με τους αντιπάλους των ΗΠΑ
αντί να τους πολεμά, αποτελεί ένδειξη δύναμης και όχι αδυναμίας».
Αντίστοιχη είναι η εκτίμηση του Der Spiegel: «Το δόγμα του Μπαράκ
Ομπάμα στην εξωτερική πολιτική -σημειώνει στο άρθρο γνώμης του τελευταίο
τεύχους- συμπυκνώνεται ως εξής: Μην κάνεις πόλεμο, όταν μπορείς να
συνομιλήσεις».
Η συμφωνία με το Ιράν «θα είναι η μεγαλύτερη παρακαταθήκη
της θητείας του Ομπάμα, καθώς ως πρόεδρος πέτυχε να επιλύσει μια από
τις σημαντικότερες διαμάχες της εποχής μας με ειρηνικά μέσα»,
υπογραμμίζει το γερμανικό περιοδικό.
Φανταστείτε, λοιπόν, τι έχει να γίνει εάν κατορθώσει να επιβάλει
ανάλογες συμφωνίες σε άλλα μεγάλα και χρόνια μέτωπα, που απειλούν την
παγκόσμια ειρήνη: το Παλαιστινιακό και το Κουρδικό, το Κυπριακό και,
πάνω από όλα, τη σχέση της χώρας του με τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν.
Ακόμη και στην περίπτωση που δεν προλάβει να βάλει την υπογραφή του σε
μια οριστική συμφωνία, αλλά θέσει τις βάσεις για την επίτευξή της, είναι
προφανές ότι θα καταγραφεί ως ο ένας μεγάλος... επαναστάτης στην
εξωτερική πολιτική της παγκόσμιας υπερδύναμης -και μάλιστα, μόλις μια
δεκαετία μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και το δόγμα που
επιχείρησε τη βίαιη επιβολή της Pax Americana.
Ποια είναι, όμως,
η κινητήριος δύναμη πίσω από την πολιτική του Ομπάμα και του
υπερπολύτιμου υπουργού Εξωτερικών του, Τζον Κέρι;
Ασφαλώς, αυτή δεν
μπορεί να αναζητηθεί στον... χαρακτήρα του και στο γεγονός ότι είναι
καλύτερο παιδί από τον Τζορτζ Μπους -άλλωστε, η διπλωματική ιστορία δεν
γράφεται κυρίως από χαρακτήρες, αλλά από συμφέροντα και ψυχρούς
υπολογισμούς.
Γι' αυτό, ο νυν πρόεδρος των ΗΠΑ δεν κάνει τίποτε άλλο
παρά να προωθεί τα συμφέροντα της υπερδύναμης με διαφορετικά μέσα,
αντιλαμβανόμενος ότι η πολεμική της μηχανή, όσο ασύλληπτη ισχύ και αν
διαθέτει, φέρνει το εντελώς αντίθετο αποτέλεσμα.
Με άλλα λόγια:
Ο Ομπάμα δεν είναι αντίθετος με τη συνέχιση ή και την
ενίσχυση της αμερικανικής ηγεμονίας, επιδιώκει όμως να την επιβάλει μέσα
από ένα πλέγμα συμφωνιών και ρυθμίσεων που, τελικά, θα οδηγήσουν σε μια
νέα παγκόσμια τάξη με εγγυητή την Ουάσιγκτον.
Για να το επιτύχει,
βεβαίως, υπάρχουν δύο απαράβατες προϋποθέσεις:
Αφενός, να κάμψει τις
αντιδράσεις όλων όσοι θεωρούν ότι θίγονται από το σχέδιό του -όπως, για
παράδειγμα, η Τουρκία του Ερντογάν και το Ισραήλ του Νετανιάχου.
Και
αφετέρου, να μη βρεθεί αντιμέτωπος με κοινωνικές εκρήξεις που θα
μετατρέψουν σε κουρελόχαρτα όλα τα σχέδια των διπλωματικών επιτελείων,
όπως πολλάκις έχει συμβεί στο παρελθόν.
2. Συμφωνίες - σταθμοί
Α) Ιστορικός συμβιβασμός με το Ιράν
Ολόκληρος ο κόσμος, με ελάχιστες εξαιρέσεις, χαιρέτισε τη συμφωνία για
το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και η
Ε.Ε. έδωσαν ήδη το «πράσινο φως» για την εφαρμογή της.
Στην Τεχεράνη, οι
αντιδράσεις των σκληροπυρηνικών μοιάζουν περισσότερο γραφικές παρά
ουσιαστικές, υπενθυμίζοντας απλώς ότι το κατεστημένο είναι εκεί, έτοιμο
να αντιδράσει εάν χρειαστεί.
Το τελευταίο εμπόδιο μοιάζει να βρίσκεται
στο Καπιτώλιο και το Κογκρέσο, όπου οι Ρεπουμπλικάνοι ετοιμάζονται να
στήσουν... οδοφράγματα. Στην πράξη, όμως, λίγες πιθανότητες έχουν να
συγκεντρώσουν την πλειοψηφία που απαιτείται για να ακυρώσουν το
πανίσχυρο προεδρικό βέτο.
Την ίδια στιγμή, πολλές χώρες και
επιχειρηματικοί όμιλοι ζεσταίνουν τις μηχανές τους για να προλάβουν να
εισέλθουν πρώτοι στην ιρανική αγορά, όταν αρθούν και επισήμως οι
κυρώσεις.
Ο Γερμανός αντικαγκελάριος έσπευσε ήδη στην Τεχεράνη για να
κλείσει προνομιακά deals. Ο Φρανσουά Ολάντ συμφώνησε με τον Χασάν
Ρουχανί να διευρύνουν την οικονομική συνεργασία τους. Πληροφορίες
αναφέρουν ότι οι Βρυξέλλες έχουν δώσει ήδη προέγκριση για ευρωπαϊκές
επενδύσεις ύψους 2 δισ. ευρώ στο Ιράν. Και η αγορά πετρελαίου
ετοιμάζεται να υποδεχθεί χιλιάδες επιπλέον βαρέλια. Κάτι σημαντικό έχει
αλλάξει.
Β) Ουάσιγκτον - Αβάνα σε... απευθείας σύνδεση
Στις 20 Ιουλίου 2015, Ηνωμένες Πολιτείες και Κούβα αποκατέστησαν
επισήμως τις διπλωματικές τους σχέσεις και η σημαία της δεύτερης
κυμάτισε στον ουρανό της Ουάσιγκτον για πρώτη φορά μετά από 54 χρόνια.
Σχεδόν δύο 24ωρα αργότερα, ο Λευκός Οίκος ανακοίνωνε ότι βρίσκεται στην
τελική φάση του σχεδιασμού που θα οδηγήσει στο κλείσιμο της αμερικανικής
βάσης στο Γκουαντάναμο, η οποία βρίσκεται σε κουβανικό έδαφος και έχει
συνδεθεί με τις πιο μαύρες σελίδες του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας».
Και λίγες ώρες μετά, η αρμόδια επιτροπή της Γερουσίας, με τις ψήφους και
αρκετών Ρεπουμπλικάνων, ενέκρινε κατά πλειοψηφία την άρση των
περιορισμών για τις επισκέψεις Αμερικανών πολιτών στην Κούβα, καθώς και
τη χαλάρωση ορισμένων σημαντικών εμπορικών κυρώσεων.
Φυσικά,
στην περίπτωση αυτή δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για ένα σχεδόν ισότιμο
συμβιβασμό, όπως συνέβη στην περίπτωση του Ιράν. Η ουσία είναι ότι η
Αβάνα και το καθεστώς της αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν,
διασφαλίζοντας ωστόσο απολύτως αξιοπρεπείς όρους και διατηρώντας μεγάλα
περιθώρια κυριαρχίας. Το μέλλον, βεβαίως, εύκολα μπορεί κανείς να το
προδιαγράψει, με την αθρόα «εισβολή» των αμερικανικών κεφαλαίων στο νησί
της Καραϊβικής. Μια νέα σελίδα ανοίγει, που θα μοιάζει αρκετά με μια
παλιά...
Pax Americana με ειρηνικά μέσα
Το Κουρδικό σε καμπή
Η κατάσταση διάλυσης που επικρατεί στη Συρία και το Ιράκ, δύο χώρες
στις οποίες το Ισλαμικό Κράτος έβαλε ταφόπλακα στις όποιες ελπίδες είχαν
απομείνει για να παραμείνουν ενιαίες και κυρίαρχες, δημιουργεί εντελώς
νέα δεδομένα στην ευρύτερη περιοχή και καθιστά πολύ πιο ορατό το
ενδεχόμενο δημιουργίας ενός ανεξάρτητου κράτους για τα περίπου 25
εκατομμύρια των Κούρδων που κατοικούν εκεί.
Με δεδομένο,
μάλιστα, ότι η Βαγδάτη και η Δαμασκός έχουν πρακτικά χάσει το παιχνίδι,
αυτή που τώρα αισθάνεται τη μεγαλύτερη απειλή είναι η Άγκυρα. Το κύρος
που έχει αποκτήσει το ΡΚΚ στις τάξεις των Κούρδων και η σταδιακή αποδοχή
της ύπαρξής του στη Δύση, σε συνδυασμό με τις κατηγορίες για στήριξη
των τζιχαντιστών από την Τουρκία, έχει φέρει σε πολύ δύσκολη θέση την
κυβέρνηση της τελευταίας και τον Ταγίπ Ερντογάν, που μοιάζει πλέον να
ζητά τη συνεννόηση με την Ουάσιγκτον. Ο ρόλος των ΗΠΑ θα είναι και εδώ
καθοριστικός.
Νέος γύρος για το Κυπριακό
«Η Κύπρος πάντοτε διαδραματίζει ένα εξαιρετικά θετικό και χρήσιμο ρόλο,
ιδιαίτερα σε αυτή την περιοχή, σε ό,τι αφορά στην εξωτερική μας
πολιτική», δήλωσε χθες από τη Λευκωσία η «υπουργός Εξωτερικών» της Ε.Ε.,
Φεντερίκα Μογκερίνι.
Πράγματι, ο ρόλος της Κύπρου είναι κομβικός, καθώς
αποτελεί de facto «γέφυρα» αντικρουόμενων συχνά γεωπολιτικών και
οικονομικών συμφερόντων -της Τουρκίας και του Ισραήλ, των ΗΠΑ, της
Βρετανίας και της Ρωσίας, αναμφίβολα δε και της Ελλάδας.
Η
αλήθεια είναι ότι στο πλαίσιο της γενικότερης κινητικότητας που υπάρχει,
στο τραπέζι βρίσκεται ήδη ένα νέο σχέδιο για το Κυπριακό, που αργά ή
γρήγορα θα κληθούν να δεχθούν ή να απορρίψουν οι άμεσα ενδιαφερόμενες
πλευρές. Για τους ίδιους τους Κύπριους, πρακτικά δεν διαφέρει πολύ από
το περίφημο «Σχέδιο Ανάν» -όμως, οι συνθήκες είναι διαφορετικές σε σχέση
με το 2004. Οι ΗΠΑ το γνωρίζουν καλά.
Η χαμένη τιμή των Παλαιστινίων
Όσοι έχουν ασχοληθεί στοιχειωδώς με τη διπλωματική ιστορία, κυρίως της
Μέσης Ανατολής, συνειδητοποιούν ότι το Παλαιστινιακό είναι το πιο
περίπλοκο και δύσκολο πρόβλημα. Και ταυτόχρονα, γνωρίζουν ότι καθώς
βρίσκεται στην «καρδιά» όλων των Αράβων, χωρίς την επίλυσή του δεν
μπορεί να επέλθει ειρήνευση και μια βιώσιμη τάξη πραγμάτων στην περιοχή
αυτή, που θεωρείται εδώ και δεκαετίες ως η πιο «καυτή» του πλανήτη.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι όλοι σχεδόν οι Αμερικανοί πρόεδροι, των
πιο πολεμοκάπηλων συμπεριλαμβανομένων, έχουν εκδηλώσει μια τουλάχιστον
δημόσια πρωτοβουλία για το Παλαιστινιακό -εις μάτην, φυσικά, όπως
αποδεικνύεται εκ του αποτελέσματος.
Θα καταφέρει, άραγε, ο Ομπάμα να
πείσει το Ισραήλ και τον Νετανιάχου να κάνουν αυτή τη φορά τις αναγκαίες
υποχωρήσεις;
Ειδικά μετά τη συμφωνία με το Ιράν, κάτι τέτοιο θα
συνιστούσε έκπληξη πρώτου μεγέθους.
Νέος Ψυχρός Πόλεμος με τη Ρωσία;
Η κατάσταση που επικρατεί στην Ουκρανία, τα παιχνίδια πολέμου του ΝΑΤΟ
στη Βαλτική και την ανατολική Ευρώπη, καθώς και οι ασφυκτικές πιέσεις
που άσκησαν οι ΗΠΑ στους Ευρωπαίους και τους άλλους συμμάχους τους για
να κηρύξουν οικονομικό πόλεμο εναντίον της Ρωσίας γεννούν ευλόγως την
υποψία ότι επιλογή της Ουάσινγκτον είναι να κηρύξει ένα νέο Ψυχρό
Πόλεμο, μέχρις ότου ο Βλαντιμίρ Πούτιν εγκαταλείψει τις φιλοδοξίες του
και ενδώσει.
Είναι προφανές, ωστόσο, ότι χωρίς τη συναίνεση και
την ουσιαστική συμβολή του Κρεμλίνου, τα
σχέδια του Ομπάμα για ένα
ιστορικό συμβιβασμό με το Ιράν θα είναι ναυαγήσει προ πολλού, ενώ θα
ήταν άνευ ουσίας κάθε προσπάθεια ειρήνευσης στη Μέση Ανατολή, όπου η
επιρροή της Μόσχας είναι ισχυρή. Ταυτόχρονα δε, η εμπειρία των
Αμερικανών τους επιτρέπει να διαπιστώσουν ότι το πλέγμα των συμμαχιών
που έχει δημιουργήσει ο Πούτιν (κυρίως με την Κίνα) τον καθιστούν ένα
εξαιρετικά δύσκολο αντίπαλο. Οι γνωρίζοντες, λοιπόν, λένε ότι πίσω ήδη
«μαγειρεύεται» ο συμβιβασμός.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου