Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Reader in International Security στο King’s College London.
Μετά το 1974 υπάρχουν τρεις σχολές σκέψης και πολιτικής στα ελληνοτουρκικά, που τέμνουν οριζόντια τις κομματικές γραμμές: η φιλελεύθερη, η συντηρητική και η δυναμική.
Πέρα από τις ιδεολογικές τους αναφορές, οι σχολές αντανακλούν κατά περίπτωση προσωπικές πεποιθήσεις και στυλ ηγεσίας. Συχνά δε μέσα στην ίδια κυβέρνηση συνυπάρχουν διαφορετικές σχολές.
Η κάθε μία έχει τις δικές της επιδιώξεις, αλλά και προσλαμβάνουσες παραστάσεις για την Τουρκία.
Η φιλελεύθερη σχολή διατείνεται ότι η επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών είναι εφικτή υπό προϋποθέσεις. Υποστηρίζει με θέρμη τον διάλογο ανάμεσα στις δύο πλευρές και δίνει μεγάλη έμφαση στην εφαρμογή του διεθνούς δικαίου. Η προσπάθεια του Κωνσταντίνου Καραμανλή να πείσει την κυβέρνηση Ντεμιρέλ το 1975 να γίνει από κοινού προσφυγή για την υφαλοκρηπίδα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης εντάσσεται σε αυτή τη σχολή. Εκτοτε η φιλελεύθερη προσέγγιση έχει εξελιχθεί σημαντικά. Πέρα από τη δικαστική διευθέτηση, η στρατηγική του Ελσίνκι την περίοδο του Κώστα Σημίτη εστίαζε στον εξευρωπαϊσμό της γειτονικής χώρας. Με αυτόν τον τρόπο θα προέκυπτε ο εκδημοκρατισμός της Τουρκίας και κατ’ επέκταση η εμπέδωση της ειρήνης στην περιοχή. Επί πρωθυπουργίας Γιώργου Παπανδρέου προτάχθηκε η διμερής συνεργασία σε ζητήματα χαμηλής πολιτικής (π.χ. οικονομία, τουρισμός) ως καταλύτης θετικών εξελίξεων.
Βασική αδυναμία της σχολής είναι η έλλειψη κατανόησης των μεγάλων αλλαγών που έχουν συντελεστεί στο εσωτερικό της Τουρκίας, αλλά και διεθνώς. Αλλωστε, είναι κάτι παραπάνω από εμφανές ότι η Τουρκία έχει εξελιχθεί σε μια αναθεωρητική δύναμη με ηγεμονικές βλέψεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Εντούτοις, η φιλελεύθερη σχολή παραμένει ιδιαίτερα δημοφιλής σε ένα μεγάλο κομμάτι του πολιτικού προσωπικού και της ακαδημαϊκής διανόησης.
Η συντηρητική σχολή επιδιώκει τη διατήρηση του υφιστάμενου στάτους κβο στο Αιγαίο και προβάλλει ορισμένες επιφυλάξεις για την προοπτική δικαστικής επίλυσης στη Χάγη. Δεν πρόκειται για τη σχολή ακινησίας, όπως συχνά αναφέρεται. Η συντηρητική προσέγγιση αποδέχεται κριτικά την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου και ενστερνίζεται τη λογική του αυστηρά οριοθετημένου διαλόγου. Παραμένει πιστή στην εθνική θέση ότι υπάρχει μόνο μία ελληνοτουρκική διαφορά προς επίλυση, δηλαδή τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Επίσης, δεν αποδέχεται τη φιλελεύθερη άποψη ότι ο χρόνος δουλεύει απαραίτητα υπέρ της Τουρκίας, αφού στις διεθνείς σχέσεις δεν υπάρχει τίποτα δεδομένο.
Θιασώτες της συγκεκριμένης σχολής υπήρχαν στις κυβερνήσεις του Κώστα Καραμανλή, Αντώνη Σαμαρά και Αλέξη Τσίπρα. Ο πρώτος σταμάτησε τη διαδικασία του Ελσίνκι που οδηγούσε σε εθνική ήττα, ο δεύτερος απομάκρυνε τα ζητήματα κυριαρχίας από τον ελληνοτουρκικό διάλογο και ο τρίτος αρκέστηκε στην «αγορά χρόνου», χωρίς διάθεση ανατροπών. Η συντηρητική σχολή συνεχίζει να έχει σημαντικά ερείσματα μέσα σε αρκετά κόμματα, συμπεριλαμβανομένου του ΚΚΕ.
Τέλος, η δυναμική σχολή δεν εμπιστεύεται ιδιαίτερα τη διεθνή διαιτησία και επικεντρώνεται σε δύο δείκτες σκληρής ισχύος: τη δημιουργία αμυντικών συμμαχιών και την ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων. Στον δημόσιο διάλογο αρκετοί τη χαρακτηρίζουν «εθνικιστική σχολή» επειδή αντιμετωπίζει την Τουρκία ως μια διαρκή απειλή. Πάντως, αξίζει να σημειωθεί ότι τέτοιος όρος δεν χρησιμοποιείται στη διεθνή βιβλιογραφία. Η στρατιωτική διαχείριση της κρίσης του 1987 και η εκπόνηση του Ενιαίου Αμυντικού Δόγματος με την Κυπριακή Δημοκρατία είναι δύο γνωστά παραδείγματα αυτής της σχολής. Σε έναν κόσμο που επικρατεί αβεβαιότητα και ανασφάλεια, η αρχή της αυτοβοήθειας επιτάσσει την υιοθέτηση μιας στρατηγικής εξισορρόπησης ή ακόμη και ανάσχεσης της Αγκυρας.
Το κύριο μειονέκτημα της δυναμικής προσέγγισης είναι ότι η αύξηση της στρατιωτικής έντασης μπορεί να οδηγήσει σε αυτοεκπληρούμενες προφητείες περί νομοτελειακής σύγκρουσης.
Βασικός εκπρόσωπός της ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, αλλά ψήγματα της συγκεκριμένης σχολής υπήρχαν και σε πρόσφατες κυβερνήσεις της Ν.Δ.
Η δυναμική σχολή παραμένει ελκυστική στα μάτια της κοινής γνώμης, αλλά διαθέτει πλέον λιγότερους υποστηρικτές στα κόμματα εξουσίας και τον ακαδημαϊκό κόσμο.
Οι τρεις σχολές δεν είναι μονολιθικές ή στατικές. Πάντα υπάρχει μια σχετική ευελιξία, που προκύπτει από την εξέλιξη των γεγονότων στις διμερείς σχέσεις και ευρύτερα. Επιπρόσθετα, όλοι οι λήπτες αποφάσεων συνυπολογίζουν το πολιτικό κόστος στη χάραξη της πολιτικής, ειδικά όταν επίκεινται εκλογές ή η κοινοβουλευτική πλειοψηφία δεν είναι δεδομένη.
Σε κάθε περίπτωση, η κάθε σχολή δίνει διαφορετική απάντηση για το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Η φιλελεύθερη...
διακατέχεται από μια υπέρμετρη αισιοδοξία για την επίτευξη ενός ειρηνικού μέλλοντος στην περιοχή, η συντηρητική αντιμετωπίζει με δυσπιστία τα κελεύσματα για αμοιβαίες υποχωρήσεις σε αυτή τη χρονική συγκυρία και η δυναμική διακρίνεται για την εγγενή απαισιοδοξία της αναφορικά με τη δυνατότητα της Τουρκίας να αλλάξει στάση έναντι του Ελληνισμού. Η Ιστορία είναι ο τελικός κριτής όλων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου