Του ΠΑΣΧΟΥ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗ
Μια προσέγγιση στο θέμα της βίας είναι απλοϊκή: «Η βία είναι σύμφυτη με την ανθρώπινη ιστορία» και ξεμπερδεύεις.
Η άλλη είναι δύσκολη. Προσπαθεί να διακρίνει τα διαφορετικά μοτίβα βίας, τα κίνητρα των δραστών, τα μέσα που χρησιμοποιούν κ.λπ., έτσι ώστε να φτιάξει κάποια θεωρία της βίας, με τελικό στόχο την αντιμετώπισή της.
Η επιτυχία στην αντιμετώπιση κάθε προβλήματος είναι ευθέως ανάλογη με το βάθος της ανάλυσής του. Οταν όλα τσουβαλιάζονται κάτω από ένα όνομα, τίποτε δεν μπορεί να διορθωθεί.
Απλοϊκές θεωρίες περί βίας υπάρχουν πολλές. Κάποιες μάλιστα έχουν και φιλοσοφικό υπόβαθρο, σαν εκείνη που ακούμε χρόνια και θέλει τα πάντα να είναι βία. Ο λόγος είναι βία, η φτώχεια είναι βία, οι απολύσεις είναι βία, οι καθηγητές ασκούν βία· λόγω της προνομιακής θέσης που κατέχουν απέναντι στους διδασκόμενους έχουν «εξουσία», η εξουσία ασκεί εξ ορισμού βία, κατά το «ο αστυνόμος είναι μπουζούκι» κ.ο.κ.
Οταν όλα τα δυσάρεστα είναι βία, τότε το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι σχετικοποιείται η πραγματική βία, ο ξυλοδαρμός, τα βασανιστήρια, η δολοφονία. Αν, για παράδειγμα, υπάρχει «λεκτική βία», τότε μια γροθιά στον ομιλητή μπορεί να θεωρηθεί αυτοάμυνα. Επομένως το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να ορίσουμε τη βία, σαν κάτι που έχει αποκλειστικώς φυσικές επιπτώσεις και όχι τις αδιόρατες ψυχολογικές. Βεβαίως όλοι «πληγωνόμαστε» όταν μας κακοχαρακτηρίζουν, αλλά τα αποτελέσματα μιας γροθιάς είναι ορατά. Ενας υβριστικός χαρακτηρισμός –όπως είχε πει ο Γεώργιος Παπανδρέου– μπορεί να μην έχει καμιά σημασία όταν προέρχεται από κάποιον που δεν έχουμε σε υπόληψη.
Η απόλυση από την εργασία είναι άσχημο πράγμα, αλλά για πολλούς ακόμη πιο δυσάρεστος είναι ο ερωτικός χωρισμός. Κακά είναι και τα δύο, αλλά για να μπορούμε να συνεννοούμαστε δεν πρέπει να τα κατατάσσουμε κάτω από την ετικέτα της βίας.
Υπάρχει Αριστερή και Δεξιά βία;
Οχι. Kάθε μορφή βίας είναι φασιστική. Η πολιτική βία, όπως έλεγε και ο αείμνηστος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Σταύρος Τσακυράκης, «αποσκοπεί στην υποκατάσταση της δημοκρατικής πλειοψηφίας» κι αυτό είναι φασισμός, ό,τι χρώματος λεοντή κι αν φοράει.
Συνεπώς, είναι το ίδιο πράγμα η ακροαριστερή τρομοκρατία, π.χ. της «17 Νοέμβρη», με τον ακροδεξιό χουλιγκανισμό των «Bad Boys» που εισήχθη από την Κροατία; (Σημείωση: εισήχθη εν μέρει, διότι ήταν και δικά μας μπουμπούκια στη δολοφονική συμμορία).
Σε ηθικό επίπεδο η απάντηση είναι...
καταφατική.
Σε αναλυτικό, όμως, αρνητική. Υπάρχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, που αν θέλουμε να βρούμε άκρη με τη βία πρέπει να αναλύσουμε.
Η αλήθεια είναι πως οι χούλιγκαν της Ντιναμό Ζάγκρεμπ δεν είναι θεωρητικοί του ναζισμού.
Από την άλλη πλευρά, όμως, ας θεωρούμε σίγουρο πως ούτε οι αδελφοί Ξηροί άνοιξαν κανένα μαρξιστικό βιβλίο πριν ή κατά την αιματοβαμμένη δράση της «17 Νοέμβρη».
Η κατάταξη των οργανώσεων γίνεται διά του αυτοπροσδιορισμού. Οταν οι «Bad Boys» παρελαύνουν χαιρετώντας φασιστικά, πρέπει να τους κατατάξουμε στους φασίστες, ακόμη κι αν οι ίδιοι δεν γνωρίζουν τι σημαίνει φασισμός. Οταν οι τρομοκράτες της «17 Νοέμβρη» χρωματίζουν τις προκηρύξεις τους με ένα κόκκινο αστέρι, μάλλον είναι ακροαριστεροί και όχι οπαδοί του ζωροαστρισμού.
Υπάρχουν κι άλλα χαρακτηριστικά που κάνουν διακριτή την ακροαριστερή από την ακροδεξιά τρομοκρατία, τουλάχιστον μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι πρώτοι δολοφονούν επιλεγμένους στόχους, οι δεύτεροι προτιμούν τα μαζικά χτυπήματα, όπως βόμβες σε γεμάτους κινηματογράφους. Οι antifa στις ΗΠΑ έχουν πλούσιο ιστορικό βίας σε διαδηλώσεις, αλλά ουδέποτε κάποιος ζώθηκε ημιαυτόματο όπλο για να πυροβολεί στο πλήθος, όπως έκανε ένας 18χρονος ρατσιστής κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στο Γουισκόνσιν το 2020, σκοτώνοντας δύο και τραυματίζοντας πολλούς. Ούτε θυμόμαστε ποτέ ακροαριστερό στην Ελλάδα να μαχαίρωσε συνάνθρωπό του εν μέση οδώ, παρά το πλούσιο ιστορικό βίας που έχει ο αριστερός χουλιγκανισμός στη χώρα.
Μήπως λοιπόν οι προαναφερθείσες διαπιστώσεις κάνουν «πιο ηθική» την αριστερή τρομοκρατία από τη δεξιά;
Φυσικά όχι. Η ανθρώπινη ζωή έχει απροσμέτρητη αξία και στα μαθηματικά το άπειρο δεν προστίθεται, δεν πολλαπλασιάζεται, δεν διαιρείται. Είτε δολοφονείται ένας άνθρωπος με περίστροφο είτε δέκα από βόμβα, η ηθική απαξία είναι ίδια.
Το βασικό χαρακτηριστικό της ελληνικής ανάλυσης είναι η μεγάλη σύγχυση. Γράψαμε πριν ότι ο όρος «βία της φτώχειας» είναι ό,τι πρέπει για την ποίηση, αλλά δεν βοηθάει στην κατανόηση των φαινομένων. Τώρα γίνονται πολτός τα ξεχωριστά φαινόμενα της ακροαριστερής και ακροδεξιάς βίας. Οι αριστεροί χρησιμοποιούν τα πραγματολογικά δεδομένα (περίστροφο αντί βόμβας, ένας νεκρός έναντι δέκα) επιχειρώντας την ηθική αξιολόγηση των απεχθών πράξεων, από τα δεξιά χρησιμοποιώντας την ενιαία ηθική απαξία αυτών των πράξεων, προσπαθούν να συσκοτίσουν τις πραγματολογικές διαφορές μεταξύ ακροαριστερής και ακροδεξιάς βίας.
Μόνο που η σωστή ανάλυση χρειάζεται κατηγοριοποιήσεις, ακόμη κι αν αυτές δεν είναι απόλυτες. Ναι, ο «παρίας του Ζάγκρεμπ» (κατά την αριστερή ανάλυση) «δεν γνωρίζει ποιος είναι ο Καρλ Σμιτ» (κατά τη δεξιά ανάλυση), αλλά όταν φωνασκεί υπέρ των Ουστάσι πρέπει να τον εντάξουμε στους φασίστες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου