ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Η (παγκόσμια) κατάρρευση της Μεσαίας Τάξης

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΚΑΦΙΔΑ

Στην τροχιά που έχει διαγράψει η Μεσαία Τάξη μέσα στον χρόνο, αποτυπώνονται διαδοχικά όλες οι μεγάλες εξελίξεις των τελευταίων 70 ετών: η είσοδος στην καλούμενη «χρυσή εποχή του καπιταλισμού» μετά τον Β' Παγκόσμιο, οι πολλαπλές κατακτήσεις της χειραφετημένης πρώτης μεταπολεμικής γενιάς των baby-boomers, η γιγάντωση του καταναλωτισμού στη βάση κεϊνσιανών πολιτικών, η παγίωση «κεντρώων» πολιτικών δυνάμεων στην εξουσία... αλλά και οι μεγάλες κρίσεις της δεκαετίας του 1970, που οδήγησαν με τη σειρά τους στο νέο «οικονομικό μπουμ» της δεκαετίας του 1990, προτού ξεφουσκώσουν (dotcom bubble) εκεί κοντά στο 2000.

 

Το μοτίβο συνεχίζεται έως και σήμερα με τη Μεσαία Τάξη, ωστόσο να ενσαρκώνει πλέον στη μοίρα της όλα τα δεινά της τρέχουσας οικονομικής δυστοκίας, δεινά που φέρνουν με τη σειρά τους τεκτονικές αλλαγές και στην κεντρική πολιτική σκηνή της Δύσης.

Από το 2000 και μετά, ο πλούτος που ελέγχει η Μεσαία Τάξη συρρικνώνεται σε όλες τις γωνιές της υφηλίου. Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, το μερίδιο του πλούτου που είχε στα χέρια της η Μεσαία Τάξη αντιστοιχούσε στο 40,6% το 2015 (από 47,2% το 2000), ενώ στη Βόρεια Αμερική ήταν 21% (από 23,8% το 2000) και στην Ασία 41,6% (από 50,4%), σύμφωνα με στοιχεία της «Credit Suisse».

Στις ΗΠΑ, πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό που έχουν οι εργάτες στον σχετικό πλούτο (relative wealth) έπεσε στο 57,9% το 2015 από 65,4% που ήταν το 1947, στο χαμηλότερο δηλαδή επίπεδο που έχει καταγραφεί μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ειδικότερα για τις Ηνωμένες Πολιτείες αξίζει να αναφερθεί ότι ενώ η παραγωγικότητα αυξήθηκε κατά 72,2% την περίοδο 1973-2014, ο μισθός ενός μέσου εργαζόμενου στο ίδιο διάστημα αυξήθηκε κατά μόλις 8,7% (προσαρμοσμένος στον πληθωρισμό). Σύμφωνα μάλιστα με υπολογισμούς του αμερικανικού «Pew Research Center», τα 4,03 δολ. που έπαιρνε την ώρα ένας εργαζόμενος στις ΗΠΑ τον Ιανουάριο του 1973, θα αντιστοιχούσαν σήμερα (από απόψεως αγοραστικής δύναμης) σε ένα ωρομίσθιο ύψους 22,41 δολ. (ενώ την ίδια ώρα το κατώτατο ωρομίσθιο στην Ελλάδα της κρίσης υπολογίζεται στα περίπου 2,85 ευρώ). 

Παρόμοιο το μοτίβο και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου οι πραγματικές αποδοχές των πλήρως απασχολούμενων μειώθηκαν κατά 7,5% το διάστημα μεταξύ 2009 και 2013.

Οσο για τους μεγαλύτερους χαμένους των τελευταίων ετών στη Δύση, αυτοί είναι οι σημερινοί 20άρηδες και 30άρηδες. Ερευνα της εφημερίδας «Guardian» σε επτά ανεπτυγμένες χώρες (σε Γερμανία, Καναδά, ΗΠΑ, Αυστραλία, Βρετανία, Γαλλία, Ισπανία) εμφανίζει τις ηλικίες 20-35 να κερδίζουν λιγότερα (έως και πολύ λιγότερα) από τον εθνικό μέσο όρο. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, οι κάτω των 30 ετών είναι σήμερα πιο φτωχοί από τους συνταξιούχους, ενώ παρόμοια είναι η κατάσταση και στη Βρετανία.

«Ενδεχομένως να είναι η πρώτη φορά στη βιομηχανική ιστορία, με εξαίρεση περιόδους πολέμου και φυσικών καταστροφών, που τα εισοδήματα των νέων ενηλίκων έχουν πέσει τόσο πολύ σε σύγκριση με την υπόλοιπη κοινωνία», σημειώνει χαρακτηριστικά η «Guardian».

Παρόμοια τα ευρήματα και πρόσφατης έρευνας του βρετανικού «Institute of Fiscal Studies» (IFS) σύμφωνα με την οποία...

 όσοι είναι σήμερα 25 έως 34 ετών «θα είναι πιο φτωχοί από τους γονείς τους καθ' όλη τη διάρκεια του βίου τους». Ενδεικτικά και τα αποτελέσματα δημοσκόπησης που εμφανίζει τους πολίτες σε έξι χώρες της Δύσης (σε Γερμανία, Ισπανία, ΗΠΑ, Ελλάδα, Βρετανία και Γαλλία) να συμφωνούν όλοι, και μάλιστα σε συντριπτικό ποσοστό, ότι «όταν τα σημερινά παιδιά μεγαλώσουν, θα είναι σε χειρότερη οικονομική κατάσταση από τους γονείς τους».

Η γενικότερη οικονομική κατάρρευση δημιουργεί ωστόσο ανακατατάξεις και στην κεντρική πολιτική σκηνή πολλών δυτικών χωρών, καθώς οι ψηφοφόροι της Μεσαίας Τάξης απομακρύνονται απογοητευμένοι από τις «κατεστημένες» πολιτικές «ελίτ» του παρελθόντος προς άλλες πιο... λαϊκιστικές ή ακόμη και εξτρεμιστικές κατευθύνσεις. Για του λόγου το αληθές, αρκεί μια ματιά στο φαινόμενο Ντόναλντ Τραμπ που «σαρώνει» πλέον τις ΗΠΑ, αλλά και στην Ευρώπη όπου η Δεξιά πλέον ανεβαίνει απειλητικά.