Photo: Αργυρόκαστρο, 17 Φεβρουαρίου 1914. Ανακήρυξη Αυτονομίας της Βορείας
Ηπείρου. Διακρίνονται ο μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως Βασίλειος (αριστερά),
ο πρωθυπουργός της Αυτόνομης Βορείου Ηπείρου Γεώργιος Ζωγράφος (κέντρο)
και ο μητροπολίτης Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδων (δεξιά).
http://web.stanford.edu/~ichriss/"Ilias
Chrissochoidis
Ιστορικού ερευνητή στο Stanford University,
συγγραφέα και συνθέτη.
Η τραγωδία των εγκλωβισμένων Ηπειρωτών αναδεικνύεται στο δραματικό
ψήφισμα που οι κάτοικοι της Κορυτσάς επέδωσαν στους πρέσβεις των Μεγάλων
Δυνάμεων στο Λονδίνο το 1913 και το οποίο τελικά οδήγησε στο Πρωτόκολλο
της Κέρκυρας (1914), την πρώτη διεθνή αναγνώριση της ελληνικότητας της
Βορείου Ηπείρου.
Αντίγραφο του ψηφίσματος στα αγγλικά ανακαλύφθηκε
πρόσφατα στις συλλογές του Ινστιτούτου Χούβερ από τον γράφοντα.
Το πεντασέλιδο κείμενο, δωρεά του καθηγητή Louis A. Gray, αρχίζει με ανυπόγραφη εισαγωγή: «Η Βόρεια Ηπειρος προσαρτήθηκε στο νεοσύστατο κράτος της Αλβανίας ενάντια στη θέληση των κατοίκων της... Οι Αλβανοί ισχυρίζονται ότι η Κορυτσά είναι η καρδιά της Νότιας Αλβανίας. Θα ήταν καλό να ακούσουμε τους ίδιους τους κατοίκους της να μας μιλούν για τους εθνικούς τους πόθους». Οι τελευταίοι υπενθυμίζουν την πρόσφατη απελευθέρωσή τους: «Η 7η Δεκεμβρίου 1912 ξημέρωσε φέρνοντάς μας... την ελευθερία που ποθούσαμε για τέσσερις αιώνες και την ένωση της περιφέρειάς μας, όπως και αυτών της Μοσχόπολης, Βίγλιτζας και Κολώνιας με τη μητέρα πατρίδα μας, την Ελλάδα, με την άφιξη του νικηφόρου ελληνικού στρατού - των αδελφών μας. Και ενώ είμασταν πολύ ευτυχισμένοι για την ελευθερία μας... ξαφνικά και απροειδοποίητα πληροφορηθήκαμε ότι η Διάσκεψη πρεσβευτών στο Λονδίνο εξετάζει την υποδούλωση της πόλης μας Κορυτσάς και των περιφερειών της Βίγλιτζας, Μοσχόπολης και Κολώνιας στο νεοσύστατο κράτος της Αλβανίας. Αναστατωμένοι σπεύσαμε να απευθυνθούμε, με υπομνήματα και τηλεγραφήματα, στη Διάσκεψη και να διαμαρτυρηθούμε με σεβασμό αλλά και έμφαση ενάντια σε κάθε τέτοιο σχέδιο ή απόφαση. Δεδομένου ότι, παρά τις διαμαρτυρίες μας και ανεξάρτητα από τις εκπεφρασμένες εθνικές μας επιθυμίες, η Διάσκεψη των Πρεσβευτών αποφάσισε στην τελευταία συνάντησή της να στείλει στη Βόρεια Ηπειρο διεθνή επιτροπή για την εθνολογική εξακρίβωση του πληθυσμού με ιδιαίτερη βαρύτητα στη ομιλούμενη διάλεκτο στα σπίτια μας, εμείς, οι αντιπρόσωποι των Ηπειρωτών της Κορυτσάς, Βίγλιτζας, Μοσχόπολης και Κολώνιας, έχουμε την τιμή να εκφράσουμε τη γνώμη μας και να διαμαρτυρηθούμε για τον περιορισμό αυτό στο έργο της επιτροπής... Μια τέτοια στενή εξέταση της εθνικότητάς μας υποκρύπτει τον φόβο ότι εάν η εθνική μας συνείδηση εξεταζόταν βαθύτερα, τουτέστιν από την πλευρά της γλώσσας, εθνικών πόθων και ιδεωδών, ιστορίας, παραδόσεων, χρήσεων, ο ελληνικός χαρακτήρας του πληθυσμού μας θα ήταν ξεκάθαρος για να αμφισβητηθεί. Και παρά το περιορισμένο εύρος της επιτροπής σας θα εξετάσουμε καθεμία από τις προαναφερόμενες παραμέτρους για να δώσουμε στην Εξοχώτητά σας μια ζωηρή εικόνα της Ελληνικής μας εθνικότητας».
Ακολουθούν πέντε σημεία που καλύπτουν αρχαιολογικά ευρήματα (νομίσματα και επιγραφές ήδη από την προχριστιανική περίοδο), αρχιτεκτονική και εκκλησίες, εκκλησιαστικά γραπτά, και ελληνικά σχολεία, η ύπαρξη των οποίων τεκμηριώνεται τουλάχιστον από το 1700. «Δύο αιώνες πριν, όταν η Αθήνα κείτονταν σε σκοτάδι και σιγή υπό τον τουρκικό ζυγό, η Μοσχόπολη είχε ελληνικό τυπογραφείο, το μοναδικό τυπογραφείο σε ολόκληρη την Οθωμανική αυτοκρατορία».
Μεγάλο μέρος αφιερώνεται στην κατάρριψη της αλβανικής προπαγάνδας περί ελληνικής «διείσδυσης» στην περιοχή. Οι Ηπειρώτες τονίζουν ότι τα ιδρύματά τους δεν χρηματοδοτούνται από την ελληνική κυβέρνηση αλλά από τις δωρεές μεγάλων ευεργετών με εξάρχοντα τον Μοσχοπολίτη Βαρώνο Σίνα. «Τι ανάγκασε αυτούς τους άνδρες που πλούτισαν σε ξένα μέρη και έζησαν σε μισελληνικές χώρες να αφήσουν την περιουσία τους σε ελληνικά εκπαιδευτικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα; Τίποτα περισσότερο από τη συνείδηση της εθνικής τους καταγωγής».
Αφού αντιπαραβάλλονται τα οικονομικά και πολιτισμικά επιτεύγματα των Ηπειρωτών με τα ισχνά αντίστοιχα των Αλβανών, το ψήφισμα καταλήγει σε ξέσπασμα αγανάκτησης. «Δεν μπορούμε να πιστέψουμε ποτέ ότι η Χριστιανική Ευρώπη θα υποδουλώσει μόλις απελευθερωθέντα Χριστιανικό πληθυσμό στην αδίστακτη κυριαρχία μιας μουσουλμανικής φυλής πιο άγριας και από τους Τούρκους. Γιατί πρέπει να γίνει κατανοητό ότι αν μέχρι χθες οι γονείς, οι μητέρες και τα παιδιά μας σφαγιάζονταν, αν οι γυναίκες, οι κόρες και οι αδελφές μας ατιμάζονταν, αν οι περιουσίες μας αρπάζονταν, όλα τα αφόρητα τούτα πράγματα δεν τα υποφέραμε στα χέρια των Τούρκων, ελάχιστοι από τους οποίους βρίσκονται ανάμεσά μας, αλλά στα χέρια των μουσουλμάνων Αλβανών. Και αν η τουρκική κυβέρνηση συγκρατούσε την αγριότητά τους εναντίον μας... ποια θα είναι η μοίρα μας όταν θα βρεθούμε στα χέρια τους και χωρίς κανέναν για να τους ελέγξει ή να τους καταστήσει υπεύθυνους;».
Ακολουθούν συγκεκριμένες αναφορές σε δολοφονίες και βιαιοπραγίες εναντίον των Ελλήνων που καταλήγουν στο ερώτημα: «Σ’ αυτόν τον Μινώταυρο προτίθεται η Ευρώπη να μας παραδώσει; Με ποιο ανθρώπινο ή θεϊκό δικαίωμα παραδίδονται αμιγώς ελληνικοί πληθυσμοί στην Αλβανία; Τρία τέταρτα της Κορυτσάς είναι Ελληνες, η γύρω περιοχή είναι μισοί Ελληνες και μισοί Αλβανοί, ενώ στην Κολώνια η πλειονότητα είναι Ελληνες. Με ποιο δικαίωμα το φως υποτάσσεται στο σκοτάδι, ο πολιτισμός στην άγνοια και τη βαρβαρότητα και η ζωή και η δραστηριότητα στη στάση και την νάρκωση;
«Εάν, παρά ταύτα, η Ευρώπη φανεί άσπλαχνη... δηλώνουμε ότι δεν θα επιτρέψουμε να μας πουλήσουνε σαν ζώα οι ισχυροί της γης. Δεν είμαστε Αφρικανοί, αλλά μια πανάρχαια φυλή, με αρχαία ιστορία, ιερές παραδόσεις, με αρχαίο πολιτισμό και με πλήρη συνείδηση της αξεπέραστης αξίας τους... δηλώνουμε για τελευταία φορά ότι έχουμε ακλόνητη αποφασιστικότητα να παραδώσουμε τα πάντα στις στάχτες και να θυσιαστούμε έως τον τελευταίο υπερασπιζόμενοι την ελευθερία μας, την ιστορία και τις παραδόσεις μας που στα 500 χρόνια της τουρκικής κακοδιοίκησης προστατεύσαμε ως τους πιο πολύτιμους θησαυρούς που μας κληροδότησαν οι πρόγονοι και οι πατέρες μας».
Οι Ηπειρώτες τήρησαν την υπόσχεσή τους ανακηρύσσοντας σε λίγους μήνες την Αυτόνομη Δημοκρατία της Βορείου Ηπείρου και τελικά υποχρεώνοντας την Αλβανία να υπογράψει το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας, το οποίο ουδέποτε εφαρμόστηκε μετατρέποντας σταδιακά τον ηπειρωτικό πληθυσμό σε διωκόμενη «μειονότητα».
Εναν αιώνα μετά, σε μια εποχή που έχει ζήσει την «αδιανόητη» επανένωση της Γερμανίας, οι εγκλωβισμένοι Ηπειρώτες έχουν κάθε λόγο να συνεχίσουν τον αγώνα τους:
Το πεντασέλιδο κείμενο, δωρεά του καθηγητή Louis A. Gray, αρχίζει με ανυπόγραφη εισαγωγή: «Η Βόρεια Ηπειρος προσαρτήθηκε στο νεοσύστατο κράτος της Αλβανίας ενάντια στη θέληση των κατοίκων της... Οι Αλβανοί ισχυρίζονται ότι η Κορυτσά είναι η καρδιά της Νότιας Αλβανίας. Θα ήταν καλό να ακούσουμε τους ίδιους τους κατοίκους της να μας μιλούν για τους εθνικούς τους πόθους». Οι τελευταίοι υπενθυμίζουν την πρόσφατη απελευθέρωσή τους: «Η 7η Δεκεμβρίου 1912 ξημέρωσε φέρνοντάς μας... την ελευθερία που ποθούσαμε για τέσσερις αιώνες και την ένωση της περιφέρειάς μας, όπως και αυτών της Μοσχόπολης, Βίγλιτζας και Κολώνιας με τη μητέρα πατρίδα μας, την Ελλάδα, με την άφιξη του νικηφόρου ελληνικού στρατού - των αδελφών μας. Και ενώ είμασταν πολύ ευτυχισμένοι για την ελευθερία μας... ξαφνικά και απροειδοποίητα πληροφορηθήκαμε ότι η Διάσκεψη πρεσβευτών στο Λονδίνο εξετάζει την υποδούλωση της πόλης μας Κορυτσάς και των περιφερειών της Βίγλιτζας, Μοσχόπολης και Κολώνιας στο νεοσύστατο κράτος της Αλβανίας. Αναστατωμένοι σπεύσαμε να απευθυνθούμε, με υπομνήματα και τηλεγραφήματα, στη Διάσκεψη και να διαμαρτυρηθούμε με σεβασμό αλλά και έμφαση ενάντια σε κάθε τέτοιο σχέδιο ή απόφαση. Δεδομένου ότι, παρά τις διαμαρτυρίες μας και ανεξάρτητα από τις εκπεφρασμένες εθνικές μας επιθυμίες, η Διάσκεψη των Πρεσβευτών αποφάσισε στην τελευταία συνάντησή της να στείλει στη Βόρεια Ηπειρο διεθνή επιτροπή για την εθνολογική εξακρίβωση του πληθυσμού με ιδιαίτερη βαρύτητα στη ομιλούμενη διάλεκτο στα σπίτια μας, εμείς, οι αντιπρόσωποι των Ηπειρωτών της Κορυτσάς, Βίγλιτζας, Μοσχόπολης και Κολώνιας, έχουμε την τιμή να εκφράσουμε τη γνώμη μας και να διαμαρτυρηθούμε για τον περιορισμό αυτό στο έργο της επιτροπής... Μια τέτοια στενή εξέταση της εθνικότητάς μας υποκρύπτει τον φόβο ότι εάν η εθνική μας συνείδηση εξεταζόταν βαθύτερα, τουτέστιν από την πλευρά της γλώσσας, εθνικών πόθων και ιδεωδών, ιστορίας, παραδόσεων, χρήσεων, ο ελληνικός χαρακτήρας του πληθυσμού μας θα ήταν ξεκάθαρος για να αμφισβητηθεί. Και παρά το περιορισμένο εύρος της επιτροπής σας θα εξετάσουμε καθεμία από τις προαναφερόμενες παραμέτρους για να δώσουμε στην Εξοχώτητά σας μια ζωηρή εικόνα της Ελληνικής μας εθνικότητας».
Ακολουθούν πέντε σημεία που καλύπτουν αρχαιολογικά ευρήματα (νομίσματα και επιγραφές ήδη από την προχριστιανική περίοδο), αρχιτεκτονική και εκκλησίες, εκκλησιαστικά γραπτά, και ελληνικά σχολεία, η ύπαρξη των οποίων τεκμηριώνεται τουλάχιστον από το 1700. «Δύο αιώνες πριν, όταν η Αθήνα κείτονταν σε σκοτάδι και σιγή υπό τον τουρκικό ζυγό, η Μοσχόπολη είχε ελληνικό τυπογραφείο, το μοναδικό τυπογραφείο σε ολόκληρη την Οθωμανική αυτοκρατορία».
Μεγάλο μέρος αφιερώνεται στην κατάρριψη της αλβανικής προπαγάνδας περί ελληνικής «διείσδυσης» στην περιοχή. Οι Ηπειρώτες τονίζουν ότι τα ιδρύματά τους δεν χρηματοδοτούνται από την ελληνική κυβέρνηση αλλά από τις δωρεές μεγάλων ευεργετών με εξάρχοντα τον Μοσχοπολίτη Βαρώνο Σίνα. «Τι ανάγκασε αυτούς τους άνδρες που πλούτισαν σε ξένα μέρη και έζησαν σε μισελληνικές χώρες να αφήσουν την περιουσία τους σε ελληνικά εκπαιδευτικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα; Τίποτα περισσότερο από τη συνείδηση της εθνικής τους καταγωγής».
Αφού αντιπαραβάλλονται τα οικονομικά και πολιτισμικά επιτεύγματα των Ηπειρωτών με τα ισχνά αντίστοιχα των Αλβανών, το ψήφισμα καταλήγει σε ξέσπασμα αγανάκτησης. «Δεν μπορούμε να πιστέψουμε ποτέ ότι η Χριστιανική Ευρώπη θα υποδουλώσει μόλις απελευθερωθέντα Χριστιανικό πληθυσμό στην αδίστακτη κυριαρχία μιας μουσουλμανικής φυλής πιο άγριας και από τους Τούρκους. Γιατί πρέπει να γίνει κατανοητό ότι αν μέχρι χθες οι γονείς, οι μητέρες και τα παιδιά μας σφαγιάζονταν, αν οι γυναίκες, οι κόρες και οι αδελφές μας ατιμάζονταν, αν οι περιουσίες μας αρπάζονταν, όλα τα αφόρητα τούτα πράγματα δεν τα υποφέραμε στα χέρια των Τούρκων, ελάχιστοι από τους οποίους βρίσκονται ανάμεσά μας, αλλά στα χέρια των μουσουλμάνων Αλβανών. Και αν η τουρκική κυβέρνηση συγκρατούσε την αγριότητά τους εναντίον μας... ποια θα είναι η μοίρα μας όταν θα βρεθούμε στα χέρια τους και χωρίς κανέναν για να τους ελέγξει ή να τους καταστήσει υπεύθυνους;».
Ακολουθούν συγκεκριμένες αναφορές σε δολοφονίες και βιαιοπραγίες εναντίον των Ελλήνων που καταλήγουν στο ερώτημα: «Σ’ αυτόν τον Μινώταυρο προτίθεται η Ευρώπη να μας παραδώσει; Με ποιο ανθρώπινο ή θεϊκό δικαίωμα παραδίδονται αμιγώς ελληνικοί πληθυσμοί στην Αλβανία; Τρία τέταρτα της Κορυτσάς είναι Ελληνες, η γύρω περιοχή είναι μισοί Ελληνες και μισοί Αλβανοί, ενώ στην Κολώνια η πλειονότητα είναι Ελληνες. Με ποιο δικαίωμα το φως υποτάσσεται στο σκοτάδι, ο πολιτισμός στην άγνοια και τη βαρβαρότητα και η ζωή και η δραστηριότητα στη στάση και την νάρκωση;
«Εάν, παρά ταύτα, η Ευρώπη φανεί άσπλαχνη... δηλώνουμε ότι δεν θα επιτρέψουμε να μας πουλήσουνε σαν ζώα οι ισχυροί της γης. Δεν είμαστε Αφρικανοί, αλλά μια πανάρχαια φυλή, με αρχαία ιστορία, ιερές παραδόσεις, με αρχαίο πολιτισμό και με πλήρη συνείδηση της αξεπέραστης αξίας τους... δηλώνουμε για τελευταία φορά ότι έχουμε ακλόνητη αποφασιστικότητα να παραδώσουμε τα πάντα στις στάχτες και να θυσιαστούμε έως τον τελευταίο υπερασπιζόμενοι την ελευθερία μας, την ιστορία και τις παραδόσεις μας που στα 500 χρόνια της τουρκικής κακοδιοίκησης προστατεύσαμε ως τους πιο πολύτιμους θησαυρούς που μας κληροδότησαν οι πρόγονοι και οι πατέρες μας».
Οι Ηπειρώτες τήρησαν την υπόσχεσή τους ανακηρύσσοντας σε λίγους μήνες την Αυτόνομη Δημοκρατία της Βορείου Ηπείρου και τελικά υποχρεώνοντας την Αλβανία να υπογράψει το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας, το οποίο ουδέποτε εφαρμόστηκε μετατρέποντας σταδιακά τον ηπειρωτικό πληθυσμό σε διωκόμενη «μειονότητα».
Εναν αιώνα μετά, σε μια εποχή που έχει ζήσει την «αδιανόητη» επανένωση της Γερμανίας, οι εγκλωβισμένοι Ηπειρώτες έχουν κάθε λόγο να συνεχίσουν τον αγώνα τους:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου