ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Η αρχή της ανταποδοτικότητας

Του Ανδρεα Δρυμιωτη

​​Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, ένας πολύ γνωστός Ελληνας επιχειρηματίας (της εποχής εκείνης) παρέθετε δείπνο, με σημαντικούς προσκεκλημένους, σε ένα από τα καλύτερα και ακριβότερα εστιατόρια της Γενεύης. Οταν ήλθε ο λογαριασμός, τον εξέτασε προσεκτικά, όπως συνήθιζε. Διαπίστωσε ότι υπήρχε μία χρέωση 10 centimes και ζήτησε από τον μετρ να του εξηγήσει τι ήταν αυτή η χρέωση. Ο μετρ τού απάντησε αμέσως και με απόλυτη φυσικότητα ότι αυτή ήταν η χρέωση για το σπρέι που χρησιμοποιήθηκε για να αφαιρέσουν έναν λεκέ από κάποιον καλεσμένο του. 

Την ιστορία αυτή την έλεγαν για να αναδείξουν τη σχολαστικότητα του επιχειρηματία, αλλά εγώ θεωρώ ότι περιείχε ένα πολύ σημαντικό δίδαγμα: την αρχή της ανταποδοτικότητας των υπηρεσιών.

Στην Ελλάδα θα λέγαμε «έλα μωρέ, είναι δυνατόν σε ένα τόσο ακριβό εστιατόριο να χρεώσουν το σπρέι για τον λεκέ;». Και όμως, αυτό είναι το σωστό. Να χρεώνεται κάθε υπηρεσία που παρέχεται ξεχωριστά. Αν υποθέσουμε ότι το εστιατόριο δεν χρέωνε τα 10 centimes για κάθε χρήση, το κόστος της αγοράς του σπρέι θα έμπαινε στα γενικά έξοδα και θα διαμόρφωνε προς τα πάνω (έστω και πολύ λίγο) τις τιμές των φαγητών. Δηλαδή την υπηρεσία αυτή θα την πλήρωναν και οι υπόλοιποι πελάτες που δεν έκαναν χρήση του σπρέι. Αυτά φυσικά συνέβαιναν στην Ελβετία και η χώρα αυτή προοδεύει, ενώ εμείς είτε μένουμε στάσιμοι είτε οπισθοδρομούμε.  

Αν θέλουμε να δούμε το πώς εξελίχθηκε η μία χώρα σε σχέση με την άλλη, δεν έχουμε παρά να εξετάσουμε την ισοτιμία ελβετικού φράγκου και δραχμής. Τότε, το ένα ελβετικό φράγκο αντιστοιχούσε σε 7 δραχμές. Με την ισοτιμία της δραχμής που μπήκαμε στο ευρώ, ένα ελβετικό φράγκο θα αντιστοιχούσε σήμερα σε 284 δραχμές (σαράντα φορές πάνω)! Αν μάλιστα δεν ήμασταν στο ευρώ, τότε δεν γνωρίζω ποια θα ήταν η αντιστοιχία.

Ας έλθουμε όμως στα δικά μας:

Πρόσφατα ο ΕΟΠΥΥ άλλαξε τον τρόπο τηλεφωνικής επικοινωνίας για να κλείσει κανείς ραντεβού με γιατρό. Αντί για το 184 όπου δεν χρεωνόταν το τηλεφώνημα, σήμερα μπορεί κάποιος να καλέσει έναν από τους αριθμούς που παρέχουν αυτή την υπηρεσία, με χρέωση από σταθερό τηλέφωνο 1 ευρώ. Και έγινε το «έλα να δεις». Το 184 δεν το παρείχε κάποιος δωρεάν. Υπήρχε σύμβαση μεταξύ ΙΚΑ και της εταιρείας που παρείχε την υπηρεσία. Δηλαδή το πλήρωναν όλοι, ανεξάρτητα από τη χρήση που έκαναν. Δεν είναι λοιπόν σωστότερο να το πληρώνουν μόνο όσοι (και όσες φορές) το χρησιμοποιούν και όχι όλοι; 

Πάμε παρακάτω. Γίνεται πολλή συζήτηση για τα διόδια. Και πάλι ισχύει η αρχή της ανταποδοτικότητας. Αν δεν υπάρχουν διόδια, τότε η κατασκευή και η συντήρηση των δρόμων θα επιβαρύνουν όλους τους φορολογούμενους ανεξάρτητα από τη χρήση. Είναι σωστό ο κάτοικος του Καστελλόριζου, που μπορεί να μη φύγει ποτέ από το νησί του, να πληρώνει για τη συντήρηση της Ιόνιας Οδού; Το αν είναι ακριβά ή όχι τα διόδια είναι μια άλλη συζήτηση, αρκεί να συμφωνήσουμε ότι όποιος χρησιμοποιεί μια υπηρεσία ή διευκόλυνση πρέπει και να την πληρώνει.

Ομως το άκρον άωτον της έλλειψης ανταποδοτικότητας αφορά το κατ’ ευφημισμόν «ανταποδοτικό τέλος» της κρατικής τηλεόρασης μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ. Μου είναι αδύνατο να καταλάβω γιατί κάθε σπιτικό πρέπει να πληρώνει 50,88 ευρώ τον χρόνο για μια υπηρεσία που μπορεί να μην τη χρησιμοποιεί και να μην τη θέλει. Η επιδότηση αυτή είναι η συνταγή της αποτυχίας. Αν κάποιος λειτουργεί έξω από το περιβάλλον του ανταγωνισμού, είναι φανερό ότι δεν έχει κανένα κίνητρο για να βελτιώσει τις παρεχόμενες υπηρεσίες του. Αν η κρατική τηλεόραση είχε καλό πρόγραμμα, τότε θα είχε τηλεθέαση και θα εξασφάλιζε τα δικά της έσοδα, χωρίς την υποχρεωτική αφαίμαξη. Με δεδομένα τα έσοδα, μπορεί να σπαταλά όσα θέλει σε αμφιβόλου ποιότητας εκπομπές και σε υπεράριθμο προσωπικό.

Θα κλείσω με μια ιστορία που φαίνεται απίστευτη αλλά είναι πέρα για πέρα αληθινή. 

Παραμονές των εκλογών του ’81, όπου για πρώτη φορά θα χρησιμοποιούσαμε ηλεκτρονικούς υπολογιστές για τη συγκέντρωση και μετάδοση των αποτελεσμάτων, προγραμματίσαμε να κάνουμε μια πλήρη δοκιμή (dress rehearsal) στην ΕΡΤ. Συντονιστής ήταν ο εξαιρετικός δημοσιογράφος Χρήστος Παπαγεωργίου με το χρονόμετρο κρεμασμένο στον λαιμό του. Αφού στήσαμε το τερματικό από όπου θα έβγαιναν τα αποτελέσματα (δεν υπήρχαν τότε PC), διαπιστώσαμε ότι χρειαζόταν ένα τραπεζάκι για να το βάλουμε λίγο πιο ψηλά. Το ξυλουργείο ήταν ακριβώς απέναντι από το studio. Ζήτησα λοιπόν από κάποιον να φέρει ένα τραπεζάκι. Αδύνατον. Επρεπε να περιμένουμε να βρεθεί ο ξυλουργός για να μεταφέρει το τραπεζάκι κάπου 30 μέτρα.

Για να μην τα πολυλογώ, όταν χρειαστήκαμε επέκταση των καλωδίων, πάλι περιμέναμε να βρεθεί ο ηλεκτρολόγος και, τέλος, για να μετακινηθεί κάποιο φωτιστικό που δημιουργούσε πρόβλημα στην οθόνη, περιμέναμε και πάλι τον φωτιστή. Βλέπετε, τότε ήταν η παντοδυναμία του συνδικαλισμού. Οταν λοιπόν ήμασταν εντελώς έτοιμοι για τη δοκιμή, οι εικονολήπτες μάς ανακοίνωσαν ότι «τέλειωσε η βάρδιά τους και φεύγουν»! Δοκιμή δεν έγινε. 

Είμαι βέβαιος ότι κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να συμβεί σήμερα, αλλά τότε ήταν άλλες εποχές.