RADAR: Ο ΑΓΡΥΠΝΟΣ ΦΡΟΥΡΟΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΑ και ΠΟΛΙΤΙΚΗ στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Πραγματιστές και παραμυθιασμένοι

Οι περισσότεροι Ελληνες έχουμε αντιφατική σχέση με την οικονομική πραγματικότητα.

Για όσα θέματα έχουμε παραστάσεις από την άμεση εμπειρία μας είμαστε πραγματιστές και μπορούμε να κρίνουμε τι είναι καλό για εμάς και τους κοντινούς μας.

Για όσα θέματα αφορούν σε θεσμούς και πρόσωπα μακριά από εμάς είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε την όποια αφήγηση μάς πλασάρουν οι δημαγωγοί, αν αγγίξουν επιδέξια την ανασφάλεια ή τον εγωισμό μας. Φρόνιμοι στα μικρά και όχλος στα μεγάλα.

Αυτό σκεφτόμουν διαβάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας «Τι πιστεύουν οι Ελληνες;» του οργανισμού «διαΝΕΟσις».

Από τα πολλά και ποικίλα ευρήματα που παρουσιάζονται αναλυτικά στον ιστότοπο dianeosis.org, διαλέγω μερικά που αφορούν στην οικονομική κρίση και στην οικονομική πολιτική.

Για τα αίτια της κρίσης, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό συμφωνεί ότι ευθυνόμαστε «όλοι μας που συνηθίσαμε να δανειζόμαστε για να καταναλώνουμε περισσότερα απ’ όσα παράγουμε» (84%). Η συμφωνία είναι διαταξική (ανώτερη/ μεσαία τάξη: 89%, κατώτερη/μεσαία: 82%), διεπαγγελματική και διαγενεακή. Αυτό ξαφνιάζει αν σκεφτούμε πόσο είχε επικρατήσει στον δημόσιο λόγο η άποψη ότι η λιτότητα είναι επιλογή των δανειστών, ενώ θα μπορούσαμε υπό άλλες συνθήκες να την αποφύγουμε. Αυτή ήταν η υπόσχεση του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝΕΛ στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015, γι’ αυτό νίκησαν, και αυτό έλεγαν ακόμα τον Απρίλιο 2015, όταν έγινε η έρευνα.

Η έρευνα προτείνει και άλλα αίτια της κρίσης, όπως το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και την ανεπάρκεια των ελληνικών κυβερνήσεων, που και σε αυτά συμφωνούν οι περισσότεροι. Επιπλέον, το 68% πιστεύει ότι «κατά τη διάρκεια της πρόσφατης κρίσης, χώρες της Ευρωζώνης επεχείρησαν να καθυποτάξουν την Ελλάδα» και το 85% ότι «η Ε.Ε. εξελίσσεται σε ένωση κρατών υπό την κυριαρχία της Γερμανίας». Η παραδοχή, επομένως, ότι φταίνε σε μεγάλο βαθμό και οι ίδιοι οι Ελληνες δεν σημαίνει ότι έχουν εσωτερικεύσει την ενοχή, πιεσμένοι από την ιδεολογική κυριαρχία του ιμπεριαλισμού, όπως διατείνεται μια αριστερή άποψη.

Για τις ξένες επενδύσεις, το 73% θεωρεί ότι χωρίς αυτές «δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη στην Ελλάδα». Οι περισσότεροι κατανοούν πόσο δύσκολο είναι να δημιουργηθούν δουλειές μόνο στις βιοτεχνίες ή στο Δημόσιο. Ταυτόχρονα, περίπου οι μισοί θεωρούν ότι οι ξένες επενδύσεις «απειλούν την ύπαρξη των ελληνικών επιχειρήσεων», που είναι λογικό, αφού οι πολυεθνικές είναι γενικά πιο ανταγωνιστικές.

Στην ερώτηση: «Οι ξένες επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας (λιμάνια, αεροδρόμια, ενέργεια, κ.λπ.) είναι θετικές ή αρνητικές;» το 72% απαντά θετικές. Αλλά το 52% είναι «κατά των ιδιωτικοποιήσεων των οργανισμών και υπηρεσιών κοινής ωφέλειας (ΕΥΔΑΠ, ΔΕΗ κ.λπ.)». Ενώ βλέπουν τα οφέλη του νέου επενδυτή, οι περισσότεροι ανησυχούν για την αλλαγή καθεστώτος στα πολύ βασικά και γνώριμα.

Για τη σχέση του κράτους με τον ιδιωτικό τομέα, το 54% θεωρεί ότι «το κράτος επεμβαίνει υπερβολικά και δεν επιτρέπει στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας να δημιουργήσει πλούτο και θέσεις εργασίας», ενώ το 42% ότι «δεν επεμβαίνει αρκετά και επιτρέπει στον ιδιωτικό τομέα να δρα ασύδοτος». Και οι δύο απόψεις έχουν εμπειρικό έρεισμα, αφού έχουμε πολύ βαριά γραφειοκρατία αλλά ταυτόχρονα μεγάλη παραβατικότητα στις επιχειρήσεις. Πραγματισμός λοιπόν κι εδώ.

Για τους φόρους:

«Πρέπει να υπάρχει υψηλή φορολογία και ισχυρό κράτος πρόνοιας για όλους;»

«Πρέπει η φορολογία να είναι χαμηλή έστω και αν υπάρχει λιγότερη κρατική μέριμνα;»

Τον Απρίλιο του 2015, που έγινε η κύρια έρευνα, η διαφορά ήταν δέκα μονάδες υπέρ της πρώτης άποψης. Τον Νοέμβριο, που έγινε μια επανάληψη, η διαφορά ήταν τέσσερις μονάδες υπέρ της δεύτερης.

Πιθανή ερμηνεία:

Οι προηγούμενες κυβερνήσεις αύξησαν μεν τους φόρους, αλλά το παρουσίαζαν ως αναγκαίο κακό που δεν πάει άλλο. Η τωρινή κυβέρνηση, μετά τον Σεπτέμβριο, υπερασπίζεται ιδεολογικά τούς υψηλούς συντελεστές, χωρίς αίσθηση του μέτρου, ενώ δεν βελτιώνει την πρόνοια. Είναι φυσικό, λοιπόν, να τρομάζουν πολύ περισσότεροι με το μοντέλο του μεγάλου κράτους.

Πλάι στις προσγειωμένες απόψεις για τα καθημερινά, υπάρχουν οι εξωπραγματικές για τη μεγάλη, γεωπολιτική εικόνα. «Αντί της συμμετοχής στην Ευρωζώνη, μήπως τα συμφέροντα της Ελλάδας διασφαλίζονται περισσότερο με μια προνομιακή σχέση/συμμαχία κυρίως με κάποια άλλη χώρα;».

Το 47% απαντά ναι, και το 30% ειδικά ναι με τη Ρωσία. Από τους νέους 18-24, το 52% λέει ναι με τη Ρωσία. Στην ερώτηση ποιος ωφελήθηκε περισσότερο από τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ε.Ε., το 54% απαντά η Ε.Ε., ενώ το 33% η Ελλάδα. Γενικότερα, όπως ανέλυσε ο Γ. Μοσχονάς, έχει διαμορφωθεί μια σημαντική, συμπαγής μειοψηφία, η οποία θεωρεί ότι η Ελλάδα πρέπει να φύγει όχι μόνο από το ευρώ αλλά από την Ε.Ε.

Υπάρχει πολιτικό μήνυμα στα ευρήματα. Οι περισσότεροι Ελληνες σχηματίζουν άποψη για τη μεγάλη εικόνα από τον λόγο των ελίτ, από τους δημοσιογράφους, τους καθηγητές, τους μητροπολίτες και τους πολιτευτές. Στην πλειονότητά τους οι επώνυμοι πετούν στα σύννεφα της συνωμοσίας και του «άλλου κόσμου που είναι εφικτός». Αλλά στα καθημερινά, όπου έχουν άμεση εποπτεία, οι πολλοί δεν παραμυθιάζονται.

Οποια παράταξη πείσει ότι λέει αλήθειες για τις δουλειές, τους φόρους και τις παροχές, με γλώσσα απλή για το ορατό μέλλον, θα ανακτήσει την εμπιστοσύνη που χάθηκε στις πλατείες και στις οθόνες.