ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Κεκτημένα, εκπροσώπηση και διαρθρωτική στασιμότητα

Του Μιχαηλ Γ. Ιακωβιδη

Επισκέπτη καθηγητή στο NYU-Stern. - Κατέχει την Εδρα Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας Sir Donald Gordon στο London Business School

Αν και η εβδομάδα αυτή αναλώθηκε στην αναμονή των τελικών αποφάσεων των Ευρωπαίων δανειστών μας και του ΔΝΤ, το ενδιαφέρον σύντομα θα ξαναστραφεί στην ελληνική πραγματικότητα. 

Μετά την παροχή της επόμενης δόσης, και την όποια διευθέτηση των δανειακών μας υποχρεώσεων, θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα της εφαρμογής του πολυνομοσχεδίου.  

Το σημαντικότερο τμήμα του νόμου αυτού είναι οι διαρθρωτικές αλλαγές που αφορούν, σχεδόν στο σύνολό τους, την κατάργηση των προνομίων συγκεκριμένων ομάδων και την αύξηση του ανταγωνισμού. Οπως ξέρουμε από την οικονομική επιστήμη, αυτό οδηγεί σε σημαντική αύξηση του συνολικού ΑΕΠ. Μικρά και μεγάλα μονοπώλια θα χάσουν την προνομιακή τους θέση, επιτρέποντας την ορθολογική αναδιάρθρωση των παραγωγικών δυνάμεων και τον περιορισμό των κοινωνικά άδικων μονοπωλιακών κερδών. Οι διαρθρωτικές αλλαγές θα έπρεπε, λοιπόν, να βρίσκουν ως πρώτο υπέρμαχο το ΚΚΕ, το οποίο δικαίως παραπονείται για τη δύναμη των μονοπωλίων στην Ελλάδα. Αλλωστε, το Μνημόνιο στοχεύει και στην εντατικοποίηση της αστυνόμευσης της αγοράς.

Κι όμως, στη χώρα μας έχει συντελεστεί μια οργουελική διαστροφή, όπου το μαύρο έχει γίνει άσπρο. Η προστασία των προνομίων όσων «έχουν και κατέχουν» (μια άδεια συμβολαιογραφείου, ή ειδική προστασία από τον ανταγωνισμό για τους φαρμακοποιούς, ή μία μόνιμη δουλειά στο Δημόσιο δίχως αξιολόγηση) θεωρείται «προοδευτική». Αντίθετα η προσπάθεια να υπάρξει ανταγωνισμός με την κατάργηση προνομίων συχνά λοιδορείται ως «νεοφιλελεύθερη» - επίθετο υποτιμητικό, συνήθως κενό περιεχομένου. Η επανάσταση της «νέας αριστεράς» όχι μόνο του Μπλερ, αλλά και των σκανδιναβικών κυβερνήσεων της προηγούμενης δεκαετίας που βρέθηκαν αντιμέτωπες με κρίση χρέους αλλά και με αναποτελεσματικό κράτος, τα οποία αντιμετώπισαν με εξορθολογίκευση, φαίνεται να μας διαφεύγει.

Στον δημόσιο τομέα, τους ΟΤΑ και κυρίως τις ΔΕΚΟ, το συνδικαλιστικό κίνημα έχει εκφυλιστεί σε μεγάλο βαθμό σε όργανο προστασίας συμφερόντων και κατανομής προνομίων και πόρων. Επαγγελματικές ομάδες αγωνίζονται για τη διατήρηση των προνομίων τους μέσω των ενώσεών τους. Με την επίφαση του κοινωνικού αγώνα και την επίκληση του εργασιακού μεσαίωνα, συνδικαλιστικές οργανώσεις αγωνίζονται να διατηρήσουν ιδιότυπα και κοινωνικώς άδικα καθεστώτα, που διαστρεβλώνουν τον ανταγωνισμό ή προσπορίζονται πόρους. 

Η πρόσφατη συζήτηση για τα σκανδαλώδη προνόμια των εργαζομένων της Βουλής, αλλά και η στυγνή χρήση εκβιασμού από μέρους τους για να καταφέρουν να τα διατηρήσουν, προαναγγέλλουν την πραγματική, τριπλή πρόκληση της Ελλάδας: 

Πρώτον, τη λυσσαλέα προσπάθεια των προνομιούχων να διατηρήσουν τα «κεκτημένα» τους (κεκτημένα από το κράτος, άρα από το σύνολο των φορολογουμένων)· 

Δεύτερον, την αδυναμία της κυβέρνησης να παρέμβει αποτελεσματικά· και 

Τρίτον, τη διαστροφή του πολιτικού λόγου.

Πολιτικά, το παράδοξο είναι ότι η Αριστερά έχει σηκώσει το λάβαρο της συντήρησης. 

Σε όλους τους τόνους, ο ΣΥΡΙΖΑ διακηρύττει ότι θα διαφυλάξει, ή θα επαναφέρει, όλες τις ρυθμίσεις που επιτρέπουν σε μικρο-ομάδες να ωφελούνται σε βάρος του κοινωνικού συνόλου. Αρνείται επίσης να ξανασχεδιάσει τη δημόσια διοίκηση, καίτοι η αναποτελεσματικότητά της είναι προφανής. 

Η ΔΗΜΑΡ επαμφοτερίζει, με τον απελπιστικά αποτυχημένο κ. Μανιτάκη να προστατεύει τους δημοσίους υπαλλήλους αντί να δοκιμάζει να κάνει τις απαραίτητες τομές στη δημόσια διοίκηση. Προστατεύει όσους έχουν την τύχη να έχουν προσληφθεί στο παρελθόν, και δεν δείχνει να αντιλαμβάνεται ότι έτσι αποκλείει δυνητικά ικανότερους και νεότερους δημοσίους υπαλλήλους. Αυτό δεν επιτρέπει να δημιουργηθεί μια αποτελεσματική δημόσια διοίκηση, με αξιολογήσεις, επιλεκτικές (και διαφανείς) απολύσεις και προσλήψεις, που να αξιοποιεί σωστά τους λιγοστούς πόρους, να υπηρετεί τους κοινωνικά ασθενέστερους και να φορολογεί αυτούς που έχουν εισόδημα και δεν συμβάλλουν. Με την ολιγωρία του, αλλά και την ατολμία της κυβέρνησης, συντηρούμε προνόμια καταρρακώνοντας την οικονομία και εντείνοντας την κοινωνική ανισότητα.

Η ισχύς των συντεχνιών στην Ελλάδα σήμερα παραπέμπει στον πραγματικό μεσαίωνα, βυζαντινό όσο και δυτικό. Και το σημερινό μας πρόβλημα δεν διαφέρει από αυτό που περιέγραφε ο Φλωρεντινός στοχαστής και πολιτικός Νικολό Μακιαβέλι, καθώς η μεσαιωνική οργάνωση έδινε τη θέση της στην Αναγέννηση: «Δεν υπάρχει τίποτε πιο δύσκολο να σχεδιαστεί, πιο αβέβαιο ως προς την επιτυχία του, και επίπονο στη διαχείρισή του, από τη δημιουργία ενός νέου συστήματος. Γιατί ο καινοτόμος έχει την εχθρότητα όλων όσοι έχουν να χάσουν από την αλλαγή, και μόνο χλιαρή υποστήριξη από όσους θα μπορούσαν να ωφεληθούν από το νέο σύστημα». (Ηγεμών, 1513)

Το πρόβλημα σήμερα είναι ότι όσοι θα είχαν να κερδίσουν δεν είναι οργανωμένοι, δεν αντιπροσωπεύονται, δεν ακούγονται. Δεν βγαίνουν με κροκοδείλια δάκρυα και πύρινους λόγους να πείσουν τα ακροατήρια ότι η συντήρηση, ακόμη και μέσα σε αυτή την καταρρέουσα πραγματικότητα, είναι η σωστή (μόνη;) λύση.  

Ακούμε τους βολεμένους μόνιμους δημοσίους υπαλλήλους, όχι το 50% και πλέον των νέων που είναι άνεργοι και θα μπορούσαν να ξανασχεδιάσουν τη δημόσια διοίκηση χωρίς τα άχθη του παρελθόντος. 

Ακούμε τους συνδικαλιστές να ζητούν προνόμια για όσους εκπροσωπούν, όχι να επιζητούν την ανάπτυξη. 

Αναρωτηθείτε τι θα γινόταν εάν καταστατικώς απαιτούσαμε να έχουμε στη ΓΣΕΕ και την ΑΔΕΔΥ εκπροσώπους όσων θέλουν να εργαστούν στους οργανισμούς που εκλέγουν τους συνδικαλιστές αλλά δεν μπορούν; 

Πώς θα άλλαζε η προοπτική των διαπραγματεύσεων αν οι άνεργοι είχαν τη δυνατότητα να είναι στα συνδικάτα;

Η Ελλάδα αλλάζει. Οσοι πιστεύουν ότι οι αλλαγές τούς πλήττουν, φαίνονται διατεθειμένοι να δώσουν σκληρή μάχη.  

Δυστυχώς η Αριστερά είναι με το μέρος της συντήρησης, και η κυβερνητική συμμαχία δεν δείχνει την απαραίτητη αποτελεσματικότητα. Ας ελπίσουμε ότι οι πολιτικές δυνάμεις θα αντιληφθούν ότι το διακύβευμα είναι η επιβίωση της χώρας μας, και ότι απαιτείται τόλμη, ειλικρίνεια, και η επαναφορά της κοινής λογικής στον πολιτικό λόγο.