ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ: Κάθε γωνιά μια ανοιχτή πληγή - Ως πότε, θα συνεχίζεται η ισορροπία του τρόμου;

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ

Η Κίνα ενισχύει διαρκώς την πολεμική της μηχανή, παρασύροντας και τους γείτονές της σε μια κούρσα εξοπλισμών, ενώ ακόμη και η Ιαπωνία δείχνει έτοιμη να ξαναφορέσει το προσωπείο του «γερακιού». 

Η Ρωσία εκσυγχρονίζει τον παραμελημένο στρατό της, ευρισκόμενη παράλληλα στη δεύτερη θέση της λίστας των μεγαλύτερων εμπόρων όπλων παγκοσμίως. 

Η Ευρώπη αποτελεί εξαίρεση όσον αφορά τις «αμυντικές» δαπάνες (οι περικοπές, βλέπετε...), όμως οι πολεμικές βιομηχανίες της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Βρετανίας και άλλων χωρών δουλεύουν στο φουλ. Όσο για τους Άραβες, που είναι φορτωμένοι με πετροδολάρια, είναι από τους καλύτερους πελάτες. Αλήθεια, όλο αυτό το οπλοστάσιο θα πάει άχρηστο ή το 2013 θα μας επιφυλάξει δυσάρεστες εκπλήξεις;

Στα συρτάρια και τα αρχεία των διάφορων στρατιωτικών, διπλωματικών, αλλά και οικονομικών επιτελείων βρίσκονται καταχωρημένα αμέτρητα σενάρια γύρω από τις πολεμικές συγκρούσεις και τις εμφύλιες συρράξεις οι οποίες μπορεί να καθορίσουν τη μορφή του κόσμου τις επόμενες δεκαετίες. Πολλά από αυτά θεωρούνται γνωστά, ενώ άλλα φαντάζουν σήμερα απίθανα - από κανένα επιτελείο, όμως, δεν λείπει ο φάκελος με τον τίτλο «Μέση Ανατολή». Για την ακρίβεια, μάλιστα, δεν πρόκειται για φάκελο, αλλά για ολόκληρη- ντουλάπα, μιας και η κάθε γωνιά αυτής της περιοχής έχει να παρουσιάσει ένα τουλάχιστον ανοιχτό μέτωπο - δικαιώνοντας, έτσι, τον χαρακτηρισμό που της έχει αποδοθεί ως της «πυριτιδαποθήκης του πλανήτη».

Η Συρία φλέγεται απ' άκρου εις άκρον, ενώ το Ιράν έχει μπει στο στόχαστρο του Ισραήλ. Ο Λίβανος κάθεται κυριολεκτικά σε... αναμμένα κάρβουνα, ενώ το Παλαιστινιακό ισορροπεί επί ξυρού ακμής. Στην Αίγυπτο και την Τυνησία οι εξελίξεις μπορεί ανά πάσα στιγμή να οδηγήσουν στο ξέσπασμα μιας νέας εξέγερσης και ενός εμφυλίου. Η Άγκυρα βρίσκεται σε πόλεμο με το ΡΚΚ, ενώ οι Κούρδοι του Ιράκ δηλώνουν αποφασισμένοι, εάν χρειαστεί, να υπερασπιστούν με τα όπλα την ντε φάκτο αυτονομία τους και από τη Βαγδάτη. Η Κύπρος βρίσκεται στην «τομή» των στρατηγικών συμφερόντων πολλών δυνάμεων της περιοχής και, γι' αυτό, απειλείται ανά πάσα στιγμή με «θερμά επεισόδια». Οι σεΐχηδες της Αραβικής Χερσονήσου εξοπλίζονται σαν αστακοί, απειλώντας τόσο τους εσωτερικούς όσο και τους εξωτερικούς τους αντιπάλους.

Γνωρίζοντας όλα αυτά, αλλά και με δεδομένο τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα επίδοξα «αφεντικά» της περιοχής (όπως η Σαουδική Αραβία και το Ιράν) είναι απορίας άξιο το πώς, όλα τα προηγούμενα χρόνια, δεν έχει ξεσπάσει ένας μεγάλος πόλεμος που θα συμπαρασύρει το σύνολο των χωρών της Μέσης Ανατολής  και, πιθανότατα, τους συμμάχους τους, σε Δύση και Ανατολή. Ίσως, το γεγονός ότι οι πάντες αντιλαμβάνονται πως το ντόμινο θα είναι, πιθανότατα, ανεξέλεγκτο αποτελεί την πιο ισχυρή αποτρεπτική δύναμη, κάνοντας τους πολιτικούς να διστάζουν να δώσουν την εντολή και τους στρατηγούς να κρατάνε το δάχτυλό τους μακριά από τα κουμπιά της καταστροφής.

Ως πότε, όμως, θα συνεχίζεται αυτή η ισορροπία του τρόμου; 

Για πόσο θα μπορούν τα «κόκκινα τηλέφωνα» να σταματούν τη μετάδοση της κρίσης κάθε φορά που συμβαίνει ένα «ατύχημα» ή μια σχεδιασμένη προβοκάτσια; 

Μέχρι ποιο σημείο ο ένας θα ανέχεται τον άλλο, συντηρώντας το παλιό στάτους, σε ένα κόσμο ο οποίος αλλάζει ταχύτατα και διαμορφώνει τους γεωπολιτικούς συσχετισμούς των επόμενων δεκαετιών; 

Αν θέλαμε να εντοπίσουμε το «κλειδί» για την απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα, θα το αναζητούσαμε σε δύο «φακέλους», οι οποίοι μάλιστα βρίσκονται στο ίδιο συρτάρι (ή αρχείο, αν προτιμάτε) και είναι απολύτως αλληλένδετοι: 

Aφενός, στην εξέλιξη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και, αφετέρου, στην άνοδο του πολιτικού Ισλάμ.

Ίσως, ο συσχετισμός ανάμεσα στα δύο μοιάζει ασαφής και περίπλοκος με την πρώτη ματιά, αλλά δεν είναι. Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι πυροκροτητής της Αραβικής Άνοιξης δεν υπήρξε κυρίως το έλλειμμα δημοκρατίας (αυτό, άλλωστε, ήταν εκεί και τις προηγούμενες δεκαετίες, χωρίς να έχει οδηγήσει σε γενικευμένες εξεγέρσεις) αλλά η κατακόρυφη αύξηση της τιμής των ειδών πρώτης ανάγκης (τρόφιμα, πετρέλαιο κ.λπ.) και η εκτίναξη στα ύψη της ανεργίας των νέων. Ειδικά μετά το 2008 και μάλιστα σε χώρες οι πληθυσμοί των οποίων αποτελούνται κατά πλειονότητα από νέους ανθρώπους, ηλικίας κάτω των 25 ετών.

Η νέα αυτή πραγματικότητα γέννησε ένα κύμα κοινωνικής δυσαρέσκειας απέναντι στο οποίο δεν ήταν δυνατό να αντέξουν τα παλιά, διεφθαρμένα και αυταρχικά καθεστώτα, τα οποία είχαν εκφράσει τον ριζοσπαστισμό του αραβικού κόσμου σε μιαν άλλη εποχή. Τη θέση τους διεκδικούν πλέον νέες κοινωνικές δυνάμεις και ανερχόμενες ελίτ, με τον πιο συγκροτημένο πόλο να εκφράζεται σήμερα -για ιστορικούς και πολιτιστικούς λόγους- από το πολιτικό Ισλάμ. Πρόκειται για ένα ρεύμα το οποίο μπορεί να προέρχεται από τη μήτρα κινημάτων και οργανώσεων (όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα) που στο παρελθόν είχαν προκαλέσει πολλά προβλήματα στη Δύση, όμως σήμερα μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να αναζωογονήσουν τις καπιταλιστικές οικονομίες αυτών των χωρών - όπως αποδεικνύει, άλλωστε, το παράδειγμα της Τουρκίας.

Βεβαίως, τίποτε δεν έχει κριθεί ακόμη. Η διελκυστίνδα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη σε πολλές χώρες -Αίγυπτος, Τυνησία, Συρία- ενώ παραμένει μεγάλο ερώτημα τι θα γίνει με το Ιράν, όπου η μετάβαση και αλλαγή είναι πολύ πιο περίπλοκη υπόθεση. Στην περίπτωση, πάντως, που αυτές οι δυνάμεις καταφέρουν να κυριαρχήσουν, τότε θα έχει ανοίξει ο δρόμος για τη σύναψη ενός νέου «ιστορικού συμβιβασμού» ανάμεσα σε αυτές με τους Ευρωπαίους, τους Αμερικανούς, αλλά και τους Κινέζους.

 

Μόνο που, τότε, θα υποβαθμιστεί κατά πολλές βαθμίδες ο ρόλος του Ισραήλ, το οποίο έτσι κι αλλιώς και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό ως ισότιμος εταίρος και, πολύ περισσότερο, ως σύμμαχος από τους Άραβες. Το εβραϊκό κράτος πρέπει να αποδείξει εάν μπορεί να συμβιβαστεί με κάτι τέτοιο ή, αντιθέτως, επιλέξει να υπερασπιστεί με κάθε μέσο την προνομιακή του θέση. Από αυτή την επιλογή εξαρτώνται, σε μεγάλο βαθμό, ο πόλεμος και η ειρήνη στη Μέση Ανατολή...