ΣΥΡΙΖΟΤΣΑΡΛΑΤΑΝΑΔΙΚΟ: 11 απαντήσεις στον κ. Παππά για την Ελληνική Διαστημική Υπηρεσία

Γράφει ο Ολύμπιος Ράπτης 

Διετέλεσε διευθυντής του γραφείου εκπροσώπησης στις Βρυξέλλες της Ομοσπονδίας της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Βιομηχανίας.

Το άρθρο αυτό γράφεται υπό την μορφή 11 ερωταπαντήσεων. 

Το πρώτο μέρος, θα απαντά σε κάθε μία (σχεδόν) από τις ασυναρτησίες του αριστερού Υπουργού κ. Παππά. 

Το δεύτερο, σε διάφορες εύλογες απορίες απλών πολιτών για το τι είναι αυτό που χρειαζόμαστε πραγματικά.

Πρώτο μέρος (δηλώσεις Υπ. Παππά):

1. «Είναι απλά αδιανόητο η χώρα μας να μην διαθέτει, σήμερα, διαστημική υπηρεσία»

Δεν μας λυπάται καθόλου ο κ. Υπουργός! Πολλές χώρες-μέλη της Ε.Ε. και της Eυρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας ESA (το ευρωπαϊκό αντίστοιχο της NASA που σημειωτέον είναι ανεξάρτητος διακρατικός οργανισμός και όχι όργανο της Ε.Ε.), δεν έχουν Διαστημική Υπηρεσία και ας είναι πιο προηγμένες βιομηχανικά και τεχνολογικά. Και όχι, δεν είναι κάποια υποχρέωση μας βάσει κοινοτικού δικαίου και συμμετοχής στην ESA.

Έτσι λοιπόν κάθε χώρα-μέλος της Ε.Ε. ή της ESA ορίζει με ποιο σχήμα – Κυβερνητική Δομή μέσα σε Υπουργείο, Ανεξάρτητη Υπηρεσία, Κέντρο Ερευνών κλπ. - θα παρίσταται σε διεθνείς συναντήσεις και θα υλοποιεί τις όποιες εθνικές και συνεργατικές δράσεις θεωρεί αναγκαίες. 

Στην Ελλάδα τον σημαντικότερο ρόλο τον είχε μέχρι τώρα η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (σημείο επαφής με την ESA). Στο Βέλγιο, χώρα συγκρίσιμη πληθυσμιακά, σκοπεύουν εδώ και χρόνια να ιδρύσουν Διαστημική Υπηρεσία. Αλλά αυτό γιατί μετά από 30 χρόνια αξιοσημείωτης παρουσίας στο διάστημα με ετήσιο κρατικό προϋπολογισμό στα 200 εκ ευρώ περίπου - σχεδόν 15 φορές ο ελληνικός και σταθερός εδώ και μία δεκαετία τουλάχιστον - θεωρούν ότι ήρθε η ώρα για μία πιο αποτελεσματική διοικητική οργάνωση που θα προκύψει από ενοποίηση προϋπάρχουσων κρατικών δομών (όχι νέες προσλήψεις). 

2. «Το κάνει η Τουρκία, πρέπει και εμείς»

Λίγο έξω από την Άγκυρα της Τουρκίας βρίσκεται μία αχανής ζώνη έρευνας και καινοτομίας για την αεροδιαστημική και άμυνα με μηδενική φορολογία επιτρέποντας σε πανεπιστήμια, start-ups, βιομηχανίες και ερευνητικά κέντρα και το ίδιο το Υπουργείο Άμυνας να έχουν εγκατασταθεί εκεί αναπτύσσοντας  συνέργειες και τεράστιο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Η διαστημική υπηρεσία της Τουρκίας λοιπόν έρχεται ως το κερασάκι συστηματικών προσπαθειών εδώ και δεκαετίες. Δεν φτιάχνουν Υπηρεσία για να ξεκινήσουν τώρα διαστημική πολιτική, ούτε για να κόψουν κορδέλες. Την χρειάζονται γιατί απλά πέρασαν στο επόμενο επίπεδο αυξάνοντας σταδιακά το ποσοστό ενδογενούς συμμετοχής σε κατασκοπευτικούς τους δορυφόρους.

Στα δικά μας πανεπιστήμια παλεύουμε ακόμα για το άσυλο, φορολογούμε τους ερευνητές ως ελεύθερους επαγγελματίες και λειτουργούμε αποκομμένα από την αγορά, οπότε και η έρευνα και τεχνολογία γίνεται κυρίως (όχι αποκλειστικά) «έρευνα για την έρευνα» που καταλήγει - στην καλύτερη - σε πατέντες και ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις αλλά σπανίως σε προϊόντα, υπηρεσίες και νέες θέσεις εργασίας. 

3. «Το κάνουν οι πιο πολλές ευρωπαϊκές χώρες»

Πέρα από αυτά που αναφέρθηκαν στο σημείο 1, πρέπει να προσθέσουμε ότι οι Διαστημικές Υπηρεσίες πολλών “σοβαρών χωρών” και η ίδια η ESA αναγκάζονται να περικόψουν υψηλά καταρτισμένο προσωπικό και να επανεξετάσουν την στρατηγική τους. Μέχρι πριν 2-3 χρόνια για παράδειγμα ο σχεδιασμός διαστημικών εκτοξευτήρων (launchers) ήταν αρμοδιότητα  Κρατών και ESA. Οι βιομηχανίες σε όλον τον κόσμο αναλάμβαναν μονάχα την παραγωγή και μάλιστα ολιγοπωλιακά. Μέχρι που ήρθε στο προσκήνιο ο Elon Musk της Space X (μετά από το Paypal) για να αποδείξει ότι ο ιδιωτικός τομέας παράγει στο μισό του κόστους και καλύτερα το ίδιο πρόγραμμα (θέμα για άλλο άρθρο).   

4. «Μήπως, προτιμάει κανείς να πετάξουμε τα δικαιώματά μας στα σκουπίδια όπως κάναμε όταν πουλήσαμε μαζί με τον ΟΤΕ το δορυφόρο Hellas SAT;»

Απελπισία πραγματικά να ακούμε έναν 40άρη Υπουργό να έχει μείνει σε εξελίξεις 20-30 χρόνων πίσω. Και μεγάλες και μικρές χώρες έχουν ιδιωτικοποιήσει τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους που κατείχαν επιτρέποντας και νέες θέσεις εργασίας και συνεχείς επενδύσεις και καλύτερες υπηρεσίες σε παγκόσμια κλίμακα.

Ακόμα και στα θέματα ασφαλείας, η Αγγλία νοίκιασε πριν χρόνια με την μορφή leasing ολόκληρη ιδιωτική υποδομή για ασφαλείς στρατιωτικές και κυβερνητικές συνομιλίες (αναπτύχθηκε εξ' ολοκλήρου από ευρωπαϊκή βιομηχανία). Η Αυστραλία νοικιάζει απλά χώρο σε άλλο ιδιώτη πάροχο-διαχειριστή τοποθετώντας "μαύρο κουτί" που μόνο η ίδια το ελέγχει κ.ο.κ. 

 

5. «Το ΕΚΔΕ θα αναλάβει τη μίσθωση -με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια- των διαθέσιμων αναμεταδοτών που δεν θα αξιοποιηθούν από το ελληνικό Δημόσιο (για στρατιωτικές, τηλεοπτικές και άλλες εφαρμογές)».

Από το σχέδιο των 4 ντόπιων καναλιών που αντέχει μονάχα η ελληνική αγορά θα περιμένουμε ότι τηλεοπτικά κανάλια – ξένα και εγχώρια - θα αιτηθούν μίσθωση για δορυφορική αναμετάδοση προγράμματος μέσω της νέας ελληνικής Διαστημικής Υπηρεσίας. 

Γιατί, λέμε τώρα, να αιτηθούν τέτοιας πρόσβασης μέσω κρατικά ελεγχόμενης Υπηρεσίας και να μην πάνε απευθείας στον ίδιο τον Hellas Sat ή σε έναν ξένο ιδιώτη διαχειριστή ιδιόκτητου δικτύου δορυφόρων; 

6. «Η Ελλάδα θα επιδιώξει να καταστεί, επίσης, κέντρο προσέλκυσης εμπορικών εταιρειών που θα αιτούνται φάσμα στο διάστημα, κατά το πρότυπο άλλων χωρών (όπως η Κύπρος και η Μάλτα) οι οποίες αποκομίζουν σημαντικά τέλη».

Το 1985, 30 χρόνια πριν, ιδρύθηκε ο πρώτος ευρωπαϊκός ιδιωτικός διαχειριστής δορυφορικού δικτύου με έδρα το Λουξεμβούργο (SES Astra). Γιατί Λουξεμβούργο; Γιατί παρείχε το καταφύγιο στις απειλές της Γαλλίας ότι θα εμποδίσει τους δορυφόρους της “Coca Cola” να διαβρώσουν με τα ξένα προγράμματα τους την εθνική πολιτισμική ταυτότητα προσφέροντας στους τηλεθεατές δεκάδες εναλλακτικές καναλιών από όλον τον κόσμο. Ποιο ακριβώς επιχείρημα μετεγκατάστασης θα προσφέρει η Ελλάδα; Φορολογικό, Κράτος Δικαίου και δικαστικό σύστημα ή προστασία της πολυφωνίας; 

Δεύτερο μέρος

7. Να μείνουμε έτσι όπως είμαστε τότε;

Ο διαστημικός τομέας στην Ελλάδα αριθμεί μερικές δεκάδες μικρές – κυρίως – εταιρείες (περίπου 2000 εργαζόμενοι) που καταφέρνουν μικρά θαύματα ακριβώς γιατί το ελληνικό Κράτος δεν πολυ-ασχολήθηκε μαζί του.  Αντίθετα με τις κρατικές και κρατικοδίαιτες αμυντικές βιομηχανίες, ανέπτυξε εξ‘ ανάγκης μία εξωστρέφεια στοχεύοντας κυρίως στο λεγόμενο “downstream” σκέλος της αγοράς. Με άλλα λόγια, εστιάζει πολύ στην παροχή υπηρεσιών (διαρκώς αυξανόμενος τομέας με τεράστιες προοπτικές)  από την αξιοποίηση του δορυφορικού σήματος που παράγεται από το “upstream”, τους ευμεγέθεις δορυφόρους και τις επίγειες διαστημικές υποδομές – το ακριβό σπορ των παραδοσιακών υπερδυνάμεων και προσφάτως και της Ε.Ε. Αναπτύσσει όμως και μικρά ενδιαφέροντα συστατικά μέρη (components, cubesats) για το "upstream"– απόδειξη του υψηλού επιπέδου των επιστημόνων μας. 

8. Και αυτά που ακούγαμε για διαστημική πύλη στην Καλαμάτα;

Εδώ δεν είχαμε Διαστημική Υπηρεσία σκεφτήκαμε κέντρο εκτόξευσης. Ας αρκεστούμε – ευγενικά – να υπενθυμίσουμε ότι μόνο ένα κέντρο εκτόξευσης έχει η Ευρώπη αυτή τη στιγμή, στην Ν. Γουινέα (γαλλικό έδαφος). Τα δε έξοδα συντήρησης είναι τέτοια που ακόμα και η Γαλλία συζητά από καιρό σε καιρό την μερική συγχρηματοδότηση από την Ε.Ε. 

9. Και δεν μπορεί να βοηθήσει το Κράτος με άλλους τρόπους;

Βοήθεια μπορεί να έρθει από το Κράτος, αλλά όχι από την Αριστερά. Να θυμόμαστε ότι και η ΕΣΣΔ είχε αξιοζήλευτο διαστημικό πρόγραμμα αλλά αυτό δεν την απέτρεψε από το να καταρρεύσει συνολικά.   

10. Βρε κόλλημα με την Αριστερά!...Στο κάτω κάτω η Αριστερά κυβερνά από το 2015

Η πικρή αλήθεια είναι ότι οι ιδέες της Αριστεράς και του Κρατισμού κυριάρχησαν για δεκαετίες.

Δεν επενδύσαμε ούτε σοβαρά ούτε συστηματικά σε έρευνα και τεχνολογία και δεν επενδύσαμε σε τομείς όπως η άμυνα και το διάστημα όπου το Κράτος δικαιολογείται να παίξει κάποιο ρόλο, εκεί και όταν μονάχα δηλ. δεν υπάρχει εναλλακτική στην αγορά. Αντίθετα, παρεμβήκαμε, επιχορηγήσαμε, νομοθετήσαμε και φορολογήσαμε όλους τους άλλους τομείς που η οικονομία δεν χρειαζόταν το Κράτος!

Στην ESA λοιπόν μετά βίας καταφέρναμε μία δεκαετία τώρα να πληρώσουμε τα μίνιμουμ της πενιχρής εθνικής συμμετοχής που επιστρέφει υπό την μορφή έργου στις ελληνικές εταιρείες.

Γιατί η προτεραιότητα ήταν ανέκαθεν οι δαπάνες για την τόνωση της (ενεργού) ζήτησης αντί της παραγωγής. Stage και προσλήψεις στο Δημόσιο και «αναπτυξιακές εταιρείες των ΟΤΑ», αντί για κίνητρα στον ιδιωτικό τομέα να επενδύσει μέσω έρευνας και καινοτομίας.

Είναι απίστευτη σύμπτωση αλλά οι μοναδικές ίσως χώρες χωρίς εθνική στρατηγική για το διάστημα είναι η Ελλάδα και η Ουγγαρία, οι χώρες δηλ. όπου η έννοια του φιλελευθερισμού συναντά την λιγότερη υποστήριξη.

11. Συμπέρασμα;

Ένας νέος φορέας θα έχει αξία μόνο αν είναι στελεχωμένος από άτομα που γνωρίζουν το αντικείμενο, όχι Καρανίκες ούτε Κιμούληδες.

Σε ιδανικές συνθήκες κανονικότητας θα χρειαζόμασταν μία one-stop Διαστημική Υπηρεσία που θα συμμαζέψει το διάσπαρτο προσωπικό σε Υπουργεία, Γραμματείες και κρατικά ερευνητικά κέντρα υποστηρίζοντας την έρευνα και την καινοτομία ειδικά στον ιδιωτικό τομέα μέσω εθνικών και διεθνών προγραμμάτων.

 

Αλλά οι συνθήκες δεν είναι ιδανικές. Γιατί αυτό που είναι αδιανόητο, κ. Υπουργέ, είναι να προτείνετε μία Διαστημική Υπηρεσία χωρίς τα πραγματικά προαπαιτούμενα: φιλικό περιβάλλον στο επιχειρείν, στήριξη με διάφορα κίνητρα (π.χ. μηδενική φορολογία) της έρευνας και καινοτομίας, αυτονομία των πανεπιστημίων και διασύνδεση με την αγορά, μοντέρνο πτωχευτικό δίκαιο, πρόσβαση σε επιχειρηματικό δανεισμό υψηλού ρίσκου και σοβαρή χάραξη εθνικής πολιτικής. Στην χρεοκοπημένη Ελλάδα, με το ένα πόδι στην δραχμή και χωρίς γάζες και σεντόνια στα νοσοκομεία, η πρόσθεση μίας «Διαστημικής Υπηρεσίας» ακούγεται ως ένα ακόμα κακόγουστο αστείο που θα μας απασχολήσει για λίγο στα δελτία των 8 χωρίς πρακτικό όφελος ούτε για τον διαστημικό τομέα ούτε για την Ελλάδα.