ΑΠΩ ΑΝΑΤΟΛΗ: Η σπίθα του πολέμου έχει ανάψει στις "θαλασσες της φωτιάς"

Του Γιώργου Παυλόπουλου

Το 1885, ένα ανώνυμο άρθρο δημοσιεύτηκε σε μια ιαπωνική εφημερίδα, με τίτλο «Εγκαταλείποντας την Ασία». Σύμφωνα με τον σχολιαστή των Financial Times Ντέιβιντ Πίλινγκ, το άρθρο αυτό πιστεύεται ότι γράφτηκε από έναν πρώην Σαμουράι, τον Γιουκίτσι Φουκουζάβα, ο οποίος είχε υιοθετήσει την άποψη ότι η Ιαπωνία θα έπρεπε να προσεγγίσει τη Δύση και να αντιγράψει την πολιτική της σε πολλά θέματα -και το έπραξε με την ακραία ιμπεριαλιστική πολιτική που εφάρμοσε έναντι των γειτόνων της τα επόμενα χρόνια και μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο καιρός και η ιστορία έχουν, όμως, γυρίσματα. Έτσι, σήμερα, η Ιαπωνία δεν βρίσκεται στη θέση ισχύος που ήταν κάποτε, όταν διεκδικούσε με τη βία την μερίδα του λέοντος στην Άπω Ανατολή. Ούτε η οικονομία της, όμως, είναι τόσο ισχυρή ώστε να κάνει πολλούς να σκεφτούν δύο φορές πριν τα βάλουν μαζί της. Τώρα, είναι οι Κινέζοι που βρίσκονται σε αυτή τη θέση και, έχοντας ξεπεράσει την Ιαπωνία στη δεύτερη θέση της λίστας με τους παγκόσμιους οικονομικούς γίγαντες, γίνεται ολοένα πιο επιθετική στα διάφορα γεωπολιτικά μέτωπα, προκαλώντας ευθέως το Τόκιο και τους συμμάχους του -συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ.

 
«Η ένταση στις σινο-ιαπωνικές σχέσεις είναι και πάλι στο κόκκινο (...) Η πραγματική αιτία βρίσκεται στην εθνική υπερηφάνεια και τις εκκρεμότητες που έχουν απομείνει από την εποχή του πολέμου», έγραφαν οι FT στο κεντρικό τους άρθρο την περασμένη Τετάρτη.

Αφορμή ήταν η νέα ένταση που προκλήθηκε εσχάτως, με εκατέρωθεν προκλήσεις, στα «Ίμια» της περιοχής: ένα ακατοίκητο σύμπλεγμα μικρών νησιών στη Θάλασσα της Ανατολικής Κίνας - Σενκάκου για τους Ιάπωνες, Ντιαογιού για τους Κινέζους -το οποίο διεκδικείται και από τις δύο χώρες. Και αυτή τη φορά (όπως συνέβη σε ανάλογο επεισόδιο, τον Σεπτέβριο του 2010), οι δύο χώρες δεν ξεπέρασαν τις φραστικές απειλές και τα διπλωματικά μέτρα και αντίμετρα. Ωστόσο, το κλίμα στις κοινωνίες τους δηλητηριάζεται καθημερινά από τον ιό του εθνικισμού. Η απόδειξη δεν βρίσκεται μόνο στις διαδηλώσεις των χιλιάδων οργισμένων ανθρώπων, στην Κίνα και την Ιαπωνία, που ζητούν σκληρά μέτρα και επίδειξη πυγμής κατά του αντιπάλου κάθε φορά που συμβαίνουν ανάλογα επεισόδια. Είναι και στο γεγονός ότι η ένταση έχει φτάσει να τροφοδοτείται ακόμη και από τις εμπορικές σχέσεις ανάμεσά τους, οι οποίες αναπτύσσονται διαρκώς.

 
«Σήμερα, στην Ιαπωνία η αντίδραση αυξάνεται ευθέως ανάλογα με την αύξηση των κινεζικών κεφαλαίων που φτάνουν στη χώρα», έγραφε χαρακτηριστικά σε αφιέρωμά της η Wall Street Journal, στις 8 Αυγούστου. Παρέθετε, μάλιστα, ένα εντυπωσιακό όσο και αποκαλυπτικό γεγονός: το 2008, μια ομάδα Κινέζων επιχειρηματιών έριξε την ιδέα της δημιουργίας μιας «China Town» στην καρδιά του Τόκιο. Μόνο που δεν είχε υπολογίσει καλά την αντίδραση των ντόπιων, οι οποίοι κινητοποιήθηκαν και πέτυχαν τη μη υλοποίηση του σχεδίου. Δεν πρόκειται, μάλιστα, για εξαίρεση: φέτος, αναμένεται να εγκριθεί νόμος που θα καθιστά πολύ πιο δύσκολη την αγορά ιαπωνικής γης από ξένους επενδυτές -«φωτογραφίζοντας» τους Κινέζους εισβολείς.

Το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο καθώς η ένταση στην Άπω Ανατολή δεν περιορίζεται ανάμεσα στην Κίνα και την Ιαπωνία. Στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, το Πεκίνο βρίσκεται στα μαχαίρια με αρκετές χώρες της περιοχής -Φιλιππίνες, Μαλαισία, Βιετνάμ, Μπρουνέι- με αφορμή άλλα διαφιλονικούμενα νησιωτικά συμπλέγματα.

Και εδώ, η αιτία βρίσκεται αλλού: στην πρόθεση του Πεκίνου να καταστήσει την ηγεμονία του αδιαμφισβήτητη, αλλά και να ελέγξει τα ενεργειακά αποθέματα και τις θαλάσσιες διαδρομές από τις οποίες διέρχεται ετησίως το ένα τρίτο του παγκόσμιου εμπορίου, αξίας περίπου 5 τρισ. δολαρίων.

«Έχουμε κάθε δικαίωμα να ζητήσουμε από τις Ηνωμένες Πολιτείες να βγάλουν τον σκασμό», έγραφε στις αρχές Αυγούστου ένα σχόλιο που δημοσιεύτηκε στην Λαϊκή Ημερησία. Όχι τυχαία: το επίσημο όργανο του κινεζικού καθεστώτος εξοργίστηκε όταν η Ουάσινγκτον είχε επικρίνει την πρόθεση του Πεκίνου να δημιουργήσει μια νέα πόλη πάνω σε ένα μικρό νησί του συγκροτήματος Παράσελ, η κυριαρχία του οποίου διεκδικείται από το Βιετνάμ (διόλου περίεργο, λοιπόν, το φλερτ με τους Αμερικανούς, οι οποίοι πριν από μερικές δεκαετίες είχαν ταπεινωθεί από τον Χο Τσι Μινχ και τον στρατηγό Γκιαπ...). Διότι, βλέπετε, με τον τρόπο αυτό οι Κινέζοι φιλοδοξούν να κατοχυρώσουν την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ τους, αλλά και να ενισχύσουν τη στρατιωτική τους παρουσία, ιδρύοντας μια βάση στη νέα πόλη.

Το κλίμα που έχει δημιουργηθεί είναι τόσο βαρύ ώστε στη σύνοδο της 8ης Αυγούστου, για πρώτη φορά εδώ και 45 χρόνια, οι χώρες-μέλη του ASEAN δεν κατάφεραν να εκδώσουν κοινό ανακοινωθέν. Φιλιππίνες και Βιετνάμ, απαίτησαν να γίνει αναφορά στην επιθετικότητα της Κίνας, όμως η οικοδεσπότρια και προεδρεύουσα Καμπότζη, που έχει πολύ καλές σχέσεις με το Πεκίνο, αρνήθηκε. Και είναι μόνο η αρχή...

Αλλα «μέτωπα»
Ν. Κορέα vs Ιαπωνίας

«Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται», λέει το γνωμικό. Και μπορεί η Ιαπωνία να μην έχει πέσει ακόμη, όμως ολοένα περισσότεροι στοιχηματίζουν ότι θα είναι ο μεγάλος χαμένος της κρίσης, καθώς αργά ή γρήγορα θα χάσει την προνομιούχο θέση της παγκόσμιας οικονομικής υπερδύναμης. Οι αλλεπάλληλες περίδοι ύφεσης, το διαρκώς διογκούμενο χρέος της, η συνεχής επιβράδυνση των εξαγωγών, οι φυσικές καταστροφές και το ενεργειακό πρόβλημα, σε συνδυασμό με την πολιτική κρίση, ενισχύουν ασφαλώς την άποψή τους.

Μπορεί, επίσης, οι γείτονες της Ιαπωνίας να είναι πολύ μικροί ακόμη (πλην Κίνας) για να την κοιτάξουν στα μάτια και οι προστάτες της πολύ ισχυροί (λέγε με ΗΠΑ), όμως δεν χάνουν την ευκαιρία, όποτε τους παρουσιάζεται, να την προκαλέσουν. 

Έτσι κάνει και η Νότια Κορέα. Η πρόσφατη επίσκεψη του προέδρου της, Λι Μιουνγκ-μπακ, σε ένα σύμπλεγμα βραχονησίδων ανάμεσα στις δύο χώρες προκάλεσε την έντονη αντίδραση του πρωθυπουργού Γιοσιχίκο Νόντα, που έκανε λόγο για προσφυγή στη Χάγη, ενώ άλλοι αξιωματούχοι δεν δίστασαν να απαιτήσουν πιο δυναμική απάντηση. Ο δε υπουργός Οικονομικών, Γιουν Αζιούμι, έριξε στο τραπέζι την ιδέα της μη επέκτασης της νομισματικής συμφωνίας των δύο χωρών.

Είναι να μην βγει το όνομα του αδύναμου στον κόσμο των θηρίων -ειδικά όταν το ένα προσπαθεί να φάει το άλλο για να επιβιώσει.

«Κούρσα» εξοπλισμών, με εμπλοκή και των ΗΠΑ

«Ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι η Κίνα θα καλυφθεί με τάφους, πρέπει να σκοτώσουμε όλους τους Γιαπωνέζους». Πολεμικές ιαχές σαν κι αυτήν, αν και ακούγονται ολοένα πιο συχνά, αναμφίβολα αποτελούν ακόμη μια οικτρή μειοψηφία και δεν αντικατοπτρίζουν το κλίμα στις κοινωνίες και το πολιτικό προσωπικό των δύο.

Και όχι μόνο εκεί, αλλά και στις υπόλοιπες χώρες της περιοχής οι οποίες αισθάνονται ότι απειλούνται από τον επεκτατισμό των Κινέζων. Όπως, άλλωστε, σημείωνε η βρετανική εφημερίδα The Guardian στις 7 Αυγούστου, «είναι απίθανο κάποια από τις μικρότερες χώρες να επιδιώξει μια πολεμική σύρραξη, ενώ όσον αφορά στο Πεκίνο, πέρα από την αναπόφευκτη ζημιά που θα προκαλούσε στο εμπόριο, μια τέτοια σύρραξη θα μπορούσε να επιφέρει αναντίστρεπτη ζημιά στην εικόνα του στην Ασία και να ωθήσει άλλες χώρες στην αγκαλιά των ΗΠΑ». Ωστόσο, η ιστορία δείχνει ότι ένας πόλεμος ξεσπά συχνά εξαιτίας ενός τυχαίου ή ασήμαντου επεισοδίου, ειδικά όταν συντρέχουν οι συνθήκες που τον ευνοούν.

Μία από αυτές είναι, ασφαλώς, η συγκέντρωση στρατιωτικών δυνάμεων. «Η κατάσταση καθίσταται ιδιαιτέρως επικίνδυνη καθώς οι χώρες της περιοχής ενισχύουν διαρκώς το τελευταίο διάστημα την πολεμική αεροπορία και το ναυτικό τους. Αυτό, ενώ από τη μία αυξάνει το κόστος που θα έχει μια επιθετική ενέργεια, από την άλλη θα μπορούσε να δημιουργήσει στις χώρες αυτές ένα αίσθημα ισχύος και να τις οδηγήσει ευκολότερα στον δρόμο της αντιπαράθεσης», σημείωνε πρόσφατα η γερμανική FAZ, σε κεντρικό της σχόλιο.

Στην πραγματικότητα, το σενάριο ενός θερμού επεισοδίου στην Άπω Ανατολή ισοδυναμεί με εφιάλτη. Όχι μόνο επειδή το πιθανότερο είναι ότι στη σύρραξη θα πάρουν μέρος πολλές χώρες, με πανίσχυρα οπλοστάσια, αλλά και εξαιτίας μιας ενδεχόμενης εμπλοκής των ΗΠΑ σε αυτήν. Η Ουάσιγκτον διατηρεί συμφωνίες στρατιωτικής συνεργασίας με τους περισσότερους ανταγωνιστές των Κινέζων στην περιοχή -Ιαπωνία, Φιλιππίνες, Νότια Κορέα και, φυσικά, Ταϊβάν- κάτι που σημαίνει ότι θα της είναι εξαιρετικά δύσκολο να τηρήσει ουδέτερη στάση σε μια τέτοια περίπτωση.

Άλλωστε, οι ίδιοι οι Αμερικανοί έχουν συνειδητοποιήσει τους κινδύνους και τις προκλήσεις. Γι' αυτό, προκειμένου να μην βρεθούν προ απροόπτου, αποφάσισαν να ενισχύσουν σημαντικά την αεροναυτική τους παρουσία στον Ειρηνικό, μεταφέροντας εκεί σταδιακά το 60% του στόλου τους (έναντι 50% σήμερα). Επίσης, συμφώνησαν με την κυβέρνηση των Φιλιππίνων να ανοίξουν ξανά δύο βάσεις οι οποίες είχαν κλείσει εξαιτίας των έντονων κοινωνικών αντιδράσεων στη χώρα, αλλά και να τριπλασιάσουν τη στρατιωτική βοήθεια προς τη Μανίλα, η οποία έφτασε φέτος τα 30 δισ. δολάρια έναντι 12 δισ. το 2011.

Ανάλογες συζητήσεις γίνονται με τους Ιάπωνες -το πιθανότερο είναι δε ότι θα ενταθούν σε περίπτωση πρόωρων εκλογών και αλλαγής της κυβέρνησης- καθώς το νυν κυβερνών κόμμα είχε επιλέξει μια σχετικά πιο ανεξάρτητη πολιτική έναντι των ΗΠΑ. Ούτε οι Κινέζοι, όπως είναι φυσικό, κάθονται με σταυρωμένα χέρια.

Πέρα από τον εντατικό εκσυγχρονισμό των δικών τους ενόπλων δυνάμεων -από πέρυσι, μάλιστα, τις έχουν εφοδιάσει με ένα νέο πυραυλικό σύστημα, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως «φονέας των (αμερικανικών) αεροπλανοφόρων»- φροντίζουν να ενισχύσουν και τις γεωπολιτικές συμμαχίες. Η σταθερή συμπόρευση με τη Ρωσία στα περισσότερα ζητήματα (Συρία, Ιράν, ενέργεια κ.λπ.), καθώς και η συντήρηση του μετώπου της Βόρειας Κορέας (η οποία δεν πρόκειται να υποχωρήσει ποτέ όσο έχει τη στήριξη της Κίνας), αποδεικνύουν ότι αυτή η παρτίδα θα είναι σκληρή. Στο τέλος, όμως, κάποιος θα πρέπει να ανακηρυχθεί νικητής - γιατί, σε αυτές τις περιπτώσεις, ισοπαλία δεν υπάρχει.

• 5-6 τρισ. δολ. είναι η αξία των προϊόντων που διέρχονται ετησίως από τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, αντιστοιχώντας στο ένα τρίτο περίπου του παγκόσμιου εμπορίου
• 380 χλμ. από τα νησιά Σενκάκου ή Ντιαογιού απέχει η αεροναυτική βάση που κατασκεύασε πρόσφατα η Κίνα, απόσταση που τα μαχητικά της καλύπτουν σε 12 λεπτά.
• 60% του στόλου των ΗΠΑ θα βρίσκεται στον Ειρηνικό Ωκεανό το 2020, έναντι 50% σήμερα, αποδεικνύοντας ότι οι Αμερικανοί προετοιμάζονται για το χειρότερο.
• 1% της συνολικής αξίας των εισηγμένων μετοχών στο χρηματιστήριο του Τόκιο βρίσκεται στα χέρια Κινέζων επενδυτών.
• 84% των Ιαπώνων έχει αρνητική γνώμη για την Κίνα, ενώ οι δύο στους τρεις Κινέζους δηλώνουν ότι τα... αισθήματα είναι αμοιβαία.

 ΗΜΕΡΗΣΙΑ