Γενιές ολόκληρες εκπαιδευτικών προσπαθούσαν να τετραγωνίσουν τον κύκλο.
Ή θα διδάσκουμε την αρχαιότητα ως γλώσσα ή θα τη διδάσκουμε ως πολιτισμό.
Ή θα εξαντλούμε τη σχολική χρονιά σε γραμματοσυντακτικούς τύπους ή θα προσπαθούμε να μεταδώσουμε στα παιδιά τη σκέψη που μεταφέρουν.
Πόσες ώρες ζωής ξοδεύτηκαν για την απομνημόνευση πρώτων ρηματικών χρόνων;
Πάντως, τόσες όσες δεν έφταναν για να μάθουμε πώς τελειώνει η «Αντιγόνη» ή ο «Πρωταγόρας». Τα αφήναμε πάντα στη μέση. Φτάσαμε στο σημείο να υποστηρίζουμε ότι η διδασκαλία των αρχαίων κειμένων από το πρωτότυπο βαραίνει όπως όλες οι ξεπερασμένες γνώσεις. Είναι ένα απολίθωμα της συντηρητικής παιδείας. Ας διαβάσουν τα παιδιά μας μερικές μεταφράσεις μπας και καταλάβουν γιατί θεωρούνται τόσο σημαντικοί αυτοί οι αρχαίοι. Τι μας νοιάζουν τα απαρέμφατα;
Κι όμως, η Ζακλίν ντε Ρομιγί υποστηρίζει ότι χωρίς το απαρέμφατο της γλώσσας τους, χωρίς τη διαφορά της «πράξης» από το «πράττειν», οι Ελληνες δεν θα είχαν αναπτύξει αφηρημένη σκέψη.
Ο δε Χάιντεγκερ λέει πως η δυτική φιλοσοφία ξεκινάει με μια «λανθασμένη» μετάφραση του Πλάτωνα. Οταν ο Κικέρων μετέφρασε στα λατινικά το πλατωνικό «ον» –μετοχή– σε «είναι» – το απαρέμφατο esse. Λάθος; Οχι ακριβώς. Απλώς τα λατινικά δεν διαθέτουν μετοχή ενεστώτος για το ρήμα sum, ειμί. Ε ναι. Και οι μετοχές και τα απαρέμφατα έχουν βαρύνοντα ρόλο στη σκέψη. Αρκεί να μην τα θεωρείς αυταξίες.
Τα κείμενα της αρχαίας γραμματείας δεν ανήκουν στους φιλoλόγους, ούτε στους ιστορικούς. Οπως η Ακρόπολη δεν ανήκει στους αρχαιολόγους. Είναι κοινά πολιτισμικά αγαθά. H εκπαίδευσή μας οφείλει να μας δίνει τα εργαλεία για να μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε. Αν και τα σπούδασα στο πανεπιστήμιο, δεν είμαι φιλόλογος. Είμαι όμως αναγνώστης. Καθημερινή γυμναστική εδώ και δεκαετίες. Κι αυτό το θεωρώ σημαντικότερο από κάθε πανεπιστημιακή γνώση.
Το σχολείο, ελληνικό ως ευρωπαϊκό, οφείλει να εξοπλίζει τους μαθητές ώστε να αποκτήσουν αναγνωστική εμπειρία στο πρωτότυπο. Και γι’ αυτό είναι απαραίτητη η παράλληλη διδασκαλία πρωτότυπων κειμένων με τη μετάφραση. «Κοινή προσέγγιση πρωτότυπου με νεοελληνική μετάφραση», όπως είπε η κ. Φουντοπούλου, εισηγήτρια της διδασκαλίας των αρχαίων στο ΙΕΠ.
Η μετάφραση, είτε αγγλική, είτε γαλλική, είτε γερμανική, είναι αναγνωστική εμπειρία. Μπορείς να αξιολογήσεις τη δική σου, ή να την αξιολογήσεις μόνον αν έχεις επαφή με το αρχαίο κείμενο. Η αναγνωστική εμπειρία δεν είναι το άκαμπτο αποτέλεσμα της γραμματοσυντακτικής ανάλυσης. Γίνεται δυναμικός διάλογος σε λέσχη ανάγνωσης. Αν έχεις να κάνεις με νεοελληνική μετάφραση, τότε...
μπορείς να αντιληφθείς και το εύρος του ορίζοντα της δικής σου γλώσσας.
Επειδή, αν και δεν είμαι φιλόλογος, ούτε εκπαιδευτικός, το ζήτημα το θεωρώ θεμελιώδες για τη μέση εκπαίδευση, θα επανέλθω.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου