ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Περί συνεκμεταλλαεύσεως και τουρκικών στόχων

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ

ΤΟΥ ΑΓΓΕΛΟΥ Μ. ΣΥΡΙΓΟΥ

TO 1974-75 ή Άγκυρα διαπίστω­σε οτι οι διεκδικήσεις της έναντι τής Ελλάδος δέν είχαν ισχυρή βά­ση στό διεθνές δίκαιο. 

Έκτοτε μέ συστηματικό τρόπο κινήθηκε σέ δύο άξονες. 

Άφ' ενός επιχείρησε νά εμποδίσει τήν Αθήνα νά ασκή­σει τά δικαιώματα πού τής παρείχε τό διεθνές δίκαιο. Εδώ εντάσσε­ται καί ή απειλή, ότι η αύξηση τών ελληνικών χωρικών υδάτων συ­νιστά casus belli. Παγώνοντας τό υφιστάμενο νομικό καθεστώς, δια­τηρεί ισχυρή τήν πιθανότητα νά δι­εκδικήσει αυτά πού θέλει στό μέλ­λον ύπό όρους πού δέν θά καθορί­ζονταν άπό τό διεθνές δίκαιο αλλά άπό τήν ισχύ της.

Άφ' ετέρου επιχείρησε νά εμφανισθεί οτι δρα νομιμοποιη­μένα. Ή εμμονή στή διαφορά με­ταξύ 6 μιλίων χωρικών υδάτων καί 10 μιλίων εθνικού εναερίου χώρου, οι διαρκείς αναφορές σέ (παρωχη­μένες) συνθήκες πού άποστρατιωτικοποιούσαν έν ολω ή έν μέρει κάποια νησιά τοϋ Αιγαίου, οι περί­φημες «γκρίζες ζώνες» κυριαρχίας μετά τά'Ίμια, εντάσσονται στή λο­γική, πως ή Τουρκία δέν δρα εκτός πλαισίου του διεθνούς δικαίου. 

'Εάν πράγματι κατόρθωσε στις 27 Νοεμβρίου 2019 νά οριοθετήσει τή θαλάσσια περιοχή νοτίως τής Κρή­της μέ τή Λιβύη, θά είναι η πρώτη φορά πού η Τουρκία δέν προσπα­θεί νά ερμηνεύσει κάτι υφιστάμε­νο, αλλά δημιουργεί ένα νέο καθε­στώς.  

Μπορεί νά είναι εντελώς πα­ράνομο, άλλά η Τουρκία θά τό κά­νει σημαία της ώς τμήμα τής δικής της «νομιμότητας».

Σέ αυτόν τόν δεύτερο άξονα εντάσσεται καί ή ιδέα περί συνεκ­μεταλλεύσεως πού ανάγεται στό 1975. 

Τότε η ή Άγκυρα πρότεινε κοι­νή εκμετάλλευση όλης τής αίγαιακής υφαλοκρηπίδας. Κάθε χώ­ρα θά εκμεταλλευόταν κατ’ απο­κλειστικότητα τίς πλουτοπαρα­γωγικές της πηγές μόνον εντός τών χωρικών της υδάτων, δηλα­δή εντός έξι μιλίων άπό τίς ακτές της.  

Αυτό κάλυπτε τό ήμισυ τοϋ Αιγαίου. 

Τό υπόλοιπο ήμισυ, πού είναι ανοιχτή θάλασσα, θά αποτε­λούσε ζώνη κοινής εκμεταλλεύσε­ως ανάμεσα σέ 'Ελλάδα καί Τουρ­κία. Τά ωφελήματα άπό τήν εκμε­τάλλευση αυτής τής ζώνης θά δι­ανέμονταν έξ 'ίσου ανάμεσα στά δύο κράτη ή σέ ποσοστά προσυμ­φωνημένα. Κατ' αυτόν τόν τρόπο, ένώ ή Τουρκία δικαιοϋται ενα πε­ριορισμένο τμήμα υφαλοκρηπίδας κατά μήκος τών τουρκικών παρα­λίων στό Αιγαίο, διά τής συνεκμε­ταλλεύσεως ευελπιστούσε οτι θά αποκτήσει ένα σημαντικό ποσο­στό. 'Επιπλέον, θα είχε δικαιώματα σέ οποιοδήποτε κοίτασμα υδρογο­νανθράκων βρισκόταν πέραν τνν χωρικών υδάτων, ακόμη και  αυτά στον Θερμαϊκό Κόλπο ή ανάμεσα στην Πελοπόννησο καί τήν Κρήτη.

Ή 'Ελλάδα απέρριψε αμέσως τήν τουρκική πρόταση. 

Ή ελληνι­κή θέση διατυπώθηκε επισήμως στή Βουλή στις 21 Σεπτεμβρίου 1976 άπό τήν τότε ελληνική κυ­βέρνηση.  

Βασίζεται στίς εξής τρεΐς προϋποθέσεις:

(α) Οι δύο χώρες θά οριοθε­τούσαν τήν υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου.

(β) Μετά τήν οριοθέτηση θά μπορούσε νά δημιουργηθεί περιο­ρισμένη ζώνη κοινής εκμεταλλεύ­σεως μόνον εκατέρωθεν τού ορί­ου τών δύο υφαλοκρηπίδων πού θά περιελάμβανε τμήματα υφαλοκρηπίδας καί άπό τίς δύο χώρες.

(γ) Οι πλουτοπαραγωγικές πη­γές πού θά ανακαλύπτονταν σέ αυτή τή ζώνη, θά ήσαν έκ τών προ­τέρων μοιρασμένες βάσει συγκε­κριμένων ποσοστών.

Έκτοτε αυτές οι προϋποθέσεις παραμένουν ή βάση τών ελληνικών θέσεων. 

'Επιπλέον έχουν επιβεβαιωθεί καί άπό τή σχετική διεθνή πρακτική. 

Πρώτα χαράσσεται τό όριο τής υφαλοκρηπίδας (ή τής ΑΟΖ). Έάν βρεθοϋν κοιτάσματα πού βρίσκονται πάνω στό όριο, μία άπό τίς λύσεις πού ακολουθούνται είναι ή συνεκμετάλλευση.  

Τά πα­ραδείγματα είναι πολλά: Αύστραλία-Άνατολικό Τιμόρ, Ίράν-Κουβέιτ καί στην περιοχή μας Κύπρος-Αϊγυπτος. Ειδικώς στην τελευταία πε­ρίπτωση οι δύο χώρες υπέγραψαν τό 2014 συμφωνία γιά συνεκμετάλ­λευση κοιτασμάτων πού εκτείνο­νται εκατέρωθεν τής όριοθετικής γραμμής τών ΑΟΖ. 

Ή Τουρκία δέν πτοήθηκε άπό τήν ελληνική άρνη­ση. Αντιθέτως τό 2013 ο Έρντογάν επανέφερε τό θέμα επεκτείνοντας τήν ιδέα γιά συνεκμετάλλευση καί στην ανατολική Μεσόγειο.

Δυστυχώς στίς τουρκικές προ­τάσεις φάνηκαν νά ανταποκρίνο­νται (πρώην) Έλληνες 'Υπουργοί Εξωτερικών. Ακούσαμε ότι δέν μπορούμε νά είμαστε «μοναχοφάηδες», ένώ ανακαλύψαμε ότι δέν θά αποκλείσουμε «άπό αυτή τήν περιοχή τήν Τουρκία, η όποια έχει τόσα χιλιόμετρα ακτή στή Μεσό­γειο».  

Τό θέμα επανήλθε στή δημο­σιότητα μετά άπό συνέντευξη τοϋ αναπληρωτή Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας Θάνου Ντόκου. Έν αντιθέσει προς τήν ευρέως διακι­νούμενη άποψη περί εξόχως προ­βληματικής δηλώσεως, θεωρώ ότι ό Ντόκος επανέφερε τό θέμα τής συνεκμεταλλεύσεως στην αρχική του κοίτη. Ή Τουρκία ισχυρίζεται πώς, έάν υπάρχει συνεκμετάλλευ­ση, περιττεύει ή οριοθέτηση. Αντι­θέτως ό Ντόκος μιλά ρητώς πρώτα γιά οριοθέτηση. Ή συνεκμετάλλευ­ση στην όποια αναφέρεται, αφορά κατά προφανή τρόπο τυχόν κοινά κοιτάσματα εκατέρωθεν τής όριο­θετικής γραμμής.

Κλείνοντας πρέπει νά επιση­μανθεί ότι άπό τό τελευταίο έγγρα­φο τής Τουρκίας στον ΟΗΕ κα­θίσταται σαφές ότι ή Άγκυρα δέν συζητά γιά συνεκμετάλλευση τής υφαλοκρηπίδας τής Ανατολίας ή έστω τοϋ Καστελλόριζου. Θεωρεί τίς συγκεκριμένες περιοχές ώς δικές της. Ζητά συνεκμετάλλευ­ση γιά τίς περιοχές νοτίως τής Κύ­πρου ή τής Κρήτης.  

Αυτά αρμόζουν σέ χώρες μειωμένης κυριαρχίας.

ΕΣΤΙΑ, 30/Νοε.-01/Δεκ./19