Η είσοδος του νέου έτους βρίσκει την κοινωνία μας σε βαθύτατη, πρωτόγνωρη κατήφεια. Τα μηνύματα, πανταχόθεν, καταγράφονται από βαρύθυμα έως αποκαρδιωτικά. Η έλευση των εορτών δείχνει ανήμπορη να άρει τη γενική δυσθυμία. Το αντίθετο. Θα τις διέλθουμε, στην καλύτερη περίπτωση, μέσα από μία ελεγχόμενη αποδέσμευση των αισθημάτων. Η αδυσώπητη επίγνωση της πραγματικότητας εμποδίζει ακόμα και την έκφραση ευχών.
Η καθιερωμένη ευχή "Καλή Χρονιά” εκφέρεται μηχανικά και προκαλεί ένα σφίξιμο στο στομάχι. Τι ακριβώς ευχόμαστε, φέτος, όταν λέμε "Καλή Χρονιά”;
Η σημερινή απελπισία, κοινωνική και ατομική κινείται στον σκοτεινό λαβύρινθο Ντοστογευσικών αδιεξόδων.
Το μόνο ελπιδοφόρο στοιχείο είναι ότι για πρώτη φορά στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια βιώνουμε την "Σήμερον”, όπως θα το έθετε ο Ανδρέας Εμπειρίκος, "ως Αύριον και όχι ως Χθες”. Η ελληνική κοινωνία ωριμάζει. Με βίαιο τρόπο, αλλά ωριμάζει. Μέγα κέρδος μας οι ασκήσεις αυτογνωσίας στις οποίες μας υπέβαλε η οικονομική κρίση σε πρώτη φάση και η πανδημία στη συνέχεια. Η αυτοκριτική, η καταγραφή λαθών, ο τρόπος μας ζωής και σκέπτεσθαι έχει μπει στο μικροσκόπιο. Τί πήγε στραβά, πού κάναμε λάθος; Η ανάγκη για "τροπική” εσωτερική αλλαγή, με τη μορφή μιας "ένδον φυγής” καταγράφεται από όλους μας.
Όντας, λοιπόν, με την έλευση της νέας χρονιάς, μπροστά σε μια λογοδοσία αφενός, και σε έναν ετήσιο προγραμματισμό αφετέρου, επιτρέψτε μου φέτος, μετά από αυτήν τη εισαγωγή, να εισφέρω 22 ευσύνοπτες και ευανάκλητες επισημάνσεις, γύρω από τον χρόνο και τη διαχείρισή του, αντί άλλων ευχών για τον καινούριο χρόνο.
Όπως όλα τα σημαντικά πράγματα στη ζωή, έτσι και η καλή χρησιμοποίηση-διαχείριση του χρόνου δεν διδάσκεται στα σχολεία. Όλοι έχουμε πάρει τα... εξωσχολικά μας μαθήματα. Ένα μέρος από τα δικά μου μαθήματα, ο κατάλογος που ακολουθεί. (Οι παλαιότεροι αναγνώστες αυτής της στήλης, ίσως να έχουν ξαναδιαβάσει κάποιες από τις επισημάνσεις σε κείμενά μου. Στο ξεκίνημα της νέας χρονιάς, ωστόσο, νομίζω ότι αυτές έχουν και πάλι τη θέση τους. Κυρίως για τους αδιόρθωτους - επιρρεπείς στην πιο ασυλλόγιστη σπατάλη-αυτήν του χρόνου):
- Η κατανομή του χρόνου είναι ασφαλώς η πιο δημοκρατική και δίκαιη κατανομή. Ισχυροί ή άθλιοι, δραστήριοι ή ράθυμοι, μεγαλοφυείς ή ανόητοι, δίκαιοι ή αμαρτωλοί ο καθένας έχει ακριβώς το ίδιο απόθεμα χρόνου στη διάθεσή του
- O Χρόνος είναι το πιο πολύτιμο, το πιο ατομικό, το πιο πεπερασμένο αγαθό. Μπορούμε να χάσουμε χρόνο, όχι όμως και να τον αυξήσουμε
- Η μαύρη τρύπα στο χάσιμο του χρόνου είναι η αναβολή. Κυριαρχία πάνω στον χρόνο σημαίνει κυριαρχία πάνω στον εαυτό μας: "καιρός επί πάσιν άριστος …”
- Μαζί με την αναβολή, και η τεμπελιά. Με τα λόγια του Λα Ροσφουκώ :"Ο διάβολος έβαλε την τεμπελιά στο σύνορο πολλών αρετών”
- Έτσι δεν πρέπει να διαβάσουμε και την τουρκική παροιμία: "Η μέρα τρέφει τον χρόνο, ο χρόνος δεν μπορεί να θρέψει τη μέρα”
- Μη χάνετε χρόνο σε ζητήματα που έχουν κάθε είδους χαμηλό βαθμό: επίδρασης, επηρεασμού, προστιθέμενης αξίας, κόστους, συνεπειών...
- Ο νόμος του Παρέτο (η αρχή τού 20/80) ισχύει και για τον χρόνο απολύτως: Π.χ. το 20% των ενασχολήσεών μας αποδίδει το 80% του αποτελέσματος
- Όπου σας "παίρνει”, ή όπου απαιτείται: Αναθέστε σε άλλους να κάνουν τα "πράγματα σωστά”, για να μπορείτε εσείς να κάνετε "τα σωστά πράγματα”
- Ωστόσο, χρειάζονται και τα δύο: και η Επάρκεια ("κάνω τα πράγματα σωστά”) και η Αποτελεσματικότητα ("κάνω τα σωστά πράγματα”)
- (Και πάλι όπου σας "παίρνει”, ή όπου απαιτείται): Μην υπόσχεστε, μη δεσμεύεστε για κάτι, αν δεν έχετε ήδη σκεφθεί πού θα το αναθέσετε
- Υπάρχει η φυσική τάση ή και αδυναμία, να είμαστε περισσότερο διαθέσιμοι σ’ αυτούς που μας απασχολούν, μας διακόπτουν, μας ενοχλούν παρά στις δικές μας προτεραιότητες. Λυπηθείτε το χρόνο σας, ασκηθείτε, αντισταθείτε σ’ αυτήν την έξωθεν λεηλασία
- Ταυτίζουμε τον ελεύθερο χρόνο με χαμένο χρόνο. Από αυτή την αντίληψη ξεκινάει όλη η ανυποληψία και η ενοχοποίηση που τον συνοδεύει
- Από εκεί και η μεγάλη ανισορροπία του σημερινού ανθρώπου. Εκλαμβάνουμε τον "μηδέν πράττειν” ως απραξία αντί για ευκαιρία για ευπραξία
- Ούτε η εργασία, ούτε ο μόχθος, συνιστούν επαρκή στοιχεία για έναν πλήρη βίο, έναν αυτόνομο και αυθεντικά ανθρώπινο τρόπο ζωής, αφού απλώς υπηρετούν και παράγουν μόνο το αναγκαίο και το ωφέλιμο. Ο Αριστοτέλης υποτιμάει όσους δεν το καταλαβαίνουν αυτό: "Το δε ζητείν πανταχού το χρήσιμον ήκιστα αρμόττει τοις μεγαλοψύχοις και τοις ελευθέροις”, τα ακριβή λόγια του
Ή, περίπου, με τα λόγια του Χέρμαν Μέλβιλ: "Η αξιοπρέπεια δε συχνάζει στους χώρους εργασίας. Η αξιοπρέπεια βρίσκεται και αναδεικνύεται στον ελεύθερο χρόνο”
- Και ο Παπαδιαμάντης, μετριοπαθέστατα, σα να ζητούσε συγγνώμη, χαρακτήριζε τα γραφόμενά του ως "έργα ουχί παραδεδεγμένης χρησιμότητος”
- Πιο σημαντικό από το σεβασμό του ατομικού μας χρόνου είναι ο σεβασμός του χρόνου των άλλων. Δεν υπάρχει τίποτα πιο εγωιστικό από την εντύπωσή μας ότι μόνο ο δικός του χρόνος είναι πολύτιμος και επομένως άξιος σεβασμού
- Είτε πρόκειται για τον επαγγελματικό μας χρόνο, είτε για τον προσωπικό, τον ελεύθερο, η πιο σημαντική ερώτηση πρέπει, πάντοτε, να είναι: "Tι κάνω τώρα;”
- Έχοντας υπόψιν μια κατηγορία συνανθρώπων μας, που δεν χρειάζεται να την περιγράψουμε εδώ, σκέφτεται κανείς την παραδοξολογία του Τόμας Μαν: Η ανάπαυση, γράφει, – και ο ελεύθερος χρόνος θα προσθέταμε – είναι γι’ αυτούς που δεν τα χρειάζονται καθόλου
- Ή, σύμφωνα με τον αφορισμό του Η. Αποστολίδη: "Από το πώς διαθέτεις τις πολλές σου ώρες, συναγάγουμε πόσο αποτιμάς τις λίγες”. Και το αντίστροφο
- Η αποθέωση της συμφιλίωσης με τον χρόνο, δραματοποιημένη από τον Μ. Μπρεχτ: Ο κ. Κ. συνάντησε κάποιον που είχε να τον δει πολύ καιρό. Μα εσείς δεν αλλάξατε καθόλου, του είπε ο άλλος, καθώς τον χαιρετούσε. Ωχ! Έκανε ο κ. Κ. και χλόμιασε...
- Και, μια σκέψη που σε άλλους μπορεί να προκαλέσει ίλιγγο, σε άλλους διάθεση για απολογισμό και σε άλλους τη συνειδητοποίηση της ασημαντότητάς μας:
"Δεν έχουμε ζήσει, ως τώρα, παρά μόνο την ανθρώπινη προϊστορία”
Καλή χρονιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου