ΣΥΡΙΑ: Mια νέα Βοσνία της Μέσης Ανατολής?

Η ιστορία επαναλαμβάνεται; Εναν παραλληλισμό ανάμεσα στους πολέμους της Βοσνίας το 1992-5 και της Συρίας κάνει ο γαλλικός «Monde»: ένας εμφύλιος με ισχυρές εθνο-θρησκευτικές συνιστώσες, ένα περιφερειακό περιβάλλον όπου οι «γειτονικές» χώρες δρουν σαν νονοί των συγκρουόμενων πλευρών και ένας τρίτος κύκλος, εκείνος των μεγάλων δυνάμεων που αδυνατούν να συμφωνήσουν.

Στη Βοσνία, η διεθνής κοινότητα φάνηκε επί καιρό διστακτική και αδύναμη. Χρειάστηκε να φθάσουμε τους 100.000 νεκρούς και το έγκλημα της γενοκτονίας για να αποφασίσουν οι Δυτικοί να βάλουν τέλος στο λουτρό αίματος. Η αεροπορική επιδρομή του ΝΑΤΟ σε συνδυασμό με την κεκαλυμμένη βοήθεια προς τις βοσνιοκροατικές δυνάμεις ανάγκασαν τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Αυτές κατέληξαν στις συμφωνίες του Ντέιτον το 1995.

Το σφυροκόπημα του Αλέπο και άλλων συριακών πόλεων θυμίζει Σαράγεβο. Οι επιχειρήσεις εθνοκάθαρσης που πραγματοποιεί στη Συρία η Σαμπίχα, η πολιτοφυλακή του Μπασάρ αλ-Ασαντ, θυμίζουν εκείνες των Ράτκο Μλάντιτς και Ράντοβαν Κάρατζιτς.

Υπάρχει ομοιότητα και στην ιστορική συνέχεια. Οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις που έφερε η πτώση του κομουνισμού στην ανατολική Ευρώπη συνθέτουν το φόντο του πολέμου στη Βοσνία. Το δράμα της Συρίας εκτυλίσσεται στο πλαίσιο των ιστορικών μεταβολών της Αραβικής Ανοιξης στο οποίο οι αραβικοί λαοί εξεγείρονται εναντίον της εξουσίας.  

Η σύγκρουση στη Βοσνία ήταν θρησκευτική (ορθόδοξοι Σέρβοι εναντίον καθολικών Κροατών και βόσνιων μουσουλμάνων) και εθνοτική (Σέρβοι εναντίον Βόσνιων και Κροατών). Στη Συρία, η εξέγερση εναντίον του Ασαντ γεννήθηκε στους κόλπους της σουνιτικής πλειοψηφίας ενώ η αλεβιτική μειοψηφία πρόσκειται στο καθεστώς.

Η μακροχρόνια αδράνεια της διεθνούς κοινότητας αποτελεί ένα ακόμη κοινό στοιχείο ανάμεσα σε Βοσνία και Συρία. Και στις δυο περιπτώσεις η Ρωσία στάθηκε απέναντι από τη Δύση - υποστηρίζει τον Ασαντ σήμερα, υποστήριζε τον Μιλόσεβιτς τότε -  αλλά ο καθοριστικός παράγοντας είναι η απροθυμία της Ουάσινγκτον να αναμειχθεί. Ο Μπαράκ Ομπάμα δεν επιθυμεί ένα νέο πόλεμο στον μουσουλμανικό κόσμο εν μέσω προεκλογικής εκστρατείας. Το 1992-4, οι ΗΠΑ δεν ενδιαφέρονταν να ανακατευτούν στα Βαλκάνια τα οποία θεωρούσαν ζήτημα των Ευρωπαίων.

Σήμερα οι ΗΠΑ μοιάζουν να αναθέτουν την λύση της συριακής κρίσης στους περιφερειακούς συμμάχους τους, κυρίως στην Τουρκία και ορισμένες αραβικές χώρες. Ομως αυτό ενισχύει την εντύπωση ενός πολέμου δια πληρεξουσίων -  σουνίτες εναντίον σιιτών, Σαουδική Αραβία εναντίον Ιράν.

Τόσο στη Βοσνία όσο και στη Συρία, οι Ευρωπαίοι διακρίνονται για την ανικανότητά τους να δράσουν μόνοι τους και για τις λιγότερο ή περισσότερο εμφανείς διαφορές τους. Το 1991-4 οι Κροάτες είχαν την υποστήριξη της Γερμανίας ενώ οι Σέρβοι την επιείκεια του Φρανσουά Μιτεράν. Η Γαλλία επί Φρανσουά Ολάντ, όπως και επί Νικολά Σαρκοζί, είναι η δυνατότερη φωνή που υψώνεται στην Ευρώπη εναντίον του Ασαντ. Ομως οι Βρετανοί, όπως οι Αμερικανοί, θεωρούν πρόωρες τις πρωτοβουλίες που προτείνει το Παρίσι για να διευκολυνθεί μια λύση στη Συρία.

Πώς άλλαξαν τα πράγματα στη Βοσνία; 

 

Ο «παράγοντας CNN» υπήρξε αναμφίβολα καθοριστικός. Το μπλακ άουτ στην ενημέρωση που επιβάλει η Δαμασκός σε συνδυασμό με την «κόπωση από τους πολέμους» που αισθάνεται η κοινή γνώμη συνθέτουν ένα διαφορετικό σκηνικό σήμερα. Το 1995 το σοκ από την σφαγή 8.000 βόσνιων αντρών και εφήβων στη Σρεμπρένιτσα έφερε το σημείο καμπής. Η παθητικότητα απέναντι στη φρίκη στην καρδιά της Ευρώπης έγινε μη ανεκτή. Το γαλλοαμερικανικό δίδυμο Ζακ Σιράκ - Μπιλ Κλίντον αποφάσισε ότι είχε φθάσει ο καιρός να δείξει τα δόντια του το ΝΑΤΟ. Τον Ιούλιο του 1995 η Δύση αποφάσισε ότι το πράσινο φως του ΟΗΕ δεν ήταν απαραίτητο για μια επέμβαση στη Συρία, ξεπερνώντας το ρωσικό εμπόδιο στο Συμβούλιο Ασφαλείας.

Τα συστατικά που έφεραν τη λύση στη Βοσνία δεν συγκεντρώνονται προς το παρόν στη Συρία. Οι Δυτικοί είναι πεπεισμένοι ότι ο Ασαντ αργά ή γρήγορα θα πέσει. Ισως τα Βαλκάνια να ήταν μια παρένθεση, καταλήγει η γαλλική εφημερίδα, διότι «οι Ευρωπαίοι επενέβησαν στο σπίτι τους, στην Ευρώπη, και όχι σε παλαιά προτεκτοράτα και αποικίες». Αλλά το μάθημα από τη Βοσνία είναι ότι κάποια στιγμή πρέπει να απαντήσουμε στις εκκλήσεις για βοήθεια. Και τότε συνειδητοποιούμε ότι στον χρόνο που χάσαμε τα ακραία στοιχεία πήραν το πάνω χέρι και προκλήθηκαν δεκάδες χιλιάδες θύματα.  

ΒΗΜΑ